Pozwany jechał środkiem komunikacji miejskiej bez ważnego biletu. Kontroler z firmy Renoma, której usługi zostały zlecone przez Zarząd Transportu Miejskiego w Krakowie spisał "gapowicza" i nakazał zapłatę kary (opłaty dodatkowej) - 240 zł. Bilet na taki przejazd kosztował 3,80 zł.
Został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, a Sąd Rejonowy I instancji uwzględnił powództwo wniesione przez ZTM przeciwko pozwanemu.
Czytaj: Sąd Najwyższy wyjaśni problemy z doręczeniami w czasie pandemii >
Strona powodowa została zobowiązana do doręczenia pozwanemu odpisu pozwu za pośrednictwem komornika. Następnie komornik sądowy ustalił, gdzie pozwany zamieszkuje i oszacował koszty postępowania na 73 zł. Powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu swoich kosztów doręczenia komorniczego, ale ten wniosek sąd oddalił. Uznał, że skoro komornik otrzymuje zwrot kosztów, to nie należą się one powodowi (art. 108 (1) kpc).
Czytaj w LEX: Obciążenie stron kosztami postępowania - komentarz praktyczny >>>
Sprawdź w LEX: Orzekanie o kosztach procesu przez sąd - PROCEDURA krok po kroku >>>
Zażalenie na to postanowienie wniósł powód, zarzucając naruszenie art. 98 par. 1 kpc w związku z art. 108 par. 1 kpc.
Koszty niezbędne powoda?
Rozpoznając to zażalenie, Sąd Okręgowy w Krakowie powziął poważną wątpliwość wyrażoną w pytaniu skierowanym do Izby Cywilnej SN: Czy w stanie prawnym wprowadzonym od 7 listopada 2019 r. ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, rozliczenie opłaty należnej komornikowi z tytułu złożonego wniosku o doręczenie dokumentów może mieć podstawę prawną, a co za tym idzie - czy poniesienie przez powoda po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie kosztów związanych z doręczeniem za pośrednictwem komornika, uzasadnia zasądzenie tych kosztów od pozwanego?”
Zdaniem Sądu Okręgowego kluczowe dla rozstrzygnięcia sprawy jest określenie czy koszty postępowania doręczeniowego, jakie poniosła strona, wchodzą w zakres kosztów procesu i czy są one elementem kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony oraz czy poniesienie przez powoda po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie kosztów związanych z doręczeniem za pośrednictwem komornika uzasadnia zasądzenie tych kosztów od pozwanego.
Dwa różne stanowiska
Problem ten jest sporny w orzecznictwie, przy czym w wydanych dotychczas orzeczeniach przyjęto zasadniczo odmienne, wykluczające się koncepcje prawne, umożliwiające udzielenie odpowiedzi na postawione wyżej pytanie.
- Pierwsza z koncepcji zaaprobowana została w postanowieniach Sądu Okręgowego w Krakowie. W uzasadnieniach tych postanowień przyjęto, że koszty postępowania doręczeniowego, jakie poniosła strona, wchodzą w zakres kosztów procesu, bo są elementem kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Z tego też względu podstawowym przepisem regulującym zasady obciążenia którejś ze stron tymi kosztami jest art. 98 k.p.c. O kosztach tych powinno się rozstrzygać w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji, o czym stanowi art. 108 par. 1 k.p.c. Wprowadzając nową regulację ustawodawca przeoczył jednak, że zdarzają się przypadki, gdy koszty wymienionego postępowania wpadkowego powstają już po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w instancji, jak to miało miejsce w okolicznościach tej sprawy. Sytuację tę Sądy oceniły jako lukę prawną i z tego względu przyjęły, że jest dopuszczalne późniejsze orzeczenie o kosztach postępowania doręczeniowego. Lukę powyższą wypełniły Sądy stosowanym przez analogię przepisem art. 108 (1) kpc.
- Przeciwny pogląd został wyrażony w innych postanowieniach Sądu Okręgowego. Zgodnie z nim poniesienie przez powoda po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie kosztów związanych z doręczeniem za pośrednictwem komornika (art. 139 (1 ) par. 1 k.p.c.) nie uzasadnia zasądzenia tych kosztów od pozwanego.
Rozpoznając zagadnienie, SN 20 października podjął uchwałę: Poniesienie przez powoda kosztów związanych z doręczeniem za pośrednictwem komornika po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, uzasadnia zasądzenie tych kosztów od pozwanego na podstawie art. 108(1) k.p.c.
Sygnatura akt III CZP 96/22, uchwałą trojga sędziów Izby Cywilnej SN z 20 października 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
