Radcy proponują swoją definicję pomocy prawnej; tytuł radcy ma być lepiej chroniony

W Sejmie jest aktualnie tzw. mała nowelizacja ustawy o radcach prawnych, która zakłada m.in. zaostrzenie odpowiedzialności za bezprawne używanie tytułu zawodowego „radca prawny", poprzez wprowadzenie kary ograniczenia wolności albo grzywny do 100 tys. zł. Prace nad kompleksowymi zmianami, jak ustaliło Prawo.pl, są zaawansowane. Propozycje mają być konsultowane w środowisku radcowskim już od początku przyszłego roku. Jak nieoficjalnie ustaliliśmy, proponowane jest m.in. zapisanie wprost, że "zawód radcy prawnego jest zawodem zaufania publicznego powołanym do prawnej ochrony interesów klienta, współdziałającym w ochronie praw i wolności człowieka i obywatela oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa, stanowiącym niezależny organ ochrony prawnej będący współuczestnikiem wymiaru sprawiedliwości", a także wskazanie, że wykonywanie zawodu radcy prawnego polega m.in. "na udzielaniu pomocy prawnej".

Co w katalogu aktywności radcy?

Ustawa ma uregulować, że pomoc prawna udzielana przez radcę ma polegać na reprezentowaniu klienta oraz doradztwie prawnym. Zakłada też katalog precyzujący, że przez reprezentowanie klienta należy rozumieć m.in.: występowanie w jego imieniu lub interesie przed sądami, trybunałami lub innymi organami orzekającymi, w szczególności w charakterze obrońcy, pełnomocnika lub innego reprezentanta, przed sądami polubownymi, w toku postępowań arbitrażowych, mediacyjnych lub innych alternatywnych metod rozwiązywania sporów, rokowań przedkontraktowych, pertraktacji ugodowych lub innych negocjacji, organizowanie dochodzenia roszczeń z wyłączeniem nabywania wierzytelności. Z kolei doradztwo prawne radcy ma polegać m.in. na: wyjaśnianiu klientowi jego sytuacji prawnej lub przedstawianiu mu rekomendacji (w formie m.in. informacji, porad lub konsultacji prawnych, opinii i stanowisk prawnych, audytu prawnego), sporządzaniu projektów czynności prawnych, aktów stosowania prawa i aktów normatywnych, pośrednictwie w zawieraniu umów, których przedmiotem jest udzielanie pomocy prawnej oraz ustanowieniu pełnomocnika do udzielania takiej pomocy.

Czytaj też w LEX: Ubezpieczenia OC osób wykonujących wybrane zawody prawnicze w kontekście odpowiedzialności za korzystanie z rozwiązań AI >

Doprecyzowane mają być też inne czynności wykonywane przez radcę prawnego, wśród nich m.in. pełnienie roli orzeczniczej poza organami sprawującymi wymiar sprawiedliwości, w tym pełnienie roli arbitra, udzielanie wsparcia w alternatywnym rozwiązywaniu sporu, pełnienie roli mediatora, pełnienie roli kuratora procesowego lub przedstawiciela dla osoby nieobecnej na podstawie wyznaczenia przez sąd albo inny właściwy organ w ramach wykonywania zadań publicznych, sporządzanie poświadczeń odpisów dokumentów, dokonywanie czynności faktycznych lub prawnych bezpośrednio związanych z udzielaniem pomocy prawnej lub jej podporządkowanych, w szczególności polegających na przyjmowaniu rzeczy, pieniędzy lub innego mienia na przechowanie lub w depozyt. Co więcej, w tym katalogu ma również znaleźć się odniesienie do AI - ponieważ, zgodnie z rozważanymi propozycjami, inną czynnością wykonywaną przez radcę prawnego ma być też m.in. rozwijanie, wprowadzanie do obrotu i oddanie do użytku systemu AI przeznaczonego do tworzenia czynności i aktów prawnych.

Czytaj: AI jako wsparcie dla sądów i prawników? Potrzebne standardy i narzędzia>>

Przedsprzedaż

-15%

Przedsprzedaż

AI dla prawników. Sztuczna inteligencja w praktyce zawodów prawniczych [PRZEDSPRZEDAŻ]

Przemysław Chojecki, Andrzej Pałys

Sprawdź

Cena promocyjna: 135.16 zł

Cena regularna: 159 zł

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 104.3 zł

Świat się zmienia, potrzebna nowa ustawa

O propozycję zapytaliśmy Włodzimierza Chróścika, prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych. Choć nie chce ujawniać jeszcze szczegółów, podkreśla, że zmiany są konieczne, bo dotychczasowa ustawa "dobrze służy" radcom prawnym od ponad czterech dekad.

- Powstawała w zupełnie innych uwarunkowaniach ustrojowych, gospodarczych i technologicznych. Nie uwzględniała współczesnego modelu gospodarki i wymiany międzynarodowej, rozwoju informacji cyfrowej, integracji rynków usług prawnych w Unii Europejskiej czy potrzeby interoperacyjności między zawodami prawniczymi. Projektowana ustawa ma charakter ustrojowy. Jej zakresem objęte są: istota i zasady wykonywania zawodu radcy prawnego, zasady dopuszczenia do zawodu, organizacja i funkcjonowanie samorządu oraz odpowiedzialność dyscyplinarna. W każdym z tych obszarów zdefiniowaliśmy kwestie wymagające interwencji ustawodawczej. Są one na tyle istotne, że wymagają uchwalenia nowej ustawy o radcach prawnych - wskazuje.

Z kolei, jak dodaje, celem projektowanej definicji „pomocy prawnej" jest uporządkowanie i stworzenie wyczerpującego katalogu składających się na nią czynności zawodowych radcy prawnego z wykorzystaniem pełnionych przez niego ról zawodowych (np. reprezentanta, doradcy).

- Chodzi o wprowadzenie normatywnej definicji opartej na katalogu czynności, tak aby zarówno obywatele, jak i przedsiębiorcy mieli czytelną informację, kiedy korzystają z usług przedstawiciela zawodu zaufania publicznego, objętego określonymi standardami, odpowiedzialnością zawodową i nadzorem samorządu. Na konieczność takiej regulacji zwracał uwagę Trybunał Konstytucyjny już ponad dwadzieścia lat temu, a orzecznictwo w tym zakresie wciąż nie zostało wykonane - mówi prezes. I zapewnia, że takie doprecyzowanie ma znaczenie porządkujące dla rynku regulowanych usług prawnych. - Nie rozwiązuje wszystkich problemów, ale tworzy punkt odniesienia dla przyszłych, całościowych regulacji, w szczególności tam, gdzie granice między działalnością regulowaną i nieregulowaną są dla klientów nieczytelne - podsumowuje.

Zobacz też w LEX: AI w kancelarii prawnej – jak korzystać bezpiecznie i zgodnie z prawem? >

Radcy sami nie proponują "zamykania rynku"

Prezes Chróścik przyznaje również, że opracowywany projekt ustawy o radcach prawnych nie wprowadza odrębnych rozwiązań dotyczących bezpośrednio tzw. kancelarii odszkodowawczych, bo jak wyjaśnia, "wymaga to osobnej, kompleksowej regulacji ustawowej". - Klarowne zdefiniowanie pomocy prawnej w ustawie zawodowej może być istotnym elementem takiej przyszłej regulacji i ułatwić jej projektowanie - mówi i dodaje, że "ustawa o radcach prawnych nie pełni funkcji „konstytucji pomocy prawnej", choć może być inspiracją dla dalszych prac rządowych i ustawodawczych nad taką konstytucją, tj. ustawą rynkową regulującą świadczenie pomocy prawnej przez wszystkich uczestników rynku regulowanego i nieregulowanego".

Zobacz też w LEX: Sygnaliści jako nowi klienci - wyzwania dla kancelarii prawnych >

O uregulowanie kwestii tzw. kancelarii odszkodowawczych samorządy prawnicze zabiegają od dawna. Na sejmowym "stole" są obecnie m.in. dwa projekty opracowane przez NRA. Jeden dotyczy tego, by pomoc prawna świadczona była w Polsce jedynie przez wykwalifikowanych prawników, drugi to nowelizacja Prawa o Adwokaturze, w której również uzupełnia się i doregulowuje przepisy dotyczące świadczenia pomocy prawnej. NRA proponowała też dodanie przepisów, zgodnie z którymi zawodowe wykonywanie wymienionych wcześniej czynności byłoby zastrzeżone wyłącznie dla podmiotów uprawnionych w rozumieniu ustawy (w tym przypadku Prawa o Adwokaturze), a zawarcie umowy o świadczenie pomocy prawnej za wynagrodzeniem z podmiotem nieuprawnionym miałoby skutkować jej nieważnością. Ale Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka, wnosząc projekt, nie uwzględniła tych propozycji.

Zobacz też w LEX: Wizerunek kancelarii prawnej - jak mu pomóc?>

Prof. Rafał Stankiewicz, kierownik Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych, przyznaje, że samorząd radcowski w swoim projekcie nieco inaczej podchodzi do kwestii definicji świadczenia pomocy prawnej niż samorząd adwokacki.

- My w swojej propozycji zmian mówimy nie o „świadczeniu", a o „udzielaniu" pomocy prawnej. I te pojęcia „udzielanie pomocy prawnej", „świadczenie pomocy prawnej" są w wielu ustawach używane często zamiennie. Obecnie „świadczenie pomocy prawnej" występuje w 133 przepisach ustaw obowiązujących (np. ustawa o rzecznikach patentowych, ustawa o Prokuratorii Generalnej RP, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Prawo zamówień publicznych), a „udzielanie pomocy prawnej" w 135 przepisach ustaw obowiązujących (np. Kodeks postępowania karnego, ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej), zaś w naszych ustawach zawodowych stosowane jest niekonsekwentnie. Różnica między ww. terminami nie wydaje się więc fundamentalna, jednak znaczeniowo to pojęcie „świadczenia" bliższe zdaje się być pojęciu usługi. Oczywiście pomoc prawna może być tak traktowana, jednak określenie „udzielanie pomocy prawnej" zdaje się być bliższe także tradycji terminologicznej - wyjaśnia.

Dodaje, że być może w pewnym momencie ustawodawca uzna, że jakaś część rynku powinna być zamknięta tylko dla wykwalifikowanych prawników.

- Może to być związane z oceną niektórych segmentów funkcjonowania usług prawniczych i jego negatywnym wpływem na bezpieczeństwo obrotu prawnego. Ale na dzisiaj tego nie zakładamy. Chcemy po prostu jednoznacznej regulacji tego, czym pomoc prawna jest, jak to pojęcie rozumieć i jakie wyzwania tak różnorodny zakres aktywności zawodowej stawia przed profesjonalnymi zawodami prawniczymi. I można powiedzieć, że w pewnym sensie nasze propozycje są też krokiem w kierunku uregulowania kwestii tzw. kancelarii odszkodowawczych. Natomiast czy ustawodawca będzie chciał w przyszłości zaproponować kompleksowe uregulowania w tym zakresie, tego obecnie nie wiemy – podsumowuje.

Czytaj też w LEX: Ataki cybernetyczne z wykorzystaniem AI wymierzone w kancelarie prawne >

Feminatyw, większa ochrona tytułu radcy i kancelarii

Prof. Stankiewicz dodaje, że proponowanym novum ma być też włączenie do definicji pomocy prawnej audytu prawnego, czyli - jak wyjaśnia - "szeroko rozumianych czynności rozciągających się od tzw. compliance po due diligence". Zaznacza również, że rozważana jest ochrona dla określenia kancelaria prawna, kancelaria radcy prawnego.

- To oczywiście jest bardzo trudne legislacyjnie. Przecież od lat posługujemy się przy wpisie do CEIDG pojęciem kancelaria radcy prawnego jako elementem nazwy firmy i teraz przyjęcie takiego założenia, że ustawodawca, reagując na nasze postulaty, zastrzega pojęcie kancelarii prawnej, mogłoby się spotkać z obawami członków naszego samorządu, że konieczne będą zmiany w zakresie działalności, nazwy firmy, np. z „kancelaria radcy prawnego" na „kancelaria prawna". W naszej ocenie powinno się jednak wypracować taką grupę pojęć, nazw, które będą zastrzeżone w zakresie wykonywania działalności opartej na świadczeniu pomocy prawnej czy przy udzielaniu pomocy prawnej wyłącznie przez adwokatów lub radców prawnych. To dawałoby klientowi pewność i poczucie bezpieczeństwa, że korzysta z wykwalifikowanych prawników. Co więcej, zamierzamy jako pierwsi wprowadzić do naszej ustawy feminatywy w tytule zawodowym. Jest to legislacyjnie trudne, ale pracujemy nad tym – podkreśla.

Czytaj też w LEX: Odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone klientom w wyniku wykorzystywania przez radców prawnych systemów sztucznej inteligencji >

Prezes Chróścik również przyznaje, że projekt przewiduje wzmocnienie ochrony tytułu zawodowego „radca prawny" oraz oznaczeń, które w odbiorze społecznym jednoznacznie kojarzą się z profesjonalnym świadczeniem pomocy prawnej, takich jak określenie „kancelaria prawna".

- Jeżeli chodzi o objęcie ochroną formy żeńskiej tytułu zawodowego „radczyni prawna", która już funkcjonuje w praktyce zawodowej i przestrzeni publicznej, jestem przekonany, że potrzebujemy jednoznacznego i spójnego uregulowania. Analizujemy teraz, jaki sposób będzie najlepszy. Dotyczy to zresztą szerszego problemu systemowego uregulowania używania feminatywów w przepisach prawa. Istotne jest, by zmiany nie rodziły wątpliwości interpretacyjnych ani po stronie klientów, ani po stronie samych wykonujących zawód. W tej kwestii wsłuchujemy się w głos środowiska, analizując wszystkie zgłaszane postulaty i propozycje - podsumowuje.

Czytaj też w LEX: Wprowadzenie do KSeF w kancelarii prawnej >

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.