W Sejmie 15 czerwca br. odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, który obejmuje kilka zagadnień:
- nadawanie pism procesowych do sądu w polskich placówkach pocztowych wszystkich operatorów pocztowych
- nałożenie na powoda obowiązku dołączenia do pozwu umowy, z której wynika roszczenie zabezpieczone wekslem, wraz z deklaracją wekslową i załącznikami, jeżeli dłużnikiem jest konsument (w art. 485 § 2 zdanie trzecie k.p.c.)
- wydłużenie terminu do wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty do miesiąca, w tym dla pozwanego zobowiązanego z weksla, którym jest konsument (w sytuacji, gdy doręczenie pozwanemu nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym ma nastąpić na terenie Polski)
- wprowadzenie sztywnego terminu trzech miesięcy na wniesienie środka zaskarżenia od dnia doręczenia nakazu zapłaty, gdy doręczenie ma nastąpić poza terenem Unii Europejskiej ( art. 4802 § 2 pkt 4 k.p.c., w miejsce otwartego terminu określonego jako „nie krótszy niż trzy miesiące”, Zmiana ta ma uprościć stosowanie art. 4802 § 2 k.p.c. i ujednolicić stosowanie prawa w skali kraju).
Cel i konsekwencje noweli
Konsekwencją wprowadzonych zmian do prawa procesowego będzie rozszerzenie ochrony konsumenta na gruncie prawa materialnego - zakładają autorzy. Ochrona ta była niewystarczająca na przykład w sytuacji, gdy kredyt konsumencki lub inna umowę zabezpieczano wekslem in blanco. Sądy nie mają obecnie prawa badać samej umowy i wydają nakaz zapłaty, niemal automatycznie.
Ministerstwo Sprawiedliwości widzi tym samym konieczność pełnej implementacji wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-176/17 Profi Credit Polska.
Projekt przewiduje też wyłączenie przenoszalności ze skutkiem indosu praw z weksla wystawionego przez konsumenta na osobę trzecią.
Sąd Najwyższy wielokrotnie wydawał wyroki nakazujące sądom kontrolę umów, które były podstawą wystawienia weksla. Ostatnio, w wyroku z 2 czerwca 2021 r. SN orzekł, że sąd, przed którym prowadzone jest postępowanie nakazowe z weksla stanowiącego zabezpieczenie umowy opcji nabycia akcji, nie może pominąć zasad prawa konsumenckiego procedując jedynie na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które nie pozwalają brać pod uwagę treści umowy będącej źródłem stosunku podstawowego.
- Nie można akceptować wydawania nakazu zapłaty przeciwko konsumentowi na podstawie samej tylko treści weksla przedstawionego przez przedsiębiorcę, bez kontroli treści umowy, na podstawie której doszło do jego wstawienia. Mogłoby to doprowadzić do systemowego obejścia Dyrektywy 13/93 i zagroziłoby zbiorowym interesom konsumentów chronionym również przez Konstytucję - orzekł Sąd Najwyższy uchylając prawomocny nakaz zapłaty (sygnatura I NSNc 178/20).
Podobnie w wyroku z 29 października 2020 r. Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN wskazała, że akceptacja przez sąd nakazu zapłaty przeciwko konsumentowi na podstawie samej tylko treści weksla przedstawionego przez przedsiębiorcę, bez kontroli treści umowy narusza dyrektywę i polską Konstytucję ( Sygnatura akt I NSNc 22/20).
Czytaj też: SN: Naruszenie praw konsumenta przez wystawienie weksla in blanco>>
Ministerstwo zauważyło te braki. Dotychczasowe ograniczenie indosu, nie zapewniało pełnej ochrony, która w świetle wykładni Trybunału Sprawiedliwości powinna dotyczyć każdej umowy zawieranej przez konsumenta (a nie tylko umowy kredytu konsumenckiego).
- Kontrola sądu będą objęte nie tylko umowy, ale i załączniki do niej - wskazuje sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Sebastian Kaleta. Konsument uzyska ochronę i zniechęcić ma przedsiębiorców do zawierania umów godzących w interesy konsumentów - dodaje.
Jak wskazuje poseł i sędzia Barbara Dolnik konsument musi oświadczyć, że nie jest przedsiębiorcą, a jeśli oświadczenie było nieprawdziwe - sąd ukarze go grzywną do 400 zł.
Nadanie listu do sądu - w każdej placówce
W wyroku w sprawie C-545/17 Pawlak TSUE zakwestionował, jako sprzeczny z prawem unijnym, przepis krajowy (ściśle art. 165 § 2 k.p.c.), który uznaje za równoznaczne z wniesieniem pisma procesowego do danego sądu jedynie złożenie takiego pisma w placówce pocztowej jednego operatora wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej i to bez obiektywnego uzasadnienia opartego na względach porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego. Wobec tego zachodzi konieczność dostosowania art. 165 § 2 k.p.c. do tego orzeczenia.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 26 lipca 2017 r. w sprawie C-670/15 Šalplachta spowodował potrzebę doprecyzowania istnienia po stronie wnioskodawcy uprawnienia do ubiegania się o zwrot kosztów tłumaczenia koniecznych dokumentów uzasadniających wniosek o przyznanie prawa pomocy w postępowaniu prowadzonym w Polsce.
Sprawa jest o tyle istotna, że z powodu pandemii pełnomocnicy stron tracą wiele czasu w kolejkach na pocztę, aby nadać list polecony do sądu. Co więcej - tylko w Sądzie Najwyższym z powodu COVID-u nie można zostawić osobiście pisma procesowego w Biurze Podawczym, inne sądy są otwarte na pełnomocników i strony.
Projekt został skierowany do dalszych prac w sejmowej komisji sprawiedliwości i praw człowieka. Komisja ma przedstawić swoje sprawozdanie do 22 czerwca br.
