Sama Policja, choć do takich kroków zachęca w sytuacji np. błędów funkcjonariuszy, zastrzega również, że każdy, kto narusza nietykalność cielesną policjanta, znieważa go lub rozgłasza o nim nieprawdziwe informacje, przedstawiające go w niekorzystnym świetle, powinien liczyć się z konsekwencjami prawnymi i zdecydowaną reakcją samej policji.
Za zawinione przekroczenie uprawnień lub niewykonanie obowiązków wynikających z przepisów prawa grozi policjantowi odpowiedzialność dyscyplinarna na gruncie ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji, a także sankcje karne wynikające z Kodeksu karnego.
Czytaj: Policjanci "pod przykrywką" z kartami płatniczymi>>
Naruszenie dyscypliny, czyli co?
Reguluje to ustawa o Policji. Zgodnie z art. 132 naruszenie dyscypliny służbowej stanowi czyn policjanta polegający na zawinionym przekroczeniu uprawnień lub niewykonaniu obowiązków wynikających z przepisów prawa lub rozkazów i poleceń wydanych przez przełożonych uprawnionych na podstawie tych przepisów.
Chodzi o:
- niedopełnienie obowiązków policjanta wynikających ze złożonego ślubowania, a także przepisów prawa;
- odmowę wykonania lub niewykonanie rozkazu lub polecenia, z zastrzeżeniem przypadku określonego w art. 58 ust. 2;
- zaniechanie czynności służbowej albo wykonanie jej w sposób nieprawidłowy;
- niedopełnienie obowiązków służbowych albo przekroczenie uprawnień określonych w przepisach prawa;
- wprowadzenie w błąd przełożonego lub innego policjanta, jeżeli spowodowało to lub mogło spowodować szkodę służbie, policjantowi lub innej osobie;
- nadużycie zajmowanego stanowiska dla osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej;
- postępowanie przełożonego w sposób przyczyniający się do rozluźnienia dyscypliny służbowej w podległej jednostce organizacyjnej lub komórce organizacyjnej Policji;
- porzucenie służby;
- samowolne oddalenie się z rejonu zakwaterowania lub nieusprawiedliwione opuszczenie miejsca pełnienia służby lub niestawienie się w tym miejscu;
- stawienie się do służby w stanie nietrzeźwości albo po użyciu alkoholu lub po użyciu podobnie działającego środka, pełnienie jej w takim stanie, a także spożywanie alkoholu lub używanie podobnie działającego środka w czasie służby;
- umyślne naruszenie dóbr osobistych innego policjanta;
- utrata służbowej broni palnej, amunicji lub legitymacji służbowej;
- utrata przedmiotu stanowiącego wyposażenie służbowe, którego wykorzystanie przez osoby nieuprawnione wyrządziło szkodę innej osobie lub stworzyło zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa powszechnego;
- ujawnienie informacji pozostającej w związku z wykonywaniem czynności służbowych, jeżeli spowodowało to lub mogło spowodować szkodę służbie.
Co ważne, czyn stanowiący przewinienie dyscyplinarne, wypełniający jednocześnie znamiona przestępstwa lub wykroczenia albo przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej niezależnie od odpowiedzialności karnej.
Jeśli z kolei chodzi o obowiązki policjanta, to najważniejszym, wynikającym z art. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy o Policji, jest ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przez bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobre. Funkcjonariusz ma też chronić bezpieczeństwo i porządek publiczny, w tym zapewniać spokój w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania.
Przekroczenie uprawnień nie jest łatwe do wykazania
Nie można również zapominać o artykule 231 par. 1 Kodeksu Karnego, zgodnie z którym funkcjonariusz publiczny, który przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Co można przez to rozumieć? Z orzecznictwa wynika, że chodzi o działania, które nie należą do jego uprawnień lub nie mają uzasadnienia faktycznego lub prawnego albo są niezgodnej z wymaganiami proceduralnymi. Niedopełnienie obowiązków zachodzi zaś wtedy, gdy funkcjonariusz publiczny nie podejmuje określonej czynności, mimo że był obowiązany to uczynić albo czyni to w sposób wadliwy.
I tak, zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 23 stycznia 2019 r. ustalenie, że funkcjonariusz publiczny przekroczył swoje uprawnienia wymaga nie tylko ustalenia, że dokonana przez niego czynność leży poza zakresem przyznanych mu uprawnień, ale również ustalenia, że pozostaje ona w formalnym lub merytorycznym związku z działalnością służbową tego funkcjonariusza. Z kolei Sąd Najwyższy wskazywał, że istotne znaczenie ma ustalenie zakresu i rodzaju (treści) uprawnień, które funkcjonariusz publiczny przekroczył, lub obowiązków, jakich nie dopełnił.
Źródło obowiązków, których niewypełnienie stanowi warunek konieczny realizacji znamion omawianego przestępstwa, zależy od charakteru obowiązku i może mieć charakter ogólny, szczególny lub indywidualny. - W przypadku pierwszego z nich, takim źródłem są najczęściej przepisy odnoszące się do wszystkich funkcjonariuszy lub poszczególnych ich kategorii. Obowiązki szczególne są regulowane na ogół przepisami dotyczącymi określonej kategorii funkcjonariuszy publicznych, a więc dotyczącymi działalności poszczególnych rodzajów służb i w porównaniu z ogólnymi są bardziej konkretnie określone (np. ustawa o Policji). Z kolei obowiązki indywidualne zawierają odpowiednie przepisy regulaminów, instrukcji, mogą nimi być również wydane przez uprawnione osoby polecenia służbowe wykonania określonych czynności. Pewne obowiązki funkcjonariuszy publicznych mogą wynikać z samej istoty urzędowania - wskazywał.
Czytaj w LEX: Użycie lub wykorzystanie pałki służbowej proporcjonalnie do stopnia zagrożenia >>>
Czytaj w LEX: Uprawnienia policji oraz gwarancje osoby poddanej czynnościom na podstawie art. 15d – ustawy o Policji >>>
Policjant naruszył nasza prawa? Co dalej
Po pierwsze, zgodnie z art. 15 ust. 7 ustawy o policji każdy obywatel ma prawo złożenia zażalenia na przeprowadzenie czynności przez funkcjonariusza publicznego do właściwego miejscowo prokuratora, a zgodnie z art. 304 par. 1 Kodeksu postępowania karnego, każdy kto wie o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję.
Co więcej jeżeli działanie policjanta wzbudziło nasze wątpliwości, niezadowolenie można złożyć skargę. Tu podstawą rozpatrzenia jest Kodeks postępowania administracyjnego. Skargi mogą być składane ustnie w każdej jednostce organizacyjnej Policji w ustalonych dniach i godzinach. Przyjmujący zgłoszenie sporządza protokół, który podpisuje wnoszący skargę lub wniosek i przyjmujący zgłoszenie. W protokole zamieszcza się datę przyjęcia skargi lub wniosku, imię, nazwisko (nazwę) i adres zgłaszającego oraz zwięzły opis treści sprawy.
Kierownicy jednostek organizacyjnych Policji lub wyznaczeni przez nich zastępcy obowiązani są przyjmować obywateli w sprawach skarg i wniosków co najmniej raz w tygodniu. Informacja o dniach i godzinach przyjęć powinna być - jak wynika z informacji przekazywanych przez Komendę Główną Policji - wywieszona na widocznym miejscu w siedzibie jednostki.
Sama skarga powinna zawierać: imię i nazwisko skarżącego, dokładny adres zamieszkania (miejscowość, kod pocztowy, ulicę, numer domu, numer mieszkania), dokładny opis zdarzenia. Brak danych jest podstawą do tego by skargi nie rozpoznawać.
Z kolei zgodnie z art. 237 i 244 Kodeksu postępowania administracyjnego skargi i wnioski załatwiane są:
- bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca,
- posłowie na Sejm, senatorowie i radni, którzy wnieśli skargę we własnym imieniu, albo przekazali do załatwienia skargę innej osoby zawiadamiani są o sposobie jej załatwienia lub o stanie jej rozpatrzenia w terminie 14 dni,
- w razie niemożności załatwienia skargi w powyższych terminach, na jednostce organizacyjnej Policji spoczywa obowiązek powiadomienia skarżącego o przyczynie zwłoki i wyznaczenia nowego terminu załatwienia skargi.
Za datę, od której liczy się powyższe terminy, należy uznać datę wpływu skargi/wniosku bezpośrednio do jednostki organizacyjnej Policji, właściwej do jej załatwienia. A zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi (odpowiedź na skargę) powinno zawierać: oznaczenie organu, od którego pochodzi, wskazanie, w jaki sposób skarga została załatwiona oraz podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia skargi. Zawiadomienie o odmownym załatwieniu skargi powinno zawierać ponadto uzasadnienie faktyczne i prawne.
Czytaj w LEX: Działanie w granicach uprawnień służbowych w odniesieniu do kontratypu z art. 144a ustawy o Policji >>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
