Problem prawny powstał na tle sprawy pozwu zbiorowego w sprawie kredytowej. Stronami są Bank BPH jako pozwany i powiatowy rzecznik konsumentów w Szczecinku reprezentujący grupę 270 kredytobiorców.
Czytaj też: Frankowicze pozywający grupowo mBank nie muszą spłacać rat>>
Przedmiotem sprawy jest ustalenie nieistnienia lub nieważności umownych stosunków prawnych, wynikających z umów kredytu udzielonego w złotówkach. Jednak indeksowanego do waluty obcej, niezawierających określenia kwoty kredytu, do której zobowiązany jest kredytobiorca. A mianowicie zawierających klauzulę przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w PLN według kursu kupna, a następnie kursu sprzedaży waluty obcej, ustalonych jednostronnie przez pozwany bank.
Określenie składu grupy i zażalenie
Sąd Okręgowy w Gdańsku oddalił wniosek pozwanego o zawieszenie postępowania. Sąd ustalił, kto wchodzi w skład grupy, reprezentowanej przez powiatowego rzecznika konsumentów.
Na to postanowienie bank złożył dwa zażalenia, co do wyłączenia z tego składu niektórych osób. Jedno do Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, a drugie do Sądu Okręgowego.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku powziął wątpliwość, który sąd I czy II instancji rozpoznaje zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji co do składu grupy.
Po przeanalizowaniu zmian modelu postępowania odwoławczego dokonanego ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy — Kodeks postępowania cywilnego stwierdził, że ustawodawca przyjął niefortunny model określenia kompetencji do rozpoznania zażalenia pomiędzy sądami pierwszej i drugiej instancji.
Zamiast wprowadzić zasadę, że zażalenia na rozstrzygnięcia niewymienione w art. 394 par. 1 k.p.c. rozpoznaje sąd pierwszej instancji w innym składzie, wprowadził w art. 394 (1a) par. 1 k.p.c. osobny katalog rozstrzygnięć, które podlegają tzw. zażaleniu poziomemu.
Prowadzi to do poważnych problemów interpretacyjnych. W zakresie przedstawionego zagadnienia prawnego sąd drugiej instancji zaprezentował dwa stanowiska.
Dwa różne poglądy prawne
Zgodnie z pierwszym stanowiskiem, zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji co do składu grupy na podstawie art. 394 par. 1 k.p.c. nadal powinno być rozpoznawane przez sąd drugiej instancji, jak miało to miejsce w stanie prawnym obowiązującym przed dniem 7 listopada 2019 r.
Za dewolutywnym charakterem tego zażalenia przemawia to, że zażalenie stanowi środek odwoławczy. Ponadto w doktrynie jednoznacznie podnoszono, że środki odwoławcze charakteryzuje suspensywność. W związku z tym można przyjąć, że podstawowe znaczenie nadal ma zażalenie dewolutywne, co oznacza, iż zasadę stanowi zażalenie do sądu drugiej instancji. Można uznać, że skoro w stanie prawnym przed dniem 7 listopada 2019 r. wszystkie zażalenia na postanowienia sądu pierwszej instancji miały charakter dewolutywny, to w nowym stanie prawnym charakter poziomy uzyskały tylko te postanowienia, co do których ustawodawca wyraźnie przewidział, iż są rozpoznawane przez inny skład sądu pierwszej instancji. Stanowisko to stanowi wsparcie poglądu wyrażonego w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2020 r., III CZP 12/20 (OSNC 2021, nr 4, poz. 25), wskazującej, że podstawowy model zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji nadal stanowi zażalenie dewolutywne, a przewidziane ustawy przepadki zażalenia poziomego należy traktować jako odstępstwa od modelowej konstrukcji zażalenia wyrażonej w art. 394 w związku z art. 395-397 k.p.c.
Drugie stanowisko można wywieść z nowo wprowadzonej kompetencji innego składu sądu pierwszej instancji do rozpoznawania zażaleń na postanowienia sądu pierwszej instancji.
Możliwe jest twierdzenie, że skoro sąd pierwszej instancji ma kompetencję do wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie składu grupy, to ma on również kompetencję do rozpoznania w innym składzie zażalenia na postanowienie w tym przedmiocie.
Przyjęcie drugiego stanowiska uzasadnione jest zmianą ustawodawczą polegającą na wprowadzeniu tzw. zażaleń poziomych, co – w dążeniu do przyspieszenia postępowania – oznacza poszerzenie kompetencji sądu pierwszej instancji o uprawnienie do rozpoznawania zażaleń.
Zażalenie nie wstrzymuje rozpoznania
Sąd przy tym zważył, że art. 17 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wniesienie zażalenia na postanowienie w przedmiocie składu grupy nie wstrzymuje merytorycznego rozpoznania sprawy.
Niezwłocznie po wydaniu postanowienia w przedmiocie składu grupy sąd wyznacza rozprawę lub w inny sposób nadaje sprawie dalszy bieg. Przy uwzględnieniu zasady ekonomiki procesowej przemawia za tym, że to sąd pierwszej instancji w innym składzie powinien rozpoznawać zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji co do składu grupy.
W odpowiedzi na zagadnienie Izba Cywilna SN w składzie trzech sędziów podjęła uchwałę, zgodnie z którą na postanowienie sądu pierwszej instancji co do składu grupy wydane w postępowaniu grupowym przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji (art. 394 k.p.c. w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jedn. tekst: Dz.U. z 2020 r., poz. 446 ze zm.).
Sygnatura akt III CZP 51/22 ( poprzednio III CZP 45/21), uchwałą 3 sędziów z 25 stycznia 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
