Prezydent nie wysłuchał protestów środowiska prawników, które uznało, że pod płaszczem populizmu próbuje się forsować zmiany mogące stanowić narzędzie zagrożenia wolności. W listopadzie podpisało się pod apelem 170 naukowców. W apelu stwierdzali, że ustawa ta cofa polskie prawo karne do czasów PRL-u. Trudno bowiem zrozumieć, by w XXI wieku, w kraju, którego Konstytucja odwołuje się do wartości chrześcijańskich i humanistycznych, wykluczono resocjalizację jako jeden z celów kary i wprowadzono bezwzględną karę dożywotniego pozbawienia wolności, zakazaną na gruncie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Ta ostatnia zmiana znacznie utrudni międzynarodową współpracę Polski w sprawach z krajami, które – respektując orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – uznają tę karę za niehumanitarną i okrutną. Skutkować to może tym, że najgorsi przestępcy nie będą wydawani Polsce.
Automatyczne i drastyczne zaostrzenie kar za liczne przestępstwa, bez jakiegokolwiek związku ze stanem zagrożenia przestępczością, jest jaskrawym naruszeniem konstytucyjnej zasady proporcjonalności.
Czytaj: Drakońskie prawo uchwalone, czyli urabianie Ziobry dla odblokowania KPO >
– W ocenie projektodawcy obecny system prawa karnego jest nieadekwatny do stopnia społecznej szkodliwości różnych czynów. Remedium na to, zdaniem projektodawców, ma być właśnie zaostrzenie odpowiedzialności karnej i to trzystopniowe. Po pierwsze – zmiana w zakresie surowości sankcji karnych i konstrukcji poszczególnych typów czynów zabronionych, po drugie rozszerzenie instytucji nadzwyczajnego obostrzenia kary i po trzecie – poprzez zmianę ogólnych dyrektyw wymiaru kary, które mają być ukierunkowanie na wybór bardziej surowej represji karnej – czyli tzw. prewencja ogólna – mówi sędzia Jakub Kościerzyński z Sądu Rejonowego w Bydgoszczy.
Wzmocnienie roli prokuratora
Zwraca się uwagę na wzmocnienie roli prokuratora. Choćby wyposażenie go w prawo do składania do Sądu Najwyższego wniosku o przekazanie sprawy do rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości. - Jakiekolwiek zmiany w odniesieniu do właściwości sądu, ze względu na gwarancyjny charakter przepisów statuujący właściwość, powinny mieć charakter wyjątkowy i nie ma żadnych powodów aby wyposażać prokuratora, nie wyposażając w równoprawne uprawnienie strony, do składania wniosku wymuszającego na sądzie właściwym przekazanie go do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu - zaznacza.
Sędzia ograniczony w orzekaniu
Ustawą wprowadza się możliwość orzeczenia przez sąd zakazu warunkowego zwolnienia wobec osoby skazanej na karę dożywotniego pozbawienia wolności za czyn popełniony przez niego po prawomocnym skazaniu za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, bezpieczeństwu powszechnemu lub za przestępstwo o charakterze terrorystycznym na karę dożywotniego pozbawienia wolności albo karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 20 lat. Sąd może orzec taki zakaz jeżeli charakter i okoliczności czynu oraz właściwości osobiste sprawcy wskazują, iż jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności lub wolności seksualnej innych osób.
Czytaj w LEX: Wykorzystanie takiej samej sposobności jako przesłanka ciągu przestępstw w orzecznictwie sądów >>>
Czytaj w LEX: Znęcanie się w zestawieniu z innymi typami przestępstw >>>
Nowym rozwiązaniem jest zobowiązanie sądu do orzeczenia na wniosek pokrzywdzonego środka karnego polegającego na zakazie przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, jak również nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności. Ustawa definiuje, że zakaz kontaktowania się z określoną osobą obejmuje wszelkie czynności związane z próbą nawiązania kontaktu z osobą chronioną, w tym podejmowane przez skazanego za pośrednictwem innej osoby lub z wykorzystaniem sieci teleinformatycznej.
Zmiana wymiaru kary
Przepisy ustawy zawierają modyfikację katalogu kar poprzez wykreślenie oddzielnej kary 25 lat pozbawienia wolności oraz podwyższenie z 15 do 30 lat górnej granicy kary pozbawienia wolności.
W zakresie przedawnienia przestępstw ustawa przewiduje:
- wydłużenie okresu przedawnienia zabójstwa z 30 do 40 lat;
- zmianę w zakresie przedawniania niektórych przestępstw popełnionych na szkodę małoletniego - obecnie przedawnienie karalności takich przestępstw nie może nastąpić przed ukończeniem przez pokrzywdzonego 30. roku życia, wskutek zmiany przedawnienie nie będzie mogło nastąpić przed ukończeniem przez niego 40. roku życia;
- zwiększenie liczby przestępstw niepodlegających przedawnieniu o przestępstwa określone w: art. 148 par. 2 pkt 2 lub par. 3, popełnione w związku
ze zgwałceniem małoletniego poniżej 15 lat lub w związku ze zgwałceniem ze szczególnym okrucieństwem; w art. 156 par. 1 i art. 197 par. 4 w związku z art. 11 par. 2; w art. 197 par. 4 lub 5, popełnionych na szkodę małoletniego poniżej 15 lat lub jeżeli sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem;
Ustawa rozszerza dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów, na kierowców, którzy po spowodowanym wypadku, a przed poddaniem go badaniu na zawartość alkoholu lub środka odurzającego spożywali alkohol lub zażywali środek odurzający - chyba, że zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
Czytaj w LEX: Przyjęcie zawiadomienia i przesłuchanie osoby pokrzywdzonej przestępstwem zgwałcenia >>>
Czytaj w LEX: Znaczenie wyroku zagranicznego sądu karnego dla rozstrzygnięcia sprawy cywilnej w Polsce >>>
Istotne obostrzenie sankcji dotyczyć będzie m.in. nietrzeźwych sprawców przestępstw określonych w art. 173 par. 1 k.k. (sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym), w art. 174 k.k. (sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym) oraz w art. 177 par. 1 k.k. (spowodowanie wypadku, wskutek którego doszło do naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia innej osoby). W takich przypadkach ustawa ustanawia obligatoryjny przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę przestępstwa w ruchu lądowym albo równowartości takiego pojazdu. Przepadku nie orzeka się, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych (do 100 tys. zł) na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Czytaj: Odstraszać, nie wychowywać? Sejm odrzucił weto Senatu do zaostrzania kar >>
Przewidziane jest zaostrzenie kary wymierzanej sprawcy, który bezpośrednio po popełnieniu w stanie nietrzeźwości lub odurzenia jednego ze wskazanych w ustawie przestępstw, spożywa napój alkoholowy lub zażywa środek odurzający w celu uniknięcia odpowiedzialności, wykazując, że w czasie popełnienia przestępstwa był trzeźwy lub nie był odurzony.
Termin wejścia w życie
Ustawa przewiduje trzymiesięczny okres vacatio legis, z wyłączeniem przepisów dotyczących obligatoryjnego przepadku pojazdu mechanicznego albo jego równowartości, które wejdą w życie po upływie roku od dnia ogłoszenia ustawy.
Zmiany Kodeksu karnego wykonawczego dotyczące elektronicznej kontroli miejsca pobytu w związku z udzieloną przerwą w wykonaniu kary pozbawienia wolności, wejdą natomiast w życie z dniem 1 stycznia 2026 r.
Czytaj w LEX: Zaostrzenie konsekwencji karnych popełnienia przestępstw przeciwko środowisku >>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
