Weźmy choćby za przykład jedną z ostatnich spraw rozpoznawanych w Izbie Karnej SN. Funkcjonariusz publiczny — Naczelnik Wydziału Geodezji i Nieruchomości — Geodeta Powiatowy, tj. osoba odpowiedzialna za utrzymywanie bazy danych ewidencyjnych gruntów i budynków został skazany za niedopełnienie obowiązków zawodowych, tj. nieaktualizowanie danych. Skargę do Sądu Najwyższego wniósł jego obrońca na wyrok sądu II instancji. Zarzucił on wystąpienie bezwzględnej przesłanki odwoławczej polegającej na rozpoznaniu sprawy na rozprawie odwoławczej w składzie jednoosobowym (naruszenie art. 439 par. 1 pkt 2 i 3 kpk).
Czytaj też: Skład sądu w postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia >
Jeden sędzia w dwóch instancjach
Skarga okazała się bezzasadna, co stwierdził 20 stycznia br. Sąd Najwyższy (sygn. akt V KS 35/21). Jak uzasadniał sędzia Dariusz Kal, do ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych dodano art. 14fa. Stanowi on, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie roku po ich odwołaniu w sprawach o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica nie przekracza 5 lat, na rozprawie apelacyjnej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli w pierwszej instancji sąd orzekał w takim samym składzie.
Przepis ujęty w ust. 2 tego artykułu wskazuje z kolei, że sąd orzeka na rozprawie apelacyjnej w składzie jednego sędziego, jeżeli przewód sądowy na tej rozprawie rozpoczęto do czasu zakończenia postępowania w tej instancji. Otwarcie przewodu sądowego na rozprawie apelacyjnej, w tej sprawie, nastąpiło bowiem 26 sierpnia 2021 r. po wejściu w życie nowelizacji.
W badanym postępowaniu nie miał bowiem zastosowania art. 6 powołanej wyżej ustawy nowelizującej, który stanowi, że w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy rozpoczęto przewód sądowy na rozprawie apelacyjnej, sąd orzeka w składzie dotychczasowym do czasu zakończenia postępowania w tej instancji. Otwarcie przewodu sądowego na rozprawie apelacyjnej, w przedmiotowej sprawie, nastąpiło bowiem w dniu 26 sierpnia 2021 r.
Czytaj też: Rozprawy zdalne w postępowaniu cywilnym >
Ilu sędziów rozpoznaje spory cywilne w pandemii?
Z początkiem lipca 2021 r. zaczęły obowiązywać przepisy nowelizacji z 28 maja ub.r. Kodeksu postępowania cywilnego i ustawy anty-covidowej. Według nowych przepisów, w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego. Jednak prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.
Czytaj: SN odpowie czy kolegialność w sądzie nie ma już znaczenia>>
W opinii prof. Marcina Wiązcka, Rzecznika Praw Obywatelskich, sprawę cywilną może prowadzić jeden sędzia, a nie trzech, tylko jeśli wszczęto ją po 3 lipca 2021 r. – kiedy weszła w życie odpowiednia zmiana prawa. Stwierdza to Rzecznik Praw Obywatelskich w opinii skierowanej dla Sądu Najwyższego, który ma podjąć uchwałę w odpowiedzi na pytanie sądu katowickiego drugiej instancji.
Zagadnienie prawne przedstawił SN Sąd Okręgowy w Katowicach, który miał wątpliwości, czy odpowiedni przepis ustawy „kowidowej” z 28 maja 2021 r. ma zastosowanie do spraw wszczętych przed jej wejściem w życie tej ustawy i w których wyznaczono już został skład trzech sędziów. Według noweli, w stanie epidemii oraz rok po jego zakończeniu sądy cywilne mają orzekać w składach jednoosobowych.
- Zmiany te wydają się niezgodne ze standardem konstytucyjnym oraz standardem wynikającym z wiążącego Polskę prawa międzynarodowego mającego pierwszeństwo przed ustawą (art. 91 ust. 2 Konstytucji RP). Nie były one też konieczne dla ochrony zdrowia w stanie epidemii - podkreśla rzecznik.
Przyjęcie, że ustawa z 28 maja 2021 r. będzie miała zastosowanie również do spraw wszczętych przed jej wejściem w życie, prowadziłoby do niedającej się usunąć kolizji z art. 2 Konstytucji RP, art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, a także art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Jak podkreśla autor pytania prawnego prof. Krystian Markiewicz, przemawia za tym obowiązująca także w stanie epidemii i nieuchylona omawianą nowelizacją zasada ustrojowa wynikająca z art. 47b par. 1 ustawy o ustroju sądów powszechnych.
W jej świetle zmiana składu orzekającego może nastąpić tylko w przypadku niemożności rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie albo długotrwałej przeszkody w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie.
Czytaj także: Sędzia Wręczycka: Orzekanie na posiedzeniach niejawnych może godzić w prawa stron>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
