Jedna z takich spraw dotyczy adwokatki Agaty Podlasek (Kancelaria Adwokacka Adwokat Agata Podlasek). Jak relacjonuje w rozmowie z Prawo.pl, w jednej ze spraw komornik zażądał informacji dotyczących jej klienta. Co więcej, gdy odmówiła, wymierzył grzywnę. Sprawa trafiła do sądu, bo pełnomocnik adwokatki wniósł skargą na czynność komornika oraz objęcie postępowania egzekucyjnego nadzorem sądowym.
Czytaj w LEX: Uprawnienie komornika sądowego do żądania udzielenia informacji i złożenia wyjaśnień >
- Z mojej perspektywy jest to pierwsza, ale całkowicie nieakceptowalna sytuacja, w której komornik, podejmuje kroki, mające wymusić na adwokacie działania zmierzające wprost do naruszenia tajemnicy adwokackiej, a docelowo do działania na niekorzyść klienta poprzez skorzystanie z informacji, uzyskanych w związku ze świadczeniem pomocy prawnej w celu zajęcia wierzytelności przysługującej klientowi - notabene spornej - w toku innego postępowania - mówi mecenas.
Czytaj: Tajemnica adwokacka nadal łakomym kąskiem dla organów ścigania >>
Kto jak kto, pełnomocnik wie najlepiej
Tu warto przypomnieć, jak kwestię tajemnicy regulują Prawo o adwokaturze i ustawa o radcach prawnych. I tak zarówno adwokaci jak i radcy są obowiązani zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedzieli się w związku z udzielaniem pomocy prawnej; obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie, nie mogą być zwolnieni z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedzieli się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę.
Czytaj w LEX: Tajemnica obrończa i adwokacka oraz radcy prawnego - KOMENTARZ PRAKTYCZNY >
W obu przypadkach obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji:
- udostępnianych na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
- przekazywanych na podstawie przepisów rozdziału 11a działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325 i 1423) - w zakresie określonym tymi przepisami.
Istotny w tym zakresie jest też art. 180 par. 2 - bo jak mówią prawnicy, to on zawiera furtkę, która może być nadużywana przez służby. I tak zgodnie z nim osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej oraz tajemnicy Prokuratorii Generalnej, mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.
Wezwanie do złożenia wyjaśnień i udzielenia informacji w trybie art. 761 k.p.c. - WZÓR >
W przypadku komornika, który zwrócił się do naszej rozmówczyni podstawą miały być art. 761 Kodeksu postępowania cywilnego zawierający katalog podmiotów od, których organ egzekucyjny może żądać informacji "dotyczących stanu majątkowego dłużnika lub umożliwiających identyfikację składników jego majątku oraz danych adresowych jedynie w zakresie niezbędnym do zapewnienia prawidłowego toku postępowania". Dodatkowo przywołał artykuł 2 ust. 5 ale nieobowiązującej już ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, domagając się określonych informacji na temat postępowania sądowego.
Czytaj:
Służbowe skrzynki na adwokackich serwerach mają lepiej chronić klientów>>
Rosati: Nie analogowa a cyfrowa - NRA stawia na zmianę Adwokatury >>
Działanie bez podstaw w przepisach, ale niebezpieczne
Zbigniew Bakalarczyk, adwokat, mediator i w tej sprawie pełnomocnik mecenas Podlasek podkreśla, że organy ścigania niejednokrotnie próbują przesłuchiwać adwokatów w charakterze świadków w rozmaitych postępowaniach starając się wykazać, iż adwokat powziął wiedzę o danym zdarzeniu nie jako obrońca. Zaznacza równocześnie, że środowisko adwokackie daje temu - jak się zdaje - skuteczny odpór i bacznie przygląda się każdej próbie naruszenia „świętej” dla siebie tajemnicy.
- Wyrazem tej troski jest choćby uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej z 9 czerwca 2018 r. nr 44/2018 – w przedmiocie tajemnicy adwokackiej, a także uchwała z 24 listopada 2018 r. w sprawie rekomendowanego sposobu postępowania w przypadku prób naruszenia tajemnicy adwokackiej, w której to uchwale NRA zobowiązuje adwokatów do informowania Okręgowej Rady Adwokackiej o podejmowanych próbach zwolnienia z tajemnicy, jak również zobowiązuje adwokata do skarżenia nieprawomocnych postanowień w przedmiocie zwolnienia wszędzie tam gdzie jest to możliwe. Co więcej, NRA zobowiązuje okręgowe rady adwokackie do delegowania wyznaczonego adwokata do czynności związanych z przesłuchaniem adwokata w charakterze świadka lub podejrzanego, a także do uczestniczenia w czynnościach przeszukania lokalu kancelarii lub mieszkania adwokata lub aplikanta adwokackiego.
Dodaje, że na tym tle absolutnie zdumiewające są działania podejmowane przez niektórych komorników i w dodatku oparte na nieaktualnej podstawie prawnej. Przypomina też, że w art. 761 k.p.c. nie ma wymienionych adwokatów (podobnie jak radców prawnych). Jest jedynie ust. 13, par. 1[1] mówiący "innych instytucji i osób nieuczestniczących w postępowaniu". - Próba podciągnięcia adwokata pod „inną instytucję” winna spotkać się ze stanowczym sprzeciwem, właśnie z uwagi na obowiązującą tajemnicę adwokacką - zaznacza adwokat Bakalarczyk. Dodaje, że jest też par. 2 art. 761 zgodnie, z którym od wykonania takiego żądania można uchylić się w takim zakresie, w jakim według przepisów części pierwszej Kodeksu można odmówić przedstawienia dokumentu lub złożenia zeznań w charakterze świadka albo odpowiedzi na zadane pytanie.
- Niewątpliwie adwokat powołujący się na tajemnicę adwokacką ma prawo odmówić zeznań, odpowiedzi na pytania lub odmówić okazania dokumentu - dodaje mecenas.
PROCEDURA w LEX: Zażądanie informacji niezbędnych do prowadzenia egzekucji >
Przepisy są, ważna praktyka
Mecenas Podlasek uważa, że w sprawach dotyczących działań komorników obowiązujące przepisy pozwalają w sposób praktyczny chronić tajemnicę adwokacką, tym bardziej obrończą. - W większej mierze jest to kwestia uważnego, świadomego stosowania tych przepisów i wzajemnego poszanowania praktyków prawa, w tym komorników względem adwokatów. Nie jest to jedyny przypadek, o którym warto rozmawiać. Pamiętajmy o problemie wezwań na przesłuchania adwokatów przez organy ścigania, czy zwolnień z tajemnicy adwokackiej przez sądy. Przy czym sądy dysponują uprawnieniem ustawowym w tej kwestii, którym absolutnie nie dysponuje komornik. Z tych względów w przypadku dotyczącym żądania udzielenia informacji przez komornika nie widzę konieczności działań legislacyjnych, choć uważam, że zasadne byłoby wspólne spotkanie - na szczeblu - przedstawicieli samorządów adwokackich i komorniczych celem wypracowania określonej mechanizmów i wyjaśnienia ewentualnych wątpliwości - zaznacza.
Sprawdź też: Czy OPS powinien udostępnić dane adresowe dłużnika, o które zwraca się komornik? >
I dodaje: wewnętrzne spory w środowisku praktyków prawa są w tym przypadku zbędne i możliwe do uniknięcia przy respektowaniu obowiązujących regulacji i wzajemnym szacunku do zasad etyki wykonywanych zawodów. Podejmowanie przez organy egzekucyjne podobnych do omawianych przez nas działań, wiąże się nie tylko z mnożeniem postępowań sądowych, ale jest wręcz niepotrzebne, podważa nasze wzajemne zaufanie, a w ujęciu społecznym - zaufanie do wymiaru sprawiedliwości.
Adwokatka zaznacza równocześnie, że tajemnica adwokacka (oraz obrończa) jest gwarantem zawodu adwokata. - Zaufanie, na którym opiera się nasza praca musi być bezwzględnie chronione - podsumowuje.
Bartosz Tiutiunik wiceprezes Naczelnej Rady Adwokackiej zaznacza, że adwokat ma w świetle art. 6 Prawa o adwokaturze obowiązek odmówić każdemu organowi, czy instytucji podania informacji, które uzyskał w związku z udzielaniem pomocy prawnej. - Każda interpretacja czy praktyka, która rozszerza wyjątki od respektowania tajemnicy adwokackiej jest prawnie bezzasadna i niedopuszczalna w demokratycznym państwie prawnym. Tak oceniam ewentualne czynności komorników, którzy w prowadzonych przez siebie postępowaniach chcieliby czynić z adwokata źródło informacji - dodaje.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.