W zależności od spraw jakimi się zajmują, kuratorów sądowych można podzielić na kuratorów dla dorosłych – wykonujący orzeczenia w sprawach karnych ( zgodnie z art. 2 pkt 6 Kodeksu karnego wykonawczego są organami postępowania wykonawczego),
rodzinnych – wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich, choćby biorących udział w kontaktach dziecka z rodzicem. Są równocześnie kuratorzy zawodowi i społeczni. Ci ostatni pełnią swoje zadania społecznie. 

 

Kodeks karny. Kodeks postępowania karnego. Kodeks karny wykonawczy. Kodeks wykroczeń. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Kodeks karny skarb

Sprawdź  

Ustawa...oczekiwana od lat 

Od lat jedną z najbardziej wyczekiwanych regulacji jest nowelizacja lub ustawa o kuratorach sądowych. W 2019 r. prace nad nią doszły do momentu opublikowania projektu ustawy o kuratorskiej służbie sądowej. Dalsze prace nad nim jednak utknęły, a w budżecie na 2020 r., nie zabezpieczono środków na jego ewentualną realizację. 

Projekt budził zresztą duże zastrzeżenia kuratorów. Przede wszystkim propozycje uregulowania kwestii dotyczących kuratorów okręgowych. W myśl projektu kurator okręgowy tracił - jak wskazywali - bardzo dużo swoich uprawnień na rzecz prezesa sądu rejonowego.  - Jeśli wczytamy się w ustawę, to wynika z niej, że kurator, który będzie powoływany przez ministra sprawiedliwości i nadal wśród swoich zadań ma odpowiedzialność za funkcjonowanie kuratorskiej służby sądowej w okręgu, tak naprawdę nie będzie miał realnego wpływu na służbę - mówił w rozmowie z Prawo.pl przewodniczący KRK Grzegorz Kozera. 

Czytaj: Będą podwyżki dla kuratorów, ale nie będzie na razie ustawy>>

Większość spraw, które wcześniej wymagały wniosku kuratora okręgowego - w myśl propozycji resortu - mogłyby być podejmowane z urzędu przez prezesów sądu rejonowego lub okręgowego, przy niewiążącej opinii kuratora lub nawet jej braku. W ocenie kuratorów to degradacja. 

Kolejnym punktem zapalnym były propozycje dotyczące zmian w zakresie postępowania dyscyplinarnego - a przede wszystkim wprowadzenie wytyku.

O zmiany wielokrotnie postulowali też kuratorzy rodzinni. Choćby w zakresie wykonywania kontaktów rodzica z dzieckiem. Problem alienacji jest problem, które w Polsce narasta, więc narzędzie to ze swoistego testu możliwości kontaktu staje się szansą jego realizacji. 

Takie kontakty trwają więc latami, a kuratorzy - jak podkreślają, nie mają żadnego wpływu na ich przebieg, ani np. możliwości reagowania w sytuacji gdy któryś z rodziców takie spotkania próbuje zakłócić. 

Czytaj: Kontakty rodzica z dzieckiem nadal niedoregulowane? - kuratorzy zawiedzeni>>

Kto może zostać kuratorem? 

Zgodnie z obowiązującą Ustawą o kuratorach sądowych kuratorem zawodowym, może zostać ten kto:

  • posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
  • jest nieskazitelnego charakteru,
  • jest zdolny ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego,
  • ukończył wyższe studia magisterskie z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych albo inne wyższe studia magisterskie i studia podyplomowe z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych,
  • odbył aplikację kuratorską,
  • zdał egzamin kuratorski.

W przypadku kuratora społecznego to poza obywatelstwem polskim, nieskazitelnym charakterem i odpowiednim stanie zdrowia, następujące wymagania: 

  • co najmniej wykształcenie średnie,
  • doświadczenie w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, opiekuńczej lub wychowawczej,
  • złożenie informacji z Krajowego Rejestru Karnego, która jego dotyczy.

Kandydat na kuratora społecznego, swoje podanie o powołanie do pełnienia tej funkcji kieruje do właściwego prezesa sądu rejonowego, za pośrednictwem kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej, w którym chce pełnić funkcje. Powinien w nim określić pion, w którym chciałby pełnić funkcje kuratora np. rodzinny - właściwy dla kuratorów rodzinnych i dla nieletnich lub karny - dla kuratorów dla dorosłych. Powołuje go, zawiesza w czynnościach i odwołuje prezes sądu rejonowego na wniosek kierownika zespołu.

Z kolei kandydat na aplikanta kuratorskiego, swoje podanie kieruje do właściwego prezesa sądu okręgowego, za pośrednictwem kuratora okręgowego, w którego okręgu chce pracować, jako kurator zawodowy. 

Aplikacja trwa rok. W uzasadnionych wypadkach prezes sądu okręgowego, po zasięgnięciu opinii kuratora okręgowego, może skrócić aplikację kuratorską do 9 miesięcy. Czas trwania aplikacji może zostać także przedłużony na wniosek aplikanta na czas nie dłuższy niż 6 miesięcy jeżeli nie przystąpił do egzaminu lub nie zdał go w pierwszym terminie.

W uzasadnionych wypadkach także prezes sądu okręgowego, po zasięgnięciu opinii kuratora okręgowego, może rozwiązać umowę z aplikantem kuratorskim w terminie wcześniejszym, jeżeli przebieg aplikacji wskazuje jego nieprzydatność do kuratorskiej służby sądowej.

Czytaj: Kuratorzy narażeni na agresję, przepisy ich nie chronią>>

Obowiązki kuratorów

Kuratorzy sądowi działają przy sądach rejonowych. Natomiast kurator okręgowy, do którego zadań należy m.in. wykonywanie działań niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania kuratorskiej służby sądowej w okręgu, koordynowanie działalności kuratorów sądowych na terenie swego działania, czy też kontrola i ocena pracy kuratorów sądowych – działa przy sądzie okręgowym.

Kurator zawodowy ma prawo do:

  • odwiedzania w godzinach od 7:00 do 22:00 osób objętych postępowaniem w miejscu ich zamieszkania lub pobytu, a także w zakładach zamkniętych,
  • żądania okazania przez osobę objętą postępowaniem dokumentu pozwalającego na stwierdzenie jej tożsamości,
  • żądania niezbędnych wyjaśnień i informacji od podopiecznych objętych dozorem, nadzorem lub inną formą kontroli zleconej przez sąd,
  • przeglądania akt sądowych i sporządzania z nich odpisów w związku z wykonywaniem czynności służbowych oraz dostępu do dokumentacji dotyczącej podopiecznego i innych osób objętych postępowaniem,
  • żądania od Policji oraz innych organów lub instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego, stowarzyszeń i organizacji społecznych w zakresie ich działania, a także od osób fizycznych pomocy w wykonywaniu czynności służbowych.

Takie uprawnienia przysługują też kuratorowi społecznemu w związku z wykonywaniem przez niego czynności zleconych przez sąd lub kuratora zawodowego.

Kuratorzy dla dorosłych 

Zgodnie z ustawą kuratorzy sądowi dla dorosłych:

  • sprawują dozory wobec osób poddanych okresowi próby, w związku z zastosowaniem:
  • warunkowego umorzenia postępowania karnego,
  • warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności,
  • warunkowego przedterminowego zwolnienia z kary pozbawienia wolności.
  • przeprowadzają na zarządzenie sądu lub innego uprawnionego organu szereg wywiadów środowiskowych zarówno na etapie postępowania karnego wykonawczego, jak i postępowania karnego procesowego.

Zawodowi: 

  • kontrolują i organizują wykonanie kary ograniczenia wolności oraz pracy społecznie użytecznej, orzeczonej w zamian za karę grzywny,
  • kontrolują w okresie próby wykonanie nałożonych na skazanych lub sprawców czynów karalnych tzw. obowiązków probacyjnych, czyli tych związanych z poddaniem próbie, a określonych w art. 72 Kodeksu karnego, jak i zachowanie tych osób,
  • nadzorują wykonanie środka karnego,
  • udzielają pomocy w ramach Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej osobom zwolnionym z zakładów karnych i aresztów śledczych i ich rodzinom oraz rodzinom osób pozbawionych wolności.
  • wykonują czynności związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kary pozbawienia wolności poza zakładem karnyn w systemie dozoru elektronicznego (SDE).

Do ich obowiązków należy m.in: 

  • sprawowanie dozorów w stosunku do skazanego lub sprawcy,
  • kontrolowanie w okresie próby wykonania przez skazanego lub sprawcę nałożonych na niego obowiązków,
  • składanie wniosków o zmianę okresu próby w sprawach dotyczących wykonywania postanowienia o warunkowym zwolnieniu,
  • składanie wniosków o podjęcie postępowania warunkowo umorzonego,
  • o ustanowienie, rozszerzenie lub zmianę obowiązków w okresie próby, o zwolnienie od wykonania tych obowiązków albo o oddanie pod dozór lub zwolnienie od dozoru,
  • o odroczenie lub o przerwę w wykonaniu kary lub o odwołanie odroczenia lub przerwy w wykonaniu kary,
  • o warunkowe zwolnienie i o odwołanie warunkowego zwolnienia,
  • o zarządzenie wykonania kary, której wykonanie warunkowo zawieszono, oraz o wykonanie kary zastępczej,
  • dotyczących wykonania kary ograniczenia wolności,
  • udzielanie pomocy postpenitencjarnej,
  • podejmowanie czynności mających na celu przygotowanie skazanego do zwolnienia z zakładu karnego,
  • przeprowadzanie na żądanie uprawnionych organów postępowania wykonawczego wywiadów środowiskowych,
  • wykonywanie czynności związanych z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kary ograniczenia wolności.

Sądowy kuratora zawodowy może zobowiązać skazanego lub sprawcę oddanego pod dozór lub zobowiązanego do powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania środków odurzających lub substancji psychotropowych do poddania się badaniom na obecność w organizmie alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych, przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego, a także badania takie przeprowadzić.

Kuratorzy rodzinni od spraw dzieci i nieletnich 

Kuratorzy sądowi rodzinni w szczególności sprawują nadzory w sprawach opiekuńczych, dotyczących:

  • ograniczenia władzy rodzicielskiej,
  • nad nieletnimi w związku z:
  • zastosowaniem środka wychowawczego - nadzoru kuratora,
  • warunkowym zwolnieniem z zakładu poprawczego,
  • warunkowym odstąpieniem od umieszczenia w zakładzie poprawczym,
  • warunkowym zawieszeniem umieszczenia w zakładzie poprawczym,
  • kontrolują wykonywanie kurateli lub opieki nad osobami częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolnionymi,
  • sprawują nadzory wobec osób uzależnionych od alkoholu, zobowiązanych do leczenia odwykowego,
  • przeprowadzają na zarządzenie sądu szereg wywiadów środowiskowych na różnym etapie postępowania sądowego oraz w sprawach, pozostających w kompetencji sądu rodzinnego i cywilnego, w szczególności:
  • w sprawach opiekuńczych, dot. osób małoletnich,
  • w sprawach małżeńskich (np. w sprawach o rozwiązanie małżeństwa lub separację),
  • o zezwolenie na zawarcie małżeństwa przez osobę małoletnią,
  • w sprawach nieletnich,
  • w sprawach o przysposobienie małoletniego,
  • biorą udział w ustanowionych przez sąd kontaktach rodziców z małoletnimi dziećmi,
  • i wykonują orzeczenie sądu o przymusowym odebraniu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką,
  • kierują ośrodkiem kuratorskim i pracują w nim.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.