Pytanie prawne wystąpiło na kanwie sprawy dyscyplinarnej adwokata Romana Giertycha. Za pośrednictwem Naczelnej Rady Adwokackiej 20 grudnia 2016 r. do Rzecznika Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Warszawie wpłynął wniosek Pierwszego Zastępcy Prokuratora Generalnego Prokuratora Krajowego o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec adwokata, będącego pełnomocnikiem części ofiar katastrofy smoleńskiej z 2010 r.
Wolność wypowiedzi adwokata
Powodem reakcji władz była wypowiedź Romana Giertycha w mediach. Jako pełnomocnik przewodniczącego Rady UE Donalda Tuska, odnosił się w programie telewizyjnym TVN24 do postawionego mu zarzutu popełnienia zbrodni dyplomatycznej. Powiedział wówczas, że " gdy zostaną postawione zarzuty Donaldowi Tuskowi, to ktoś będzie musiał ponieść odpowiedzialność". Na pewno poniesie odpowiedzialność także minister Zbigniew Ziobro.
Podobne poglądy obwiniony adwokat wyraził także w innej stacji telewizyjnej oraz na facebooku.
Czytaj: Kasacja ministra Ziobry przeciw adwokatowi może...>>
Postępowanie dyscyplinarne - nie było deliktu
Rzecznik Dyscyplinarny Izby Adwokackiej wszczął postępowanie dyscyplinarne w sprawie publicznych wypowiedzi adwokata, które mogły wykraczać ponad granice umiaru i oględności, udzielonych lub opublikowanych w okresie od 14 września 2016 r. do 7 lutego 2017 r.
Postanowieniem z sierpnia 2017 r., Rzecznik Dyscyplinarny Izby Adwokackiej umorzył dochodzenie dyscyplinarne. Rzecznik stwierdził, że czyn nie zawiera znamion przewinienia dyscyplinarnego. O umorzeniu dochodzenia dyscyplinarnego poinformowano Pierwszego Zastępcę Prokuratora Generalnego Prokuratora Krajowego.
Zastępca PG złożył zażalenie, a Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Warszawie utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie Rzecznika Dyscyplinarnego o umorzeniu postępowania dyscyplinarnego.
Kasacja PG
Kasację od postanowienia Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej z 12 grudnia 2017 roku, powołując się na art. 521 § 1kpk, wniósł z upoważnienia Prokuratora Generalnego jego Pierwszy Zastępca. Według tego przepisu Prokurator Generalny, a także Rzecznik Praw Obywatelskich może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie.
Sprawa trafiła do Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, a trzyosobowy skład sędziowski powziął wątpliwość, którą przedstawił siedmiu sędziom tej Izby. Sprowadzała się ona do odpowiedzi czy powinno być narzędzie dla organu państwa, w tym wypadku prokuratora generalnego i ministra sprawiedliwości pozwalające odwołać się od postanowienia sądu dyscyplinarnego I instancji.
Na przeszkodzie dopuszczenia kasacji na tym etapie stać może art. 91 a) ustawy Prawo o adwokaturze, który stanowi, że od orzeczenia wydanego przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w drugiej instancji przysługuje stronom, Ministrowi Sprawiedliwości, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz Prezesowi Naczelnej Rady Adwokackiej kasacja do Sądu Najwyższego.
A zatem ustawa wyraźnie mówi, że chodzi o orzeczenie w II instancji, a nie w I instancji.
- Według dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego kasacja od postanowienia wydanego w I instancji kasacja nie przysługuje - przypomniał sędzia sprawozdawca Adam Tomczyński. - Pytanie prawne zmierza zatem do przełamania linii orzeczniczej - dodał i przedstawił argumenty przemawiające za takim przełamaniem.
Według sędziego Tomczyńskiego kasacja na etapie postanowienia o umorzeniu jest dopuszczalna ze względu na:
- sprawowanie ogólnej pieczy nad samorządami przez ministra sprawiedliwości i PG,
- ze względu na konstytucyjne prawo do sądu, brak państwowej kontroli nad poczynaniami korporacji prawniczych,
- prawa pokrzywdzonych
- wzajemną relację kpk do Prawa o adwokaturze (charakter komplementarny przepisów kpk ?)
- odpowiednie stosowanie kpk
Jak stwierdził rzecznik dyscyplinarny adwokat Grzegorz Fertak opowiedział się za odpowiedzią negatywną; nie przysługuje kasacja od postanowienia, gdyż postępowanie dyscyplinarne jest odrębne, rządzi się innymi zasadami niż postępowanie karne. Przepisy Prawa o adwokaturze są kompletne.
- Gdyby Izba Dyscyplinarna złamała dotychczasowe orzecznictwo, weszła by w rolę organu stanowiącego prawo - powiedział adwokat Furtak. - Kontrola ministra musi być uzasadniona, oparta na przepisach prawa, chodzi o objęcie troskliwe, a nie zaciskające - dodał.
Prokurator Małgorzata Nowak, występująca w imieniu Prokuratora Generalnego opowiedziała się za pozytywna odpowiedzią na postawione zagadnienie; kasacja PG przysługuje.
Uchwała przełamuje linię orzecznictwa
Izba Dyscyplinarna 27 listopada 2019 r. podjęła uchwałę, zgodnie z którą w postępowaniu dyscyplinarnym adwokatów art. 521 kpk ma zastosowanie do postanowień sądu dyscyplinarnego dla adwokatów.
Jeden z sędziów Paweł Zubert wygłosił zdanie odrębne. - Izba Dyscyplinarna uznała, że art. 521 kpk jest przepisem uzupełniającym do ustawy o adwokaturze, z tego powodu przewidziane w Kodeksie postępowania karnego prawo prokuratora generalnego do wnoszenia kasacji od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie uzupełnia możliwość kontroli i zaskarżania decyzji sądu korporacyjnego - wyjaśniał sędzia Tomczyński.
Oczywiście nie może być tak, żeby prokurator generalny zabierał uprawnienia samorządowi adwokatów, ale też nie może być tak, że władze państwa są całkowicie bezradne i nie mogą w ogóle ingerować w sytuacji, gdy organy korporacyjne naruszałyby uprawnienia poszczególnych obywateli - mówił w uzasadnieniu uchwały Tomczyński.
Po zakończonej rozprawie adwokat Roman Giertych oświadczył, że ta sprawa pokazuje chęć objęcia kontrolą wszystkich instytucji niezależnych od rządu. Istota toczącego się sporu polegała na rozstrzygnięciu zasadniczych kwestii konstytucyjnych i etycznych. - To kwestia wolności obywateli, którzy zatrudniają niezależnych adwokatów - dodał.
Sygnatura akt II DSI 67/18, uchwała 7 sędziów Izby Dyscyplinarnej SN z 27 listopada 2019 r.
