O tym, że szykują się zmiany, świadczy to, co mówi prokurator Katarzyna Kwiatkowska, prezes Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia, która podkreśla, że Stowarzyszenie ma pomysł na szybkie „odbetonowanie” prokuratury. - Uważamy, że nowelizacja, która została przeprowadzona w ostatnim czasie (przepisy obowiązują od 28 września br.) została przygotowana przez absolwentów prawa, a nie przez prawników. Analizowaliśmy te zmiany i zorientowaliśmy się, że osoby odpowiedzialne za tę nowelizację skoncentrowały się jedynie na zmianie nazwy „Prokurator Generalny” na „prokurator krajowy”, pomijając wiele istotnych rozwiązań, które pozwalają na to, by nowy minister - Prokurator Generalny nie był strażnikiem żyrandola – tak jakby tego chciał minister Zbigniew Ziobro – ale, by w sposób szybki przejął kontrolę nad prokuraturą - wskazuje. A konkretnie - dokonał np. wymiany kadrowej.
Polecamy nagranie szkolenia: Zaostrzenie polskiej polityki karnej w świetle nowelizacji Kodeksu karnego z 7 lipca 2022 r. >
Czytaj: Prokurator Skała o projekcie LSO: Dobrymi chęciami piekło wybrukowane >>
Bunkra przeciwatomowego nie ma, będą zmiany
Przypomnijmy, że o noweli mówiono dużo jako o rozwiązaniu "betonującym" prokuraturę. Pojawiały się nawet głosy, że dzięki niej obecny minister Zbigniew Ziobro - choć straci trochę kompetencji (przejął je kosztem Prokuratora Generalnego - Prokurator Krajowy) - zabezpieczy w prokuraturze "swoich" ludzi. Rozmówcy Prawo.pl podkreślają jednak, że tak się nie stanie.
- W najbliższym czasie będziemy mieli do czynienia z głębokimi zmianami w prokuraturze. Wpłyną na to dwa czynniki. Po pierwsze, wbrew wyobrażeniom niektórych, ustawa „betonująca” prokuraturę tuż przed wyborami, nie stworzyła żadnego „bunkra przeciwatomowego”, w którym pewna grupa osób mogłaby bezpiecznie przeczekać zagładę świata swoich marzeń. Po drugie, zmieni się postawa samych prokuratorów, w tym nominatów obecnej władzy. Można bowiem założyć, że ktoś, kto z materialnego punktu widzenia osiągnął już w prokuraturze wszystko, nie będzie chciał przejść do historii jako polityk przebrany w prokuratorską togę, ale że weźmie w nim górę odpowiedzialność za państwo i za wymiar sprawiedliwości. Tak już nieraz w historii Polski bywało, że mężami opatrznościowymi okazywali się ludzie, po których wcześniej mało kto się czegoś dobrego spodziewał - mówi dr Piotr Turek, prokurator Prokuratury Okręgowej w Krakowie. Przytacza też słowa apostoła Pawła, że "wiara jest ze słuchania". - Jeśli więc przekaz kierowany do prokuratorów przez władze państwa się zmieni, to wielu z nich zrewiduje swoje wierzenia - podsumowuje.
Czytaj też w LEX: Prokuratura po 5 latach obowiązywania ustawy – Prawo o prokuraturze z 28.01.2016 r. >
Podobnie brzmi przekaz prokurator Kwiatkowskiej. Jak wskazuje, nowy minister będzie mógł dokonać wymiany kadrowej i spowodować, że prokuratura zacznie działać nawet na podstawie bardzo represyjnej ustawy. - I poprowadzi postępowania zwłaszcza te, których domagają się obywatele. Sami wiemy, że wiele postępowań zostało „zamiecionych pod dywan” . Musimy do tych spraw wrócić albo je zainicjować. Mamy plan powołania zespołów prokuratorów śledczych i uważamy, że w sposób efektywny przedstawimy plan decyzji merytorycznych - dodaje.
Pojawiają się też głosy, że zamiast wymieniać od razu Prokuratora Krajowego, wystarczyłoby żeby nowy minister - Prokurator Generalny wydał mu polecenie polegające na zakazie podejmowania jakichkolwiek czynności - nadal obowiązuje przepis, zgodnie z którym Prokurator Generalny kieruje działalnością prokuratury osobiście lub za pośrednictwem właśnie Prokuratora Krajowego oraz pozostałych zastępców Prokuratora Generalnego, wydając zarządzenia, wytyczne i polecenia, a "prokurator jest obowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia prokuratora przełożonego". Z drugiej strony, wprowadzona została zmiana, zgodnie z którą (art.7 par. 2a i par. 2b) Prokurator Generalny wydaje polecenia podległym prokuratorom za pośrednictwem właśnie Prokuratora Krajowego, a ten ostatni, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, z uwagi na dobro postępowania lub prawidłowość funkcjonowania prokuratury, może zażądać zmiany lub uchylenia skierowanego do niego polecenia albo polecenia kierowanego za jego pośrednictwem. Część prokuratorów uważa, że jest też szansa na wymianę Prokuratora Krajowego.
- Głęboko w to wierzę, że w Prokuraturze Krajowej, wśród prokuratorów tam pracujących, na pewno znajdzie się osoba, która będzie z jednej strony godna zaufania dla prezydenta, z drugiej - dla aktualnie kształtującej się większości sejmowej, choć wymagałoby to kompromisu. Nie są możliwe radykalne zmiany, ale - jeśli chodzi o ogólne przywrócenie zaufania do Prokuratury - to jestem przekonany, że można to zrobić, wybierając Prokuratora Krajowego spośród prokuratorów Prokuratury Krajowej akceptowalnego dla obu stron - mówi serwisowi Prawo.pl jeden z prokuratorów okręgowych.
Czytaj: Prokurator Turek: Prokuratura nie potrzebuje rewolucji, a teraz zarządzana jest strachem >>
Nowa ustawa wymaga czasu, szybsza byłaby nowelizacja
Rozwiązaniem może być oczywiście nowa ustawa - swój projekt przygotowało Stowarzyszenie Prokuratorów LEX Super Omnia - Prawo o ustroju prokuratury lub kolejna nowelizacja. Proces legislacyjny pewnie potrwa. - Oczekujemy, że politycy po utworzeniu nowego rządu, zaproszą nas do rozmów nad naszym projektem i będzie to rozmowa konstruktywna. Obawiam się, że politycy zakończą pracę nad naszym projektem na rozdzieleniu funkcji Prokuratora Generalnego od Ministra Sprawiedliwości. Nie będzie na to zgody ze strony niezależnych prokuratorów. Oznaczałoby to pozostawienie starych struktur i zasad organizacji prokuratury, które są niewydolne, a były stworzone w 1985 roku. Jeśli polska prokuratura chce przystąpić do Prokuratury Europejskiej, to musi spełniać standardy demokratycznego państwa prawa i realizować wartości unijne, które są zawarte w rekomendacjach unijnych dotyczących statusu prokuratora. Poza tym – nie można reformować prokuratury bez związku z policją i reformą sądów - mówi prokurator Kwiatkowska.
Czytaj w LEX: Sygit Bogusław, Wąsik Natalia, Odpowiedzialność dyscyplinarna prokuratora w świetle aktualnego orzecznictwa sądowego >
Dr Turek nie spodziewa się rychłego uchwalenia nowej ustawy o prokuraturze. - Wynika to z faktu, że obecnie funkcjonujące projekty takiej ustawy stanowią raczej propozycje do dalszych prac ustawodawczych niż teksty gotowe do uchwalenia. Wszelki więc pośpiech legislacyjny mógłby okazać się zgubny. Stąd też bardziej prawdopodobne wydaje się wprowadzenie doraźnych korekt do już obowiązującej ustawy, zaś korekty te mogłyby być inspirowane dobrymi pomysłami zawartymi w już istniejących projektach - mówi.
Podaje też konkretne propozycje. - Zanim zostanie ostatecznie przesądzone, jaka ma być rola prokuratora w procesie karnym oraz czy Prokurator Generalny ma być niezależny od Ministra Sprawiedliwości i w jakim stopniu, wprowadźmy do ustawy zasadę, że prokuratorom mogą być wydawane tylko takie polecenia, które są zgodne z prawem, i że mogą być one wydawane tylko na drodze służbowej. Przyznajmy też prokuratorom prawo odwołania do niezależnego organu od wszystkich decyzji kadrowych. Tego rodzaju zmiany nie wydają się bowiem kontrowersyjne ani narażone na weto, zaś prokuratorom przyniosą natychmiastową wielką ulgę i zachęcą ich do rzetelnego wykonywania obowiązków, w tym zwłaszcza do ścigania przestępstw - wskazuje.
Czytaj: Oceny okresowe prokuratora co cztery lata, kierownika prokuratury co dwa >>
Z kolei prokurator Jacek Skała, przewodniczący Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP podkreśla, że zmiany w prokuraturze są możliwe na drodze ustawowej. - Tak zawsze było i będzie. Trudno sobie wyobrazić aby zmiany były dokonywane w jakimkolwiek innym trybie i to przez tych, którzy do niedawna paradowali w koszulkach z napisem Konstytucja. Paradoksalnie w ostatnich latach mówiło się dużo o tym, że polityk - Minister Sprawiedliwości ma zbyt duży wpływ na prokuraturę. I zmiany, które nastąpiły, wyszły naprzeciw tym postulatom. Czyli osłabioną pozycję Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego na rzecz kierującego bezpośrednio prokuraturą Prokuratora Krajowego. W Polsce obowiązuje ugruntowany od lat system tworzenia prawa. Tak więc każdy podmiot, który dysponuje inicjatywą legislacyjną może i powinien w granicach prawa z niej korzystać, nie zakładając przy tym, że zmiany zostaną zawetowane przez prezydenta. Na pewno nie może być tak, że grupa osób, której zależy wyłącznie na przejęciu władzy nad prokuraturą, będzie chciała to zrobić, łamiąc Konstytucję i ustawy - mówi. I dodaje, że trzeba to zrobić na drodze legalnej, zgodnie z regułami praworządności.- No chyba, że chcemy mieć nowych „neoprokuratorów” i „neosędziów" - mówi.
Czytaj w LEX: Rola Prokuratury w systemie zwalczania korupcji w Polsce >
Czego potrzeba? Gwarancji niezależności
Skała dodaje, że nie oznacza to, iż prokuratura nie wymaga zmian.
- Przede wszystkim trzeba stworzyć system gwarancji niezależności prokuratorów. Muszą być przepisy uniemożliwiające odbieranie prokuratorom spraw, czy przenoszenie ich wbrew przepisom o właściwości miejscowej. Gdyby takie mechanizmy istniały, sensu nabrałby zakaz wydawania poleceń co do treści czynności procesowych. Ten zakaz, co prawda projekt (Stowarzyszenia LSO) wprowadza, ale jakież będzie jego znaczenie, gdy - jak wynika z tej propozycji - postępowania poprowadzi policjant, a nie jak dotychczas prokurator. Należy zredukować reżim dyscyplinarny, odstąpić on jawności oświadczeń majątkowych, przywrócić możliwość wcześniejszego odchodzenia w stan spoczynku i 100 proc. wynagrodzenie podczas choroby - dodaje przewodniczący związku.
Dlatego moja rada jest taka żeby przyjąć scenariusz współpracy i kierować się nie walką o stołki czy weryfikacyjną zemstą, ale losem milionów osób, które są stronami postępowań karnych i nie tylko - kwituje prokurator.
Czytaj w LEX: Niezależność prokuratora >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
