Państwo M. zaskarżyli swoją umowę „frankową” i sąd uznał , że umowa mimo klauzul niedozwolonych jest do utrzymania – wystarczy tabelę kursową banku zastąpić średnim kursem NBP.

Według rzecznika sposób, w jaki sąd „naprawił” umowę, nie jest zgodny ze standardami ochrony konsumenta, jakie obowiązują w Unii Europejskiej.

 

 

Kredyt waloryzowany na dom

Kilkanaście lat temu państwo M. zaciągnęli prawie milion zł kredytu waloryzowanego do franka szwajcarskiego. Chcieli kupić działkę i zbudować dom. Po prawie 10 latach zakwestionowali całą umowę: wskazali, że jej zapisy są abuzywne, gdyż sposobu przeliczania rat na podstawie kursu franka bank z nimi nie uzgodnił. Powołali się przy tym na przepisy unijnej Dyrektywy 93/13, które zapisane są w polskim prawie w postaci art. 385 (1) kodeksu cywilnego. Ich roszczenie dotyczyło tylko jednej raty kredytu (400 zł), ale zarzut faktycznie dotyczył całej umowy

Czytaj też: Frankowicze w Getin Noble Bank - upadłość banku nie zwalnia z długu >

Czytaj w LEX: Umowy kredytu denominowane w walucie obcej a ochrona konsumenta w świetle orzecznictwa TSUE >>>

W 2016 r. sąd I instancji oddalił ich powództwo. Nie znalazł podstaw do uznania zapisów umowy kredytowej za niedozwolone klauzule umowne z uwagi na niespełnienie przesłanek abuzywności zgodnie z art. 385(1) k.c. W konsekwencji sąd uznał, że powodowie byli związaniu umową kredytu i nie można było uznać, że świadczenia spełniane przez powodów stanowiły świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 par. 2 k.c.

Czytaj w LEX: Klauzule abuzywne jako podstawa prowadzenia sprawy frankowej >>>

Częściowe uznanie roszczenia

Sąd II instancji częściowo uznał roszczenie państwa M.: rzeczywiście sposób naliczania rat przez bank był błędny, dlatego państwo M. z raty, o którą toczył się spór (400 zł) powinni dostać 70 zł. Sąd jednak uznał, że kwestia ta nie dotyczyła istoty umowy. Klauzule spreadowe można zastąpić kursem średnim NBP, a umowa może nadal obowiązywać.

Sąd opowiedział się – jak wyjaśnił – „za ugruntowanym w orzecznictwie poglądem, że postanowienia zawierające uprawnienie banku do przeliczenia sumy wykorzystanego przez kredytobiorcę kredytu do waluty obcej (klauzulę tzw. spreadu walutowego) nie dotyczą głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 385(1) par. 1 zdanie drugie k.c.”. Dlatego w ocenie sądu II instancji abuzywność tego postanowienia nie mogła wywołać innego skutku, jak tylko taki, że ustalona została wartość świadczenia należnego pozwanemu w sposób nieabuzywny, co z kolei skutkowało zasądzeniem od pozwanego na rzecz powodów kwoty stanowiącej różnicę między tą wartością a kwotą faktycznie wypłaconą.

Czytaj w LEX: Konstruowanie roszczenia w pozwie frankowym – zagadnienia praktyczne >>>

Argumenty rzecznika - odrzucone

RPO przedstawiając Sądowi Najwyższemu skargę nadzwyczajną na rzecz państwa M. nie zgodził się z tym rozumowaniem, gdyż:

  • Sąd badając sprawę nie trzymał się standardów obowiązujących w Unii Europejskiej, a więc także w polskim sądzie.
  • Sprawa konsumencka, a więc taka, gdzie spór toczy się między przedsiębiorcą mającym znaczną przewagę nad klientem, wymaga od sądu większej aktywności, bo to on ma wyrównać różnice między stronami, by spór był rozstrzygany sprawiedliwie.
  • Jeśli spór jest konsumencki, sąd ma więc za zadanie zbadać całą umowę – a nie tylko to, co jest przedmiotem sporu przed sądem.
  •  Aby konsument był w stanie powziąć dobrowolną i świadomą wolę w tym względzie, sąd niewątpliwie powinien poinformować go o wszystkich prawnych i ekonomicznych następstwach, jakie wiążą się dla niego z unieważnieniem umowy.

- Sprawiedliwość społeczna wymaga takiego prowadzenia procesu sądowego, aby powodowie w sprawie, mogli rzeczywiście bronić swoich praw – stwierdza dr Marcin Wiącek, RPO. - W niniejszej sprawie tak się nie stało. Sąd nie sprostał spoczywającemu na nim obowiązku - wynikającemu z zobowiązań Polski jako kraju członkowskiego Unii Europejskiej - prounijnej wykładni prawa krajowego. Swoje ustalenia prawne oparł na niejednolitej linii orzecznictwa sądów polskich w zakresie orzekania co do abuzywności klauzul niedozwolonych. Ponadto odmownie rozpatrzył wniosek powodów, by zwrócić się do TSUE z pytaniem prejudycjalnym.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, system ochrony ustanowiony przez dyrektywę 93/13 opiera się na założeniu, iż konsument znajduje się w gorszym położeniu niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych.

W ocenie Rzecznika, klauzule dotyczące waloryzacji zobowiązania do waluty obcej, umożliwiające jednostronnie bankowi na określenie kursu waluty CHF, po jakiej jest przeliczana kwota kredytu, a następnie każda z rat, budzą wątpliwości ze względu na ich nieuczciwy charakter.

Czytaj w LEX: Klauzula ryzyka kursowego w wyroku SN II CSKP 415/22 z dnia 3 lutego 2022r. >>>

Sprawdź w LEX: Pozasądowe ugody w sprawach kredytów walutowych - wytyczne do redakcji skutecznych ugód w kontekście orzecznictwa TSUE >>>

Oznacza to, jak wyjaśnił TSUE, że, po pierwsze, kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu w obcej walucie, ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty.

Po drugie, bank musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, zwłaszcza w przypadku, gdy konsument będący kredytobiorcą nie uzyskuje dochodów w tej walucie.

Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego odrzuciła 19 października skargę nadzwyczajną rzecznika. Orzekła, że Rzecznik Praw Obywatelskich nie wskazał precyzyjnie przepisu albo przepisów prawa, które jego zdaniem zostały naruszone. Sąd Najwyższy nie jest uprawniony do interpretacji określonych przez skarżącego podstaw skargi, w sposób, który w jego ocenie, odpowiadałby najpełniej intencjom skarżącego. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, to rolą skarżącego, który w tym wypadku jest profesjonalnym podmiotem należącym do bardzo wąskiego kręgu podmiotów uprawnionych do wnoszenia skargi nadzwyczajnej, jest jednoznaczne określenie podstaw skargi

Sąd wydał orzeczenie w składzie: SSN Oktawian Nawrot, SSN Grzegorz Żmij i ławnik Kazimierz Tomaszek.

Sygnatura akt I NSNc 700/21, postanowienie z 19 października 2022 r. 

Przegląd Sądowy - Nr 9/2022

Sprawdź  

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.