Kupując nieruchomość, trzeba zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC). Jak bowiem wynika z treści art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o PCC, od umowy sprzedaży: nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym stawka PCC wynosi 2 proc..
Dochód gmin pobierany przez państwowe organy podatkowe
Chociaż podatek od czynności cywilnoprawnych jest pobierany przez właściwe ze względu na miejsce położenia nieruchomości organy państwowej administracji skarbowej (art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC), to dochody z tego podatku są dochodem własnym jednostek samorządu terytorialnego, a konkretnie gmin. Tak bowiem wynika z art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. h ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (dalej: u.d.j.s.t.). Zgodnie z tym przepisem wpływy z PCC stanowią źródło dochodów własnych gminy. Podatek ten więc zasila budżety gmin wszelkich kategorii: wiejskich, miejsko-wiejskich (wiejsko-miejskich), miast oraz miast na prawach powiatu. Ministerstwo Finansów na swojej stronie informuje, że łączne dochody gmin z PCC wynosiły:
- w 2018 r. - 2 747 740 732,69 zł,
- w 2019 r. - 2 926 616 256,00 zł,
- w 2020 r. - 3 004 833 950,08 zł,
- w 2021 r. - 4 482 687 087,89 zł,
- w 2022 r. - 4 154 446 420,93 zł.
Czytaj w LEX: Dochody jednostek samorządu terytorialnego >
Łączne dochody gmin z PCC wynoszą od 2,7 mld zł do 4,4 mld zł rocznie. Są to oczywiście dochody gmin z całego podatku od czynności cywilnoprawnych, a nie tylko tego pobieranego przy sprzedaży – mówiąc ogólnie - nieruchomości mieszkalnych. Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają poza tym bowiem również m.in.: umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych; umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku; umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy; umowy dożywocia; umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat; ustanowienie hipoteki; ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności; umowy depozytu nieprawidłowego; umowy spółki.
Czytaj w LEX: Dochody własne j.s.t. - podatki lokalne >
Zobacz również: Będzie dodatkowy podatek od wielu mieszkań
Poselska wrzutka zabiera gminom dochody
26 maja 2023 r. Sejmu uchwalił ustawę o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizująca), która została opublikowana w Dzienniku Ustaw w dniu 31 lipca.
Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza zauważa jednak, że nowelizacja wprowadza rozwiązania, które uszczuplają dochody gmin z podatku od czynności cywilnoprawnych. Ta niekorzystna zmiana została wprowadzona przez posłów, w trakcie prac nad projektem w Sejmie.
- Projekt był rządowy, ale ponieważ rząd nie proponował wprowadzania zmian w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych, to w dołączonej do projektu Ocenie Skutków Regulacji nie zawarł wyliczeń, ile gminy mogą stracić dochodu z PCC. Natomiast posłowie, zgłaszając poprawki do procedowanych ustaw, nie mają obowiązku sporządzania takich dokumentów jak OSR. W konsekwencji nie wiadomo, ile wprowadzona do ustawy o PCC zmiana może gminne budżety kosztować - mówi dr Aleksander Nelicki, ekspert ds. finansów publicznych. – Gminy też nie za bardzo są w stanie policzyć, ile na poselskiej poprawce mogą stracić. PCC pobierają urzędy skarbowe, przekazując gminom jedynie zbiorczą informację o jego wysokości, bez szczegółowego rozróżnienia, za jakie czynności cywilnoprawne podatek ten został zebrany - dodaje ekspert.
Na czym polega zmiana
Niekorzystne dla gmin zmiany w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych wprowadza art. 4 ustawy nowelizującej. Przepis ten dopisuje do z listy zwolnień przedmiotowych (art. 9 u.p.c.c.) nowe. Zgodnie z jego treścią z 2-proc. PCC zwolniona będzie sprzedaż, której przedmiotem jest prawo własności lokalu mieszkalnego, stanowiącego odrębną nieruchomość, prawo własności budynku mieszkalnego jednorodzinnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu dotyczące lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, jeżeli kupującym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne, którym w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z tych praw ani udział w tych prawach, chyba że udział ten nie przekracza lub nie przekraczał 50 proc. i został nabyty w drodze dziedziczenia.
- Zgodnie z raportem Barometr Metrohouse i Gold Finance za IV kwartał 2020 r., na drugim miejscu wśród powodów zakupu mieszkania znajduje się zakup pierwszej nieruchomości, który dotyczy 32 proc. transakcji przeprowadzanych na rynku nieruchomości. Dochody z PCC Warszawy w części, jaka dotyczy osób fizycznych, od 2021 r. kształtują się na poziomie niecałych 0,5 mld zł rocznie. Zakładając, że połowa z nich dotyczy PCC od sprzedaży mieszkań i że 1/3 transakcji na rynku wtórnym dotyczy zakupu pierwszego mieszkania, to wprowadzenie zwolnienia w PCC dla tej grupy może wpłynąć na obniżenie dochodów Warszawy na poziomie ok. 80 mln zł w skali roku przy obecnym poziomie cen transakcyjnych – mówi urzędnik warszawskiego ratusza odpowiedzialny za finanse stolicy.
Oznacza to, że straty wszystkich gmin spowodowane tą zmianą mogą sięgnąć setek milionów złotych rocznie. Ile dokładnie mogą stracić gminy? Takiej informacji m.in. Unia Metropolii Polskich domaga się do Ministerstwa Finansów.
Metropolie domagają się pełnej rekompensaty
- Wystąpiliśmy do resortu finansów o przedstawienie rzetelnych wyliczeń prezentujących potencjalne skutki dla gminnych budżetów wprowadzonego przez posłów zwolnienia w PCC – mówi Dorota Bąbiak-Kowalska, dyrektor zarządzająca Unii Metropolii Polskich. – Chcemy także, aby Ministerstwo Finansów zainicjowało zmiany legislacyjne, które zagwarantują wszystkim gminom, że wszystkie straty w ich dochodach, będące efektem wprowadzonego przez posłów zwolnienia, zostaną zrekompensowane – dodaje.
Czytaj w LEX: Rekompensata dla jednostek samorządu terytorialnego w związku z utratą dochodów w podatku od nieruchomości >
W skierowanym do Ministerstwa Finansów piśmie UMP zaproponowała konkretne zmiany legislacyjne, które mają zagwarantować gminom, że skutki wprowadzonego zwolnienia zostaną ich budżetom zrekompensowane.
Czytaj w LEX: Efektywne planowanie wydatków w budżecie JST >
To nie jedyna taka zmiana
Nowe zwolnienie w PCC to jednak nie jedyny prezent, jaki na koszt jednostek samorządu terytorialnego władze centralne przyznały w ostatnim czasie podatnikom. Warto przypomnieć, że na czerwcowym posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego dyskutowany był projekt rozporządzenia ministra finansów w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek. To również ingerencja w dochody własne gmin. Podniesienie kwot niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn ma bezpośredni wpływ na wydajność źródła dochodów własnych gmin. Z tego względu Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego zaopiniowała projekt rozporządzenia negatywnie. Rozporządzenie 1 lipca weszło jednak w życie.
Zobacz również: Od lipca więcej darowizn i spadków bez podatku
- To jest kolejny akt prawny, który powoduje uszczuplenie dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego. Takich zmian, skutkujących jednostkowo drobnymi ubytkami dochodów budżetowych JST było już w tym roku kilkadziesiąt. One razem przekładają się na ubytki liczone już w milionach złotych, które nie są samorządom rekompensowane. Dlatego opiniujemy ten projekt negatywnie - mówił Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej, uzasadniając stanowisko strony samorządowej.
Czytaj w LEX: Projekty ustaw – zmiany w prawie istotne dla jednostek samorządu terytorialnego >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.