Rzecznik Praw Obywatelskich złożył do TK wniosek dotyczący tymczasowego aresztowania w kontekście jego maksymalnego czasu trwania oraz zasad przedłużenia.
Oceniając konstytucyjność braku w art. 263 § 7 k.p.k. maksymalnego limitu stosowania tymczasowego aresztowania po wydaniu przez sąd pierwszej instancji pierwszego wyroku w sprawie, TK stwierdził, że czas trwania tymczasowego aresztowania jest elementem „zasad” pozbawiania wolności i jako taki wymaga regulacji ustawowej. Wynika to bezpośrednio z art. 41 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji. Jednak ustawa zasadnicza nie determinuje wprost treści tego typu unormowania ogólnie, ani jeżeli chodzi o konkretny dopuszczalny łączny czas trwania tymczasowego aresztowania.
Nie trzeba określać maksymalnego czasu
Zdaniem sędziów z prawa wynikają tylko ograniczenia „kierunkowe” – przyjęte rozwiązania nie mogą naruszać istoty prawa do wolności osobistej i być nieproporcjonalne. Ustawodawca nie ma więc bezwzględnego konstytucyjnego obowiązku wprowadzenia regulacji zakreślającej maksymalny termin stosowania tego środka zapobiegawczego po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji.
Czytaj w LEX: Przedawnienie roszczeń z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania >
Według TK gwarancje zapobiegających nadużywaniu tymczasowego aresztowania są zawarte w przesłankach i procedurach zapewniających kontrolę jego niezbędności. Terminy cząstkowe i maksymalne pełnią funkcję dyscyplinującą organy prowadzące postępowanie, ale ich nadmierne rozbudowanie, mogłoby mieć zdaniem sędziów negatywne konsekwencje dla wyniku postępowania karnego.
Jak podali, można sobie w szczególności wyobrazić sytuację, że oskarżony będzie celowo dążył do przewlekania postępowania, aby po przekroczeniu maksymalnego dopuszczalnego terminu tymczasowego aresztowania wyjść na wolność.
Zapewnienie rzetelnej kontroli tymczasowo aresztowanych
Zdaniem sędziów bezpieczniejszym i bardziej elastycznym rozwiązaniem jest zapewnienie osobie tymczasowo aresztowanej, że konieczność jej przetrzymywania w areszcie będzie podlegała periodycznej, rzetelnej kontroli niezależnego sądu na podstawie ściśle określonych, precyzyjnych przesłanek.
Czytaj w LEX: Wysokość odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie >
Trybunał uznał też, że oskarżony ma pewność swojej sytuacji w okresie zakreślonym w aktualnym postanowieniu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania; przedłużanie tego środka zależy od przebiegu postępowania. Sędziowie zauważyli też, że zaskarżony przepis ma zastosowanie również w sytuacjach, w których po wydaniu pierwszego wyroku w sprawie przez sąd pierwszej instancji musi być powtórzone całe postępowanie dowodowe.
Czytaj też: Kładoczny: Tymczasowy areszt to nie... kara, nie można go nadużywać
Kodeks gwarantuje ochronę
TK uznał, że zgodnie z art. 253 § 1 k.p.k. „Środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany, lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie albo zmianę”. Kodeks postępowania karnego przewiduje dwuinstancyjny tryb odwoławczy od postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.
Zobacz procedurę w LEX: Uchylenie lub zmiana środka zapobiegawczego z urzędu >
Dodatkowo, tymczasowo aresztowany może także skorzystać ze skargi na przewlekłość oraz w wypadku „niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania” ubiegać się o odszkodowanie i zadośćuczynienie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
