Rok 2025 przyniósł wiele wyroków, które odbiły się szerokim echem nie tylko w środowisku prawniczym, lecz także w debacie publicznej. Zarówno polskie sądy, jak i międzynarodowe trybunały mierzyły się z problemami, które od lat budzą emocje i stanowią konsekwencję wcześniejszych zmian w wymiarze sprawiedliwości. Sprawy te dotyczyły przede wszystkim szeroko pojętej ochrony praw człowieka, ale także nowych wyzwań wynikających z rozwoju technologii oraz zmieniającej się sytuacji międzynarodowej.
Poniżej prezentujemy wybór najciekawszych i najważniejszych orzeczeń z 2025 roku. To subiektywne zestawienie ma na celu pokazanie, jakie pytania trafiały do sądów i jakie odpowiedzi przyniosła praktyka orzecznicza w minionym 2025 roku.
1. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2025 r., Izba Karna (sygn. akt II KK 462/04)
To jedna ze spraw, która jak w soczewce skupia w sobie rozstrzygnięcie konkretnej sprawy obywatela, odnosząc się również do wad systemu prawnego. Sąd Najwyższy uchylił wyrok skazujący, wskazując na rażące naruszenie standardów procesu legislacyjnego przy nowelizacji kodeksu karnego. Regulacja, której dotyczyły rozpatrywana sprawa to art. 190a par. 1 k.k. i została uchwalona przez art. 13 pkt 2 ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Orzeczenie wzmacnia znaczenie rozproszonej kontroli konstytucyjności także w aspekcie proceduralnym, to znaczy, że Sejm procedując nad ustawą zawierającą zaskarżony przepis, nie działał zgodnie z art. 7 oraz 112 Konstytucji RP. SN jednocześnie uznał, że Izba nie działała na podstawie i w granicach prawa oraz dopuściła się rażącego naruszenia postanowień regulaminu Sejmu.
2. Bradshaw i inni przeciwko Wielkiej Brytanii (wyrok ETPCz z dnia 22 lipca 2025 r., skarga nr 15653/22)
Sprawa dotyczyła zarzutów związanych z wpływem dezinformacji na proces wyborów prezydenckich. Choć ETPCz nie stwierdził naruszenia EKPCz, podkreślił pozytywny obowiązek państw do przeciwdziałania manipulacjom wyborczym. Zgodnie z art. 3 Protokołu nr 1 do EKPCz każdy ma zagwarantowane prawo do udziału w wolnych wyborach ciała legislacyjnego, z wyjątkiem wyborów prezydenckich. Do nich właśnie odnosiły się zarzuty w omawianej sprawie, dotyczyły bowiem wpływu rosyjskiej dezinformacji oraz innego rodzaju manipulacji na wybory prezydenckie. Rozstrzygnięcie ETPCz ma zasadnicze znaczenie dla państw członkowskich Unii Europejskiej, ze względu na to również, że niedawno Komisja Europejska ogłosiła Europejską Tarczą Demokracji, odnoszącą się między innymi do tego typu zagrożeń.
3. Ewa Siedlecka przeciwko Polsce (wyrok ETPCz z dnia 31 lipca 2025 r., skarga nr 1337/18)
Sprawa dotyczyła zamknięcia dziennikarki „Gazety Wyborczej” Ewy Siedleckiej w tzw. policyjnym kotle podczas kontrmanifestacji. W tym czasie trwała czynność legitymowania, ale tak naprawdę służby dopuściły się zastosowania nieproporcjonalnego i nieuzasadnionego środka izolacyjnego wobec protestujących. ETPCz stwierdził naruszenie art. 5 EKPCz, uznając, że doszło do faktycznego pozbawienia wolności dziennikarki. Wyrok ten ma istotne znaczenie dla korzystania przez obywateli z przysługującej im wolności zgromadzeń oraz nieuprawnionego przekroczenia uprawnień ze strony Policji. W tej sprawie Helsińska Fundacja Praw Człowieka oraz Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawili opinie amicus curiae, skupiające się na instytucji zgromadzeń cyklicznych oraz na standardach stosowania przez Policję różnych form zatrzymania do legitymowania uczestników zgromadzeń. Orzeczenie to wzmacnia ochronę wolności zgromadzeń i ogranicza nadużycia uprawnień Policji.
4. Ilareva i inni przeciwko Bułgarii (wyrok ETPCz z dnia 9 września 2025 r., skarga nr 24729/15)
Sprawa dotyczyła braku skutecznej ochrony działaczy organizacji praw człowieka i organizacji humanitarnych działających na rzecz migrantów i uchodźców. Byli oni wielokrotnie nękani w internecie, pod ich adresem kierowane były groźby oraz mowa nienawiści. ETPCz stwierdził naruszenie art. 8 i 14 EKPCz ze względu na nieskuteczne postępowania prowadzone przez władze ze względu na brak wystarczająco efektywnego śledztwa w sprawie tych naruszeń, co zostało uznane jako przypadek dyskryminacji przez asocjację ze względu na związek skarżących z grupami wykluczonymi i dyskryminowanymi. Wyrok podkreśla obowiązek państw do zapewnienia szczególnej ochrony osobom działającym na rzecz praw człowieka.
5. AW „T” (wyrok TSUE z dnia 4 września 2025 r., C-225/22)
Trybunał badał skutki orzeczeń wydanych przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego w świetle prawa UE. TSUE uznał, że rozstrzygnięcia tej Izby należy traktować jako nieistniejące w europejskim porządku prawnym. Wyrok stanowi wyraźną instrukcję dla sądów krajowych, jak postępować z orzeczeniami wydanymi z udziałem sędziów powołanych po 2018 r. Sądy krajowe nie powinny być powstrzymywane w dokonywaniu takiej weryfikacji, a zasada efektywności prawa unijnego, pozwala im na to, aby badać niezależność sądów orzekających w sprawach.
6. Uchwała składu 7 sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2025 r. (sygn. akt III PZP 1/25)
Sąd Najwyższy uznał, że orzeczenia Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych nie mogą być traktowane jako wydane zgodnie z prawem. Powodem jest wadliwe powołanie sędziów tej Izby, które uniemożliwia skuteczność wyroków tej Izby. Uchwała stanowi istotny krok w obronie niezależnego sądownictwa w Polsce. Należy podkreślić, że ta uchwała 7 sędziów to w pewnym sensie wdrożenie na krajowym gruncie rozstrzygnięć, wcześniejszych orzeczeń TSUE.
7. A.R. przeciwko Polsce (wyrok ETPCz z dnia 13 listopada 2025 r, skarga nr 6030/21)
To już kolejna sprawa, która dotyczyła skutków ograniczenia dostępu do legalnej aborcji po wyroku tzw. Trybunału Konstytucyjnego. Skarżąca, pozostając w stanie niepewności prawnej, była zmuszona do przeprowadzenia zabiegu za granicą. ETPCz, odwołując się do poprzednio wydanego wyroku w sprawie M.L. przeciwko Polsce, potwierdził, że sporny wyrok tzw. Trybunału Konstytucyjnego został wydany przez organ niespełniający standardów państwa prawa. W sprawie A.R. nabiera to wyjątkowego znaczenia, ze względu na zastosowany zabieg metodologiczny – odmienny niż w sprawie M.L. – a polegający na wskazaniu, że ocena legalności ingerencji w życie prywatne wymaga jednoczesnego uwzględnienia jakości procesu konstytucyjnego oraz jakości prawa ustanowionego w jego wyniku, fundamentalnych wartości EKPCz. W konsekwencji, Trybunał w Strasburgu ocenił, że skarga była zasada i doszło do naruszenia art. 8 EKPCz.
Cena promocyjna: 239.4 zł
|Cena regularna: 399 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 239.4 zł
8. Jakub Cupriak-Trojan, Mateusz Trojan przeciwko Wojewodzie Mazowieckiemu wyrok TSUE z dnia 15 listopada 2025 r., C-713/23)
Sprawa dotyczyła obowiązku uznania aktu małżeństwa osób tej samej płci zawartego legalnie w innym państwie UE. TSUE odniósł do zasady niedyskryminacji obywateli UE korzystających ze swobody przemieszczania się i uznał, że transkrypcja takich aktów nie narusza tożsamości konstytucyjnej państw członkowskich, na co wskazywał również Rzecznik generalny w opinii z kwietnia 2025 r. Innymi słowy, TSUE jednoznacznie potwierdził, iż tego rodzaju obowiązek uznania nie narusza tożsamości narodowej ani nie zagraża porządkowi publicznemu danego państwa członkowskiego. Na chwilę obecną – według deklaracji rządu - trwają prace analityczno-koncepcyjne jak ten wyrok wykonać. Ciekawy jest głos płynący ze strony niektórych jednostek samorządu terytorialnego zachęcający do wdrożenia odpowiednich rozwiązań w urzędach stanu cywilnego.
Zobacz również: TSUE: Polska musi uznawać małżeństwa jednopłciowe zawarte za granicą
9. Russmedia Digital and Inform Media Press (wyrok TSUE z dnia 2 grudnia 2025 r., C-492/23)
Sprawa dotyczyła wykorzystywania wizerunku i danych osobowych przez platformy internetowe do celów reklamowych. Choć orzeczenie nie było szeroko komentowane, powinno wzbudzić nasze zainteresowanie ze względu na obecne również w polskiej metasferze deep fake’i. TSUE stwierdził, że operatorzy nie mogą czerpać korzyści majątkowych z użycia wizerunku bez odpowiedniej weryfikacji. Ochrona danych osobowych wymaga, aby następowała weryfikacja tego typu danych dla celów reklamowych. Warto również wskazać na stanowisko rzecznika generalnego w tej sprawie, który stwierdził, że chociaż operator nie jest zobowiązany do kontrolowania treści ogłoszeń, to musi weryfikować tożsamości użytkowników, którzy posiadają konta w jego serwisie – może on być z tego zwolniony tylko pod warunkiem, że jego rola pozostaje neutralna i czysto techniczna, co wynika to z dyrektywy o handlu elektronicznym.
10. Danileţ przeciwko Rumunii (wyrok ETPCz z dnia 15 grudnia 2025 r., skarga nr 16915/21)
Jest to fundamentalny wyrok dotyczący granic wolności słowa dla sędziów. W Polsce to jeden z ważniejszych tematów debaty publicznej – jak dalece sędziowie oraz prokuratorzy mogą komentować rzeczywistość społeczną i polityczną w internecie, czy powinni milczeć, korzystać z tej wolności „powściągliwie” czy też pełnymi garściami. A jeśli przekraczają granice, to jaką rolę powinny pełnić sądy dyscyplinarne. W sprawie Danilet sędzia został ukarany za umieszczenie komentarz na Facebooku. Jego profil był śledzony przez wiele osób. ETPCz uznał, że doszło do naruszenia art. 10 Konwencji. Natomiast wyrok ma fundamentalne znaczenie, gdyż Trybunał w Strasburgu ustanowił ogólne zasady dotyczące korzystania z wolności słowa na platformach społecznościowych przez sędziów. Trybunał zauważył, że to co było przedmiotem postów zamieszczonych przez sędziego odnosiło się do kwestii wagi publicznej i związane było z obroną niezależności sądownictwa. Sankcje zaszły zatem za daleko. W kontekście tej sprawy warto pamiętać, że swoistymi prekursorami spraw dotyczących wolności słowa sędziów byli sędziowie Waldemar Żurek oraz Igor Tuleya. W ich przypadku we wcześniejszych latach, ETPCz także wydawał wyroki.
11. Zybertowicz Andrzej – dobra osobiste uczestników Okrągłego Stołu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 grudnia 2025 r.)
Koniec tego roku przyniósł również długo oczekiwaną odpowiedź sądu na słowa Andrzeja Zybertowicza, ówczesnego doradcy Prezydenta Andrzeja Dudy, że przy Okrągłym Stole „władza podzieliła się władzą ze swoimi własnymi agentami”. Sąd uznał, że wolność słowa nie obejmuje prawa do podważania prawdy historycznej. Te słowa wzbudziły powszechne oburzenie u opozycjonistów, którzy byli uczestnikami obrad Okrągłego Stołu, z którym zgodził się Sąd Okręgowy w Warszawie. Jego rozstrzygnięcie z 2022 roku zostało potwierdzone przez Sąd Apelacyjny w Warszawie i zyskało prawomocność. Można przypuszczać, że sprawa się nie skończy i A. Zybertowicz wykorzysta środki prawne, aby podważyć orzeczenie. Niezależnie od dalszych kroków pozwanego, wyrok ten wysyła jasny sygnał, że wolność opinii nie oznacza prawa do naruszenia prawdy historycznej, godząc tym samym w uczucia oraz dobre imię osób, które w czasach „Solidarności” ryzykowali wszystko, aby walczyć o wolną Polskę. Orzeczenie wyznacza granice debaty publicznej w odniesieniu do wydarzeń o fundamentalnym znaczeniu dla demokracji.
12. Komisja Europejska przeciwko Polsce (wyrok TSUE z dnia 18 grudnia 2025 r., C-448/23)
Wyrok TSUE ma fundamentalne dla oceny dotychczasowej działalności „TK” oraz jego niezależności, ale także przyszłości Polski w kontekście oceny wykonywania zobowiązań wynikających z prawa UE. W wyniku wniosku Komisji Europejskiej, TSUE przesądził, że TK – wydając dwa wyroki kwestionujące prymat prawa UE – podważył podstawowe zasady związane z członkostwem Polski w UE. Ponadto odniósł się do statusu sędziów dublerów, a także do kwestii wyboru Julii Przyłębskiej na stanowisko Prezesa TK niezgodnie z zasadami proceduralnymi. Ten długo oczekiwany wyrok będzie miał znaczenie w procesie odbudowywania niezależnego TK, co pewnie będziemy obserwować w 2026 r.
Podsumowanie
Rok 2025 pokazał, że wyroki sądów nie są jedynie technicznymi rozstrzygnięciami zamykającymi konkretne sprawy, lecz realnie wpływają na kształt systemu prawa i standardy ochrony praw jednostki. W czasie utrzymującego się kryzysu praworządności to właśnie sądy – krajowe i międzynarodowe – coraz częściej pełnią rolę instytucji korygujących działania władzy i wyznaczających granice jej ingerencji.
W orzecznictwie z 2025 roku można odnaleźć rozstrzygnięcia, które mają szansę stać się ważnym elementem odbudowy zaufania do prawa i instytucji publicznych. Nadchodzący 2026 rok będzie więc nie tyle czasem nowych zapowiedzi, ile testem praktyki: sprawdzianem tego, czy standardy wyznaczone przez sądy znajdą rzeczywiste zastosowanie, a prawo ponownie zacznie pełnić swoją podstawową funkcję – ochrony jednostki przed nadużyciami władzy.
Dr hab. Adam Bodnar, prof. Uniwersytetu SWPS, senator RP
mgr Dominika Kuna, asystentka naukowa na Wydziale Prawa Uniwersytetu SWPS
Cena promocyjna: 239.4 zł
Cena regularna: 399 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 239.4 zł