Chodzi o nowelę Kodeksu karnego, który zmienia podejście do karania - istotna ma być prewencja i odstraszenie. Regulacja m.in. zastępuje karę 25 lat więzienia - 30 latami, wprowadza możliwość zakazu warunkowego zwolnienia przy orzekaniu dożywocia, zaostrzenie kar dla pijanych lub odurzonych kierowców, ale też m.in. za gwałty.
Czytaj: Prezydent podpisał drakoński kodeks karny >>
To jednak nie wszystko. Jak się okazuje przy okazji wprowadzono zmiany do ustawy o Policji, ustawy o szczególnych formach sprawowania nadzoru przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych i ustawy o Żandarmerii Wojskowej, dotyczące stosowania kontroli operacyjnej.
Czytaj: Szykuje się masowa inwigilacja? Pod hasłem walki z terroryzmem nowe uprawnienia dla służb >>
Czytaj w LEX: Rojszczak Marcin - Kontrola sądów krajowych nad stosowaniem środków inwigilacji elektronicznej na tle orzecznictwa ETPC >>>
Unijny urzędnik też na podsłuchu polskiej policji
Zmiany dotyczące kontroli operacyjnej na pierwszy rzut są praktycznie niewidoczne. Dopiero po dokładnej analizie przepisów można ustalić, o co chodzi. Generalnie dopisano do katalogu przestępstw, w których może być stosowana kontrola operacyjna, jeden paragraf z art. 228 Kodeksu karnego. Przypomnijmy, dotyczy on sprzedajności pełniącego funkcję publiczną, a paragraf 6 brzmi: "karom określonym w par. 1-5 podlega odpowiednio także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści żąda, albo uzależnia wykonanie czynności służbowej od jej otrzymania".
WZORY dokumentów w LEX:
- Wniosek o wyrażenie zgody na zarządzenie kontroli w przypadkach niecierpiących zwłoki >
- Notatka urzędowa z przeprowadzonej kontroli operacyjnej >
- Zarządzenie zniszczenia uzyskanych podczas stosowania kontroli operacyjnej materiałów >
- Rejestr postanowień sądu dotyczących kontroli operacyjnej prowadzonej przez Policję >
- Wniosek o zarządzenie/przedłużenie kontroli operacyjnej >
Zauważył to m.in. Jacek Kudła, biegły, ekspert z zakresu czynności operacyjno-rozpoznawczych. W rozmowie z Prawo.pl podkreśla, że dotychczas te podmioty były wyłączone z katalogu przestępstw, które mogą być objęte kontrolą operacyjną. Jak wskazał zmiana oznacza, że po wejściu w życie ustawy (3-miesięczne vacatio legis) szczególne środki pracy operacyjnej będą mogły być stosowane wobec osób pełniących funkcje publiczne m.in. w UE i innych instytucjach międzynarodowych, na przykład na podstawie Konwencji Rady Europy o korupcji.
Czytaj w LEX: Korupcja jako przyczyna dysfunkcji w sektorze publicznym >>>
Czytaj w LEX: Prawnokarna ocena przyjęcia i udzielenia korzyści majątkowej po zaprzestaniu pełnienia funkcji publicznej >>>
- W mojej ocenie pojawia się tutaj wiele problemów gwarancyjnych. Taka konstrukcja przepisu może spowodować nadużycia ze strony służb. Polska policja, w mojej ocenie, nie powinna aż tak dalece ingerować podmiotowo podczas kontroli operacyjnej - to jest wobec urzędników UE. Od tego są inne organy i instytucje, ale nie nasza policja, czy Żandarmeria Wojskowa, bo te instytucje takie uprawnienia otrzymują - mówi.
Co więcej, w jego ocenie, może to powodować w przyszłości problemy dla Polski. - RP w przyszłości będzie ponosiła odpowiedzialność za kontrolę operacyjną wobec urzędników UE – na podstawie wyłącznie przepisu art. 19 ust. 1 ustawy o Policji (tożsame uprawnienie będzie miała Żandarmeria Wojskowa) - mówi. I dodaje, że podstawowym problemem są tu ograniczenia kompetencyjne policji – w takich sprawach.
Czytaj: Trybunał w Strasburgu zajmie się inwigilacją przez polskie służby >>
Sprawdź w LEX: Jakie przepisy zwalniają z obowiązku komunikatu o nagrywaniu rozmów telefonicznych? >
Czytaj w LEX: Krąg osób uprawnionych do złożenia wniosku o zastosowanie czynności operacyjno-rozpoznawczych - LINIA ORZECZNICZA >
W uzasadnieniu "zmiana redakcyjna"
W uzasadnieniu projektu wskazano jedynie, że w związku z dodaniem kwalifikowanych typów przestępstw łapownictwa biernego i czynnego należało również dokonać zmian redakcyjnych w przepisach art. 228 par. 6. Prawnicy są zgodni, że nie tak powinno się wprowadzać zmiany dotyczące kontroli operacyjnej.
- Generalnie źle się dzieje, że ustawy są w tak dużej skali nowelizowane przypadkowo, przy okazji zmian innych przepisów ustaw nie związanych ze sobą. Ja rozumiem, że jeżeli mamy nowelizację dotyczącą procedury karnej albo prawa karnego materialnego, to wymusza ona również zmianę, która jest z tym bezpośrednio związana i wynika z zasadniczego przedmiotu nowelizacji. Taka zmiana wówczas jest wskazana i pożądana. Inne kwestie powinny być oddzielnie, najlepiej samodzielnie nowelizowane, żeby dokonywane zmiany były czytelne i transparentne - mówi dr Alfred Staszak z Katedry Prawa Karnego i Postępowania Karnego Uniwersytetu Zielonogórskiego, prokurator, członek Stowarzyszenia Lex Super Omnia. I choć przyznaje, że w tym przypadku ten minimalny wymóg teoretycznie został spełniony, to uważa, że kolejne rozszerzenie katalogu przestępstw wskazanych m.in. w art. 19 ustawy o Policji, a tym samym możliwości stosowania kontroli operacyjnej jest dowodem na instrumentalne traktowanie tego przepisu.
Czytaj w LEX: Terminy kontroli operacyjnej właściwe dla trybu art. 19 ust. 1 ustawy o Policji >>>
Czytaj w LEX: Przestępstwa katalogowe w kontroli operacyjnej >>>
Czytaj w LEX: Zakres oceny podstaw faktycznych stosowania kontroli operacyjnej >>>
- Jeśli dzisiaj pojawił się w jakiejś sprawie problem przestępczości korupcyjnej funkcjonariuszy innych państw lub organizacji międzynarodowych, to rozszerzamy katalog, ale jak pojawi się kolejny - w ocenie ustawodawcy i organów ścigania problem - to będzie musiało nastąpić kolejne rozszerzenie, i tak bez końca, aż wszystkie przestępstwa znajdą się w katalogu. To pierwsza kwestia. Druga jest taka, że cała kontrola operacyjna i nadzór nad nią, wymaga gruntownej zmiany, w tym całkowitej, jeśli chodzi o sposób podejścia do tego zagadnienia. Powinny być wprowadzone nowe rozwiązania adekwatne do obecnych możliwości technicznych związanych z wymianą informacji, jak i możliwościami ich podsłuchiwania. Dzisiaj nie mamy już do czynienia z konkretną osobą, która użytkuje telefon stojący na biurku, ale z możliwością równoczesnego rozmawiania i podsłuchiwania wielu osób, w tym poprzez różnego rodzaju szyfrujące komunikatory na urządzeniach mobilnych - wskazuje.
W jego ocenie pojawiają się poważne wątpliwości natury konstytucyjnej, czy tego rodzaju podsłuchy mogą być stosowane w świetle archaicznych przepisów.
Sprawdź PROCEDURY w LEX:
- Pozyskiwanie dowodów w wyniku kontroli operacyjnej i ich wykorzystanie - PROCEDURA krok po kroku >
- Zarządzanie kontroli operacyjnej w przypadkach niecierpiących zwłoki - PROCEDURA krok po kroku >
- Zarządzanie i prowadzenie kontroli operacyjnej - PROCEDURA krok po kroku >
Trzeba ucywilizować podsłuchy - potrzebna ustawa
Dr Staszak jest jedną z osób, które uważają, że powinna nastąpić przebudowa całego systemu nadzoru nad pracą operacyjną, a także sposobu uregulowania prawnego kwestii związanych z pracą operacyjną i kontrolami operacyjnymi.
- Warto by było spojrzeć na różne rozwiązania funkcjonujące w innych państwach. Jestem przekonany, że kontrola operacyjna powinna być stosowana w przypadku przestępstw od określonego zagrożenia karą pozbawienia wolności, oczywiście odpowiednio surową. To spowodowałoby, że nie zachodziłaby potrzeba ciągłego nowelizowania przepisów. Wysokość tego zagrożenia, w tym rozwiązaniu, jest kwestią wtórną. Określenie jej wysokości powinno być wynikiem konsensusu zawartego pomiędzy przedstawicielami organów ścigania a politykami, aby dostatecznie chronić konstytucyjne prawo obywateli do tajemnicy korespondencji. Druga kwestia to - jak już mówiłem - nadzór nad pracą operacyjną. Należałoby się zastanowić nad tym, czy nadzór taki nie powinien odbywać się zasadniczo w ramach postępowania karnego w każdej sprawie, w której technika operacyjna byłaby stosowana niezależnie od wyników, jakie jej stosowanie dało efekt - mówi.
Zobacz wyroki w LEX:
W jego ocenie prokurator powinien mieć możliwość zapoznania się z materiałami operacyjnymi i weryfikacji, czy spełniony został np. wymóg subsydiarności w danej sprawie, czy wymóg odpowiedniego zagrożenia karnego. - Potem następowałaby weryfikacja sądowa na etapie kontroli sądowej w danej sprawie wywołanej postępowaniem zażaleniowym. Potrzebna jest też nowa ustawa o pracy operacyjnej. Teraz każda służba ma swoją regulację, a powinna być jedna zbiorcza dla wszystkich służb i wówczas zasady związane z pracą operacyjną oraz możliwością wykorzystania jej efektów w procesie karnym byłyby jasno określone. Powinien się w niej znaleźć też zakaz wykorzystywania materiałów z kontroli operacyjnych do celów innych niż procesowe. Wtedy konstytucyjne gwarancje przestrzegania praw obywateli byłyby faktycznie zachowane - podsumowuje dr Alfred Staszak.
Na potrzebę stworzenia ustawy zwraca też uwagę dr Adam Behan z Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, m.in. w swojej opinii przygotowanej dla Senatu. Jak podkreśla, powinna ona zawierać katalog dopuszczalnych sposobów prowadzenia kontroli operacyjnych przez wszystkie służby do tego uprawnione, precyzując bardzo ogólne sformułowania przewidziane w ustawach kompetencyjnych, a dotyczące zakresu i sposobu prowadzenia takiej kontroli. - To zagadnienie poruszył już Trybunał Konstytucyjny w wyroku K 23/11, wskazując, że: „Z punktu widzenia zasady określoności prawa istotne jest natomiast sprecyzowanie w przepisach prawa zamkniętego rodzajowo katalogu środków i metod działania, za pomocą których władze publiczne mogą w sposób niejawny gromadzić informacje o jednostkach” - zaznacza. W jego ocenie konieczne są również większe gwarancje dotyczące prowadzenia kontroli operacyjnej względem osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy zawodowej (art. 180 par 2 k.p.k., czyli m.in. adwokaci, radcy prawni, notariusze, dziennikarze, lekarze) np. przez warunkowanie wyrażenia zgody połączone z badaniem przesłanek, oraz wprowadzenia bezwzględnego zakazu przeglądania/odsłuchiwania materiałów uzyskanych w efekcie prowadzenia kontroli operacyjnej względem tej grupy osób przez inny niż niezawisły sąd organ - wskazuje.
Czytaj w LEX: Podsłuchy operacyjne w orzecznictwie sądowym >>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
