Weksel in blanco był zabezpieczeniem kredytu konsumenckiego. Wyrok Sądu Rejonowego został uchylony a sprawa przekazana przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej SN do ponownego rozpatrzenia.
Zaskarżony nakaz zapłaty wystawiony na rzecz przedsiębiorcy prowadzącego działalność kredytową opiewał na kwotę ponad 14 tys. zł z ustawowymi odsetkami od 15 listopada 2013 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 2,5 tys. zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Względem zaskarżonego nakazu nie wniesiono sprzeciwu, wobec czego ten się uprawomocnił.
Zarzuty prokuratora
Prokurator Generalny, w skardze nadzwyczajnej zarzucił naruszenie zasad konstytucyjnych:
- ochrony godności człowieka (art. 30) oraz o
- ochrony konsumentów (art. 76) wskazując, że uchylenie wyroku jest konieczne dla zapewnienia poszanowania zasady demokratycznego państwa prawa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2).
Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę nadzwyczajną nie doszukał się naruszenia godności człowieka chronionej przez art. 30 Konstytucji. Uznał natomiast, że Sąd Rejonowy wydając nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla naruszył konstytucyjną zasadę ochrony konsumentów (art. 76 Konstytucji) nie zapewniając pozwanej ochrony przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jaka wynika z Dyrektywy 93/13/EWG.
Czytaj: Uchwała SN: Skarga nadzwyczajna nie blokuje skargi na bezprawność>>
Uwzględniając wykładnię art. 76 Konstytucji dokonywaną przez Trybunał Konstytucyjny oraz wykładnię Dyrektywy 93/13, której dokonał TSUE w orzeczeniu w sprawie C – 176/17, Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd, przed którym prowadzone jest postępowanie nakazowe z weksla stanowiącego zabezpieczenie umowy kredytu konsumenckiego, nie może pominąć zasad europejskiego prawa konsumenckiego procedując jedynie na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które nie pozwalają brać pod uwagę w postępowaniu nakazowym z weksla, treści umowy konsumenckiej.
Podstawa wystawienia weksla
Jak wskazał Sąd Najwyższy, konieczność zapewnienia skutecznej ochrony konsumentom przewidzianej w unormowaniach unijnych oznacza, że niezależnie od zainicjowania przed sądem postępowania nakazowego na podstawie weksla, sąd z urzędu zobowiązany jest każdorazowo zweryfikować, czy weksel stanowił zabezpieczenie umowy konsumenckiej, to zaś wymaga znajomości podstawy wystawienia weksla. W wyroku C-176/17 TSUE wskazał, że przewidziane w k.p.c. wymogi formalne, którymi obwarowana jest możliwość wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty nie pozwalają uznać, że możliwość ta gwarantuje konsumentowi wystarczającą możliwość obrony jego praw. Dlatego sąd z urzędu musi upewnić się, że nakaz zapłaty, o który występuje wierzyciel na podstawie weksla, nie będzie naruszał unormowań chroniących konsumenta przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
Sąd I instancji nie wsparł słabszego
Jak zaznaczył Sąd Najwyższy, wyrażona w art. 2 Konstytucji zasada demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, wymaga by organy państwa przeciwdziałały powiększaniu dysproporcji pomiędzy partnerami społecznymi. Tymczasem Sąd Rejonowy, orzekający w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, której obowiązkiem jest m.in. ochrona konsumentów, de facto wsparł swoim wyrokiem działania przedsiębiorcy nakierowane na wykorzystanie słabszej pozycji konsumenta, który nie był w stanie się skutecznie bronić. Uwzględnienie skargi nadzwyczajnej pozwoli zatem przywrócić równowagę w stosunkach społecznych, zachwianą przez fakt nieuwzględnienia przez sąd ochrony konsumenta w postępowaniu nakazowym.
Weksel bez umowy nie odnosi skutku
Sąd Najwyższy uznał, że uchylenie tego nakazu jest proporcjonalnym środkiem pozwalającym zapewnić zgodność orzeczenia z art. 2 Konstytucji RP również dlatego, że akceptacja praktyki orzeczniczej, polegającej na wydawaniu nakazu zapłaty przeciwko konsumentowi na podstawie samej tylko treści weksla przedstawionego przez przedsiębiorcę, bez kontroli treści umowy, na podstawie której doszło do jego wstawienia, mogłoby doprowadzić do powstania mechanizmu obejścia unormowań Dyrektywy 13/93 i zagroziłoby zbiorowym interesom konsumentów chronionym również przez Konstytucję.
W treści uzasadnienia Sąd Najwyższy szeroko analizował również elementy konstrukcyjne skargi nadzwyczajnej w świetle gwarantujących stabilność orzeczeń sądowych standardów wypracowanych w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Sygnatura akt I NSNc 22/20, wyrok z 28 października 2020 r.
