W sumie Prokurator Generalny i RPO skierowali do tej pory do SN 10 skarg nadzwyczajnych - po pięć każdy z podmiotów. Kolejne są opracowywane. Chodzi o różne kwestie. Jedna ze skarg, skierowana przez prokuraturę dotyczy błędu medycznego, a konkretnie oddalenia powództwa o zadośćuczynienie na rzecz żony i syna mężczyzny, który był źle diagnozowany i leczony. Kolejną - przykładowo - wniesiono od wyroku uniewinniającego prokuratura oskarżonego o korupcję. Skargi wniesione przez RPO dotyczą m.in. sprzecznych wyroków spadkowych, ale też np. automatycznego odstępowania od przedterminowego zwolnienia przy popełnieniu kolejnego przestępstwa, co w 2013 roku zakwestionował Trybunał Konstytucyjny.
Skarga nadzwyczajna obowiązuje od 3 kwietnia, wprowadziła ją ustawa o Sądzie Najwyższym.
Połowa wniosków przeanalizowana - bezzasadne
Z ustaleń Prawo.pl wynika, że do Wydziału Skargi Nadzwyczajnej w Departamencie Postępowania Sądowego Prokuratury Krajowej, wpłynęło dotąd 3 240 wniosków. Przeanalizowano spośród nich 1 552 i jak mówi portalowi zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand uznano, że brak jest podstaw do wniesienia skargi.
- Prokurator Generalny może wnieść skargę nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie. Może ona być wniesiona m.in. w celu zapewnienia zgodności orzeczenia z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej - przypomina prokurator Hernand i zapewnia, że we wszystkich przypadkach decyzję o tym by nie wnosić skargi poprzedziła wnikliwa analiza akt i sprawdzenie przesłanek ustawowych.
Prokuratorzy podkreślają, że nie chodzi tutaj o braki formalne. Te bowiem wychwytywane są w pierwszym etapie, przy wstępnej analizie wniosków. Jeśli są, wnioskodawcy są wzywani o ich uzupełnienie. Z kolei pisma, które spełniają wymogi formalne są przesyłane są do właściwego prokuratora regionalnego, ten ocenia dopuszczalność i celowości wniesienia skargi nadzwyczajnej, co jest później podstawą decyzji, czy Prokurator Generalny taką skargę do SN skieruje.
Czytaj: SN pracuje nad pierwszą skargą nadzwyczajną>>
Podobnie jest z wnioskami, które wpływają do Rzecznika Praw Obywatelskich. Na blisko 3 tysiące, które wpłynęły do SN skierowano dotąd pięć - większość, jak przyznają analizujące je osoby jest bezpodstawnych. Są też takie sprawy, w których zasadne jest wniesienie kasacji.
- Niedopracowanie wniosku przez obywatela nie może być przyczyną odmowy udzielenia mu przez RPO pomocy. W każdej sprawie ściągamy albo akta sądowe albo przynajmniej opieramy się na analizie uzasadnień wyroków. I zawsze odnosimy materiał, którym dysponujemy do przesłanek wniesienia skargi. Odmawiamy we wszystkich tych sprawach kiedy nie można mówić o rażącym naruszeniu prawa, nie ma istotnej sprzeczności pomiędzy ustaleniami sądu a treścią zebranych w sprawie dowodów i kiedy nie można mówić o naruszeniu podstawowych praw i wolności zawartych w konstytucji - wskazuje dyrektor zespołu cywilnego biura Rzecznika Praw Obywatelskich Kamila Dołowska.
I dodaje, że takich spraw jest większość, bo polskie sądy są już i wyedukowane pod względem konstytucji i wyczulone na łamanie przepisów.
Czytaj: Czajkowski: Ostracyzm wobec "nowych" sędziów w SN coraz mniejszy>>
Analiza wniosków długa? Kilka przyczyn
Śledczy i przedstawiciele RPO, którzy zajmują się analizą wniosków przyznają, że proces ten jest i długotrwały i trudny. Wnioski obejmują często kilka wyroków, do tego dochodzą wielotomowe akta (w jednej ze sprawy, którą już analizuje Sąd Najwyższy jest 300 tomów) i szeroki zakres tematyczny. Począwszy od spraw karnych, poprzez błędy medyczne po sprawy cywilne - spadki, prawo pracy, czy sprawy o zapłatę, które nie były wcześniej prowadzone przez prokuraturę.
Kolejną istotną kwestia jest to, że zakres kasacji i skargi nadzwyczajnej jest podobny.
Zastępca dyrektora Zespołu Prawa Karnego biura RPO Dariusz Zbroja zapewnia, że wszystkie sprawy, które wpływają do zespołu są badane kompleksowo. Najpierw badane jest jednak, czy nie ma podstaw do wniesienia kasacji, a następnie skargi nadzwyczajnej.
Kasację można wnieść, jeżeli wyrok zapadł z rażącym naruszeniem prawa, mającym istotny wpływ na treść orzeczenia albo gdy zachodzą tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze. Skarga nadzwyczajna z kolei, może zostać wniesiona jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, o ile orzeczenie sądu narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji, czy narusza w sposób rażący prawo poprzez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie albo gdy zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ta ostatnia przesłanka jest jednak podobna do zarzutu błędnych ustaleń faktycznych, który może zostać podniesiony w kasacji karnej.
- Porównanie tych dwóch środków powoduje, że jeżeli mamy podstawy do wniesienia kasacji, to decydujemy się na to, bo większość uchybień można naprawić poprzez wniesienie tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Choć są oczywiście sprawy, w których kasacji nie można wnieść, a dochodzi do naruszenia praw i wolności obywatelskich określonych w Konstytucji - mówi zastępca dyrektora Zespołu Prawa Karnego biura RPO Dariusz Zbroja.
Sprawdź w LEX: Skarga nadzwyczajna w praktyce >
Sposób na sprzeczne wyroki i luki w prawie
Dotychczasowe skargi nadzwyczajne wnoszone przez oba podmioty wskazują, że narzędzie to staje się sposobem m.in. na sprzeczne wyroki. Przykład ostatnia skarga RPO, dotycząca dwóch rozstrzygnięć w sprawie tego samego spadku. W pierwszym sąd uznał, że dziedziczy w całości córka zmarłej, w drugim - ten sam sąd - uznał testament za nieważny i spadek rozdzielił między córkę i syna.
Czytaj: Skarga nadzwyczajna sposobem na sprzeczne wyroki spadkowe>>
RPO w uzasadnieniu podkreślił, że stworzony w ten sposób stan niepewności prawnej, w ramach którego uczestnicy postępowań nie mogą legitymować się jednoznacznym i nie budzącym wątpliwości potwierdzeniem nabycia uprawnień spadkowych, może naprawić jedynie skarga nadzwyczajna.
Czytaj: Dziecko przez błąd sądu dziedziczy długi - RPO kieruje do SN skargę nadzwyczajną>>
Kolejnym przykładem są luki prawne. Przykład to dwie skargi nadzwyczajne RPO dotyczące automatycznego odstąpienia od przedterminowego zwolnienia z zakładu karnego. Obaj skazani w okresie próby popełnili nowe przestępstwa. Mimo wyroków w zawieszeniu musieli wrócić do więzienia, bo nakazywały to obowiązujące przepisy. Problem w tym, że po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, zmieniono je. Nowe przepisy nie odnoszą się do starych spraw, więc jedyną szansę na ich wzruszenie daje nowe narzędzie.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w LEX:
Wniesienie skargi nadzwyczajnej od orzeczenia sądu powszechnego w sprawie cywilnej >
Rozpoznanie skargi nadzwyczajnej przez Sąd Najwyższy w sprawie cywilnej >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
