Sytuacja osób w kryzysie bezdomności nie poprawia się - bezdomność jest powszechnie uznawana za najcięższą formę wykluczenia społecznego, gdyż wiąże się nie tylko z brakiem miejsca do zamieszkania, ale uniemożliwia normalne funkcjonowanie w społeczeństwie i wiąże się ze społeczną i medialną stygmatyzacją – pisze RPO Adam Bodnar w wystąpieniu skierowanym do premiera Mateusza Morawieckiego.

 


Obowiązek władz publicznych

RPO podkreśla, że przeciwdziałanie bezdomności jest wysoko umieszczone w hierarchii obowiązków władz publicznych, o czym świadczą m.in. art. 75 Konstytucji, art. 25 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ, art. 11 Międzynarodowego Paktu Praw Ekonomicznych, Społecznych i Gospodarczych ONZ oraz art. 30 i 31 Europejskiej Karty Społecznej.

Władze publiczne są więc  prawnie zobligowane do stałego podejmowania działań zmierzających do przeciwdziałania bezdomności. Zdaniem RPO rozwiązywanie problemu bezdomności to nie tylko zapewnienie odpowiednich miejsc do zamieszkania. Ważne jest zapewnienie osobom bezdomnym możliwości korzystania z praw i wolności obywatelskich zagwarantowanych w aktach prawa międzynarodowego, Konstytucji oraz przepisach prawa powszechnego.

Czytaj też: Nieodpłatna pomoc prawna od stycznia z mediacją i z kontrolą starosty>>

Jest to m.in. dostęp do usług publicznych, zwłaszcza do opieki medycznej, pomocy prawnej czy publicznej edukacji. To także kwestia zapewnienia im podstawowych warunków godnego życia -     odpowiedniego odżywiania, zapewnienia podstawowego ubioru i możliwości zadbania o higienę osobistą.

Działania prewencyjne

Według RPO, dla przeciwdziałania bezdomności konieczne są też działania o charakterze prewencyjnym, które zapobiegałyby powstawaniu samego zjawiska bezdomności przez ograniczanie czynników je wywołujących - takich jak ubóstwo, bezrobocie, przemoc domowa, uzależnienia od substancji odurzających, zaburzenia, psychiczne, nadmierne zadłużenie, brak odpowiedniej liczby miejsc w szpitalach i zakładach opiekuńczych.

Wskazane są także działania o charakterze terapeutycznym, wspierającym w procesie wychodzenia z bezdomności. Istotne jest również rzetelne zdiagnozowanie zjawiska, w tym także w odniesieniu do poszczególnych grup społecznych takich jak osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami, kobiety czy młodzież.

Powołanie pełnomocnika wskazane

Jak podkreśla RPO, wszystkie te zagadnienia pozostają we właściwości wielu działów administracji rządowej, takich jak chociażby administracja publiczna, budownictwo, lokalne planowanie i zagospodarowanie przestrzenne, budżet i finanse publiczne, oświata i wychowanie, praca, sprawiedliwość, zabezpieczenia społeczne czy zdrowie.

Uzasadnione jest też według niego powołanie pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów do spraw przeciwdziałania bezdomności, który koordynowałby pracę różnych resortów w tym zakresie.

Na potrzebę koordynacji działań państwa w tym zakresie wskazywała NIK, zalecenia takie wynikają także z rządowego Krajowego Programu Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020.