Jak wyjaśnia rząd w uzasdnieniu, zapewnienie ochrony osobom tej samej płci stanowi wykonanie obowiązku wynikającego z wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12 grudnia 2023 r. w sprawie Przybyszewska i inni przeciwko Polsce (skarga nr 11454/17 oraz 9 innych). Trybunał stwierdził w nim, że Polska naruszyła art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Z orzeczenia tego wynika, że na Polsce ciąży obowiązek stworzenia ram prawnych gwarantujących parom osób tej samej płci odpowiednie uznanie i ochronę ich związku. ETPCz zwrócił uwagę na wyraźną i utrwaloną tendencję w państwach członkowskich Rady Europy do prawnego uznawania takich par. Ochrona ta powinna mieć charakter adekwatny i obejmować m.in. kwestie alimentacyjne, dziedziczenia i opodatkowania, a także ustanawiać wzajemne prawa i obowiązki partnerów w zakresie pomocy i wsparcia.

 

TSUE: Polska musi uznawać małżeństwa jednopłciowe zawarte za granicą>>

 

 

Projekt przewiduje wprowadzenie umowy o wspólnym pożyciu zawieranej w formie aktu notarialnego, która będzie wpływać na stan cywilny stron. Rozwiązanie to ma zapewnić spójność rejestrów publicznych, bezpieczeństwo obrotu prawnego oraz skuteczną kontrolę publicznoprawną nad prawami i obowiązkami osób pozostających w związku partnerskim. Pozostawanie w takim związku będzie stanowiło przeszkodę do zawarcia małżeństwa z inną osobą.

Po zawarciu umowy kierownik urzędu stanu cywilnego sporządzi nowy rodzaj aktu stanu cywilnego – akt statusu osoby najbliższej, a po ustaniu umowy wprowadzi do niego wzmiankę dodatkową. Przepisy szczegółowo określają treść aktu oraz jego odpisu skróconego, który będzie mógł służyć jako dowód uprawnień w sytuacjach przewidzianych w przepisach szczególnych. Projekt zakłada również, że strony umowy o wspólnym pożyciu uzyskają prawo do wspólnego opodatkowania dochodów na zasadach analogicznych do małżonków. Partnerzy będą mogli korzystać ze zwolnień podatkowych przewidzianych m.in. dla dziedziczenia, darowizn czy zachowku, a także zostaną zaliczeni do I grupy podatkowej, obejmującej najbliższą rodzinę. 

 

Dziedziczenie tylko testamentowe

Mocno obcięto za to uregulowania dotyczące dziedziczenia - nie przewidziano dziedziczenia ustawowego, a jedynie testamentowe. Jak zapewniają autorzy projektu, testament strony będą mogły dołączyć do umowy o wspólnym pożyciu. Wyłączono także większość pierwotnych przepisów dotyczących zmian w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym - nie ma tu mowy o jakiejkolwiek zmianie nazwiska czy pieczy nad dzieckiem partnera lub partnerki. Choć trzeba przyznać, że ustawodawca pochyla się nad "więzią emocjonalną" z takim dzieckiem. W żaden sposób nie chroni jej za życia partnera, ale idzie na rękę dziecku, pozwalając mu odziedziczyć majątek bez podatku po osobie, która podpisała umowę o wspólnym pożyciu z jego rodzicem.

  • zakłada przyznanie stronom umowy o wspólnym pożyciu prawa pochówku w ustawie z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych,
  • zakłada przyznanie stronom umowy o wspólnym pożyciu uprawnień przewidzianych w procedurze administracyjnej, sądowoadministracyjnej, karnej, cywilnej,
  • egzekucyjnej, wykroczeniowej i innych (to jest umożliwienie pełnienia roli pełnomocniczki/pełnomocnika, a także korzystanie z uprawnień przyznanych członkom najbliższej rodziny),
  • przewiduje zmiany odpowiednich przepisów zakazujących małżonkom i innym członkom rodziny pełnienia funkcji czy piastowania stanowisk, w tym w komisjach, radach konkursowych i innych gremiach;
  • zakłada wprowadzenie wobec osób, które są zobowiązane sporządzać oświadczenia majątkowe, obowiązku uwzględniania w nich majątku wspólnego, o ile osoby pozostające w związku partnerskim zdecydowały się na wspólność majątkową
  • ustanowioną umową o wspólnym pożyciu;
  • przewiduje zmiany w definicji osoby bliskiej w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz w innych ustawach z obszaru ochrony zdrowia.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.