W czerwcu br. Prezydent podpisał ustawę z 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych, która definiuje kim jest ratownik wodny. Teraz minister na tej podstawie publikuje projekt rozporządzenia z wykazem dokumentów potwierdzających posiadanie dodatkowych kwalifikacji, przy uwzględnieniu, iż kwalifikacje te mają być przydatne do działań ratowniczych.
Czytaj: Prezydent podpisał - nowa definicja ratownika wodnego
Rozróżnienie działań od ratownictwa
Ratownictwo wodne to prowadzenie działań polegających w szczególności na organizowaniu i udzielaniu pomocy osobom, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia na obszarze wodnym. Natomiast działania ratownicze podejmowane w ramach ratownictwa wodnego, polegają w szczególności na:
- przyjęciu zgłoszenia o wypadku lub zagrożeniu;
- dotarciu na miejsce wypadku z odpowiednim sprzętem ratunkowym;
- udzielaniu kwalifikowanej pierwszej pomocy;
- zabezpieczeniu miejsca wypadku lub zagrożenia;
- ewakuacji osób z miejsca stanowiącego zagrożenie dla życia lub zdrowia;
- transporcie osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia na obszarze wodnym do miejsca, gdzie jest możliwe podjęcie medycznych czynności ratunkowych przez jednostki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego po uprzednim uzgodnieniu miejsca przekazania z dysponentem jednostki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego;
- poszukiwaniu osób zaginionych na obszarze wodnym.
Kwalifikacje przydatne ratownictwu
Kwalifikacje przydatne w ratownictwie wodnym, powinny być zatem przydatne do działań ratowniczych. Ponadto kwalifikacje muszą być „inne” niż te, które wynikają z ukończenia kursu ratownika wodnego, o którym mowa w przepisach rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie szkoleń w ratownictwie wodnym.
Ukończenie takiego kursu potwierdza bowiem posiadanie wiedzy i umiejętności z zakresu ratownictwa wodnego i technik pływackich, tj. odrębną przesłankę wymienioną aktualnie w art. 15a ust. 1 pkt 1 ustawy. Ponadto kwalifikacje muszą być inne niż te, które wynikają z ukończonego kursu kwalifikowanej pierwszej pomocy, o którym mowa w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 19 marca 2007 r. w sprawie kursu kwalifikowanej pierwszej pomocy. Ten warunek został bowiem określony odrębnie.
Aktualnie przepisy prawa nie definiują pojęcia kwalifikacji przydatnych w ratownictwie wodnym, co utrudnia precyzyjne wskazanie, które kwalifikacje mieszczą się w tym katalogu - twierdzą autorzy projektu.
Jak podkreślono w uzasadnieniu do rozporządzenia, kwalifikacje przydatne w ratownictwie wodnym, które zostaną określone w przepisach rozporządzenia, korespondują z rodzajem zadań wykonywanych przez podmioty uprawnione do wykonywania ratownictwa wodnego, umożliwiając de facto ich realizację.
Obsługa ludzi
Kwalifikacje uprawniające do kierowania statkami na wodach śródlądowych oraz kwalifikacje do uprawiania turystyki wodnej, określone w przepisach ustawy o żegludze śródlądowej, umożliwiają kierowanie statkami i szeroko rozumianą „obsługę” łodzi.
Gwarantują zatem realizację działań ratowniczych polegających na: dotarciu do miejsca wypadku z odpowiednim sprzętem ratunkowym, zabezpieczeniu miejsca wypadku lub zagrożenia, ewakuacji osób z miejsca stanowiącego zagrożenie dla zdrowia lub życia tych osób oraz poszukiwaniu osób zaginionych na obszarze wodnym.
Analogicznie realizację takich samych działań ratowniczych umożliwiają kwalifikacje w żegludze morskiej.
Zawód nurka i inne umiejętności
Kwalifikacje uprawniające do wykonywania zawodu nurka, określone w przepisach ustawy o wykonywaniu prac podwodnych są bezwzględnie potrzebne do poszukiwania pod wodą osób zaginionych na obszarach wodnych, tj. do realizacji działań ratowniczych.
Z takich samych względów w projekcie rozporządzenia wskazano kwalifikacje do płetwonurkowania w celach sportowych, rekreacyjnych i badawczych jako przydatne do działań ratowniczych pod wodą.
Z uwagi na konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu przeszkolenia osób mających uprawnienia do płetwonurkowania, w projektowanym załączniku do rozporządzenia wskazano w sposób ogólny certyfikaty organizacji nurkowych takich jak: PADI, CMAS (KDP PTTK), NAUI, SSI, HSA, IANTD, SDI.
Kwalifikacje do obsługiwania urządzenia radiowego, nadawczego lub nadawczo-odbiorczego, używanego w radiokomunikacji lotniczej, morskiej i żeglugi śródlądowej oraz w służbie radiokomunikacyjnej amatorskiej umożliwiają profesjonalną łączność oraz przyjęcie zgłoszenia o wypadku lub o zagrożeniu.
Uprawnienia zawodowe w sporcie – trenerskie lub instruktorskie, w dziedzinie pływania, określone w przepisach ustawy o sporcie, także zostały przewidziane jako kwalifikacje przydatne w ratownictwie wodnym zgodnie z utrwaloną dotychczas praktyką.
W ocenie projektodawcy mogą być przydatne do niektórych czynności w zakresie ewakuacji z miejsca zagrożenia, oraz dodatkowo są przydatne w zakresie działań w ratownictwie wodnym o charakterze profilaktycznym i edukacyjnym, dotyczącym bezpieczeństwa na obszarach wodnych, realizowanych przez podmioty uprawnione do wykonywania ratownictwa wodnego, stosownie do art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy.
Posiadanie kwalifikacji do kierowania pojazdami uprzywilejowanymi jest bezwzględnym warunkiem do prowadzenia pojazdów uprzywilejowanych w ruchu drogowym.
Zgodnie z projektem rozporządzenia, w załączniku wymieniono dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji przydatnych w ratownictwie wodnym.
Natomiast kwalifikacje osób, które wykonują zawody medyczne: lekarza systemu PRM, pielęgniarki systemu PRM i ratownika medycznego, realizujących doskonalenie zawodowe, zostały uznane za przydatne w ratownictwie wodnym już na poziomie przepisów ustawy, tj. w art. 15a ust. 2.
Przewiduje się, że rozporządzenie wejdzie w życie z dniem 1 października 2021 r.
Oczekiwana regulacja
Zgodnie z aktualnym brzmieniem ustawy ratownicy wodni zobowiązani są do posiadania innych kwalifikacji przydatnych w ratownictwie, a więc aktualnie ponoszą koszty odbywania stosownych kursów. Wydanie rozporządzenia umożliwi stworzenie katalogu „kwalifikacji przydatnych w ratownictwie wodnym” - tym samym przepis prawa precyzyjnie określi, które kwalifikacje umożliwiają zdobycie uprawnień ratownika wodnego.
Jak wynika z posiedzeń Rady do Spraw Ratownictwa przy Ministrze Spraw Wewnętrznych i Administracji powołanej zarządzeniem nr 40 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 lipca 2016 r., projektowana regulacja jest oczekiwana w środowisku ratowników wodnych.
Ratownik z Mazurskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego wyjaśnia, że projektowane rozporządzenie uzupełnia dotychczasowe regulacje, nie burząc dotychczasowych wymagań.
- Uprawnienie do prowadzenia jednostek pływających jest u nas niezbędne - mówi mazurski ratownik z Komendy w Giżycku. - Ponieważ jesteśmy jednostką podległą MSWiA, to takie uprawnienie wręcz decyduje o przyjęciu do pracy - dodaje.
Z kolei Wojciech Oleszko z Wodnej Służby Ratowniczej z Wrocławia uważa, że nowa regulacja jest o tyle ważna, że ratownicy "chcą wiedzieć na czym stoją" - czy będą mieli dotychczasowe uprawnienia, czy będą one ważne.
- Na pływalniach i kąpieliskach umiejętności radiotelegraficzne, komunikacji morskiej czy nurkowania - nie jest niezbędna. Około 95 proc. ratowników pracuje na basenach i na plażach. Ale w naszej strukturze ratowniczej korzystamy z takich wyspecjalizowanych umiejętności, ja korzystam z radiotelegrafisty przy przepuszczaniu przez śluzę. Trzeba mieć uprawnienia, aby połączyć się ze śluzą czy innym statkiem - wyjaśnia Wojciech Oleszko. - Nowe regulacje wprowadzają porządek w wyspecjalizowanych grupach ratowniczych.
Zawód - ratownik wodny
Jak wskazują ratownicy problemem tej grupy zawodowej nie jest brak kwalifikacji, lecz poziom zarobków, kształtujący się na poziomie najniższej krajowej. Za godzinę ratownik wolny otrzymuje 18,30 zł, a kilkanaście lat temu stawka ta wynosiła 3,50 za godzinę, więc jakiś postęp nastąpił.
Ratownicy są zatrudnieni na ogół na umowach śmieciowych, gdyż jest to praca sezonowa. Wykonują ją na basenach i kąpieliskach młodzi ludzie dorabiający na wakacjach. Ponadto przetargi są organizowane na rok, trudno o jakąkolwiek stabilizację, ale tego nie da się inaczej rozwiązać - dodaje Oleszko.
W 2012 roku była zmiana ustawy o bezpieczeństwie osób na obszarach wodnych i wtedy odeszło wielu doświadczonych ratowników. Dlatego, że wprowadzono przepis mówiący o dodatkowych kwalifikacjach, jakim było wykształcenie pedagogiczne. Starzy instruktorzy tego uprawnienia nie chcieli zdobywać. A więc oceniając nowe rozporządzenie pod tym kątem - tu podobnych pułapek nie ma.
Rozporządzenie wejdzie w życie z dniem 1 października 2021 r.
