W styczniu 2024 r. opublikowano komunikat prasowy dotyczący osiągniętego wstępnego porozumienia Rady UE i Parlamentu Europejskiego co do części pakietu na rzecz przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Natomiast w lutym 2024 r. opublikowano projekty tekstów dwóch aktów prawnych wchodzących w skład unijnego pakietu AML czyli:
- rozporządzenia w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu,
- dyrektywy w sprawie mechanizmów, które mają zostać wprowadzone przez państwa członkowskie w celu zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz uchylającej dyrektywę (UE) 2015/849.
Także w lutym 2024 r. Parlament i Rada wybrały Frankfurt nad Menem na siedzibę AMLA, nowego unijnego organu egzekwowania prawa w zakresie zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.
Powyższe działania wcielają w życie plany unijnego regulatora rozpoczęte w 2021 roku.
Wstępne porozumienie co do rozporządzenia AML
Wstępne porozumienie rozszerza dotychczasowy krąg instytucji obowiązanych. Nowe regulacje AML obejmą w szerszym zakresie sektor kryptoaktywów. Dostawcy usług będą zobowiązani do weryfikacji faktów i informacji dotyczących ich klientów, a także do zgłaszania podejrzanej działalności odpowiednim organom. Będą stosować środki należytej staranności dla wszystkich transakcji już od kwoty 1 tys. euro. Chodzi o środki bezpieczeństwa finansowego przewidziane w polskiej ustawie z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (ustawa o AML).
Coraz szerszy krąg instytucji obowiązanych
Obowiązki związane z zachowaniem należytej staranności wobec klientów oraz obowiązki sprawozdawcze będą dotyczyć również sektora handlu towarami luksusowymi (metale i kamienie szlachetne) oraz sektora produktów zegarmistrzowskich, jubilerskich i wyrobów ze srebra i złota. Za instytucje obowiązane uznawane będą też podmioty zajmujące się handlem luksusowymi samochodami, samolotami i jachtami, a także dobrami kultury.
W naszej ocenie wydaje się to naturalnym następstwem rozwoju rynku dóbr luksusowych. Jak wynika z raportu KPMG "Rynek dóbr luksusowych w Polsce. Luksus w dobie zrównoważonego rozwoju", całkowita wartość rynku dóbr luksusowych w Polsce wzrosła w 2022 roku o 18,9 proc. r./r. i osiągnęła wartość 37 mld zł (w porównaniu do 31,1 mld zł w 2021 roku).
Przypomnijmy, że już teraz w niektórych przypadkach podmioty z rynku dóbr luksusowych są instytucjami obowiązanymi w świetle ustawy o AML. Chodzi o sytuacje, gdy przedsiębiorcy przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej 10 tys. euro. Nie ma znaczenia, czy jest to pojedyncza operacja czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane (art. 2 ust. 1 pkt 23 ustawy o AML). Jaskrawym przykładem może być tutaj podmiot handlujący luksusowymi samochodami, którego klient (osoba fizyczna) decyduje się na zakup auta marki premium pod warunkiem, że zapłaci w gotówce. Uznanie podmiotów handlujących dobrami luksusowymi za instytucje obowiązane bez względu na kryterium materialności transakcji, a ze względu na sam przedmiot wykonywania przez niech działalności powinno jeszcze bardziej ograniczyć lukę, jaką dla przestępczych procederów tworzyły dotychczasowe regulacje.
Dodatkowo, zgodnie z projektowanymi regulacjami, do katalogu instytucji obowiązanych zostaną również dodane zawodowe kluby piłkarskie oraz agenci piłkarscy. Wstępne porozumienie zakłada, że sektor piłki nożnej uznać należy bowiem za sektor o podwyższonym ryzyku AML. Państwa członkowskie UE będą jednak dysponowały w tym zakresie znaczną dowolnością (nawet z możliwością usunięcia tych podmiotów z listy instytucji obowiązanych).
Czytaj również: Jak opodatkować produkty oferowane przez giełdy kryptowalut >>
Wzmożona należyta staranność (środki bezpieczeństwa finansowego)
Zawarte porozumienie wprowadza również wzmożone środki należytej staranności (środki bezpieczeństwa finansowego) dla dostawców usług w zakresie kryptoaktywów w odniesieniu do transgranicznych relacji korespondenckich, czyli relacji pomiędzy tymi dostawcami.
Ponadto, instytucje kredytowe i finansowe zobowiązane zostaną do podjęcia wzmożonych środków należytej staranności w przypadku, gdy relacje biznesowe z zamożnymi klientami indywidualnymi (HNWI) wiązać będą się z obsługą dużej ilości posiadanych przez nich aktywów.
Płatności gotówkowe
Na mocy porozumienia uzgodniony został również maksymalny limit płatności gotówkowych tj. 10 tys. euro – z możliwością jego obniżenia przez państwa członkowskie UE.
Przypomnijmy, że w Polsce limit płatności gotówkowych dla przedsiębiorców wynosi 15 tys. zł. Polski ustawodawca wycofał się z planów obniżenia tego limitu do 8 tys. zł, uchylając przepisy Polskiego Ładu w tym zakresie na mocy ustawy z 16 czerwca 2023 r. (Dz. U. z 2023 r., poz. 1414). Dążenie do ograniczenia płatności gotówkowych i eliminacji „szarej strefy” następuje więc za sprawą przepisów unijnych, a nie z inicjatywy ustawodawcy krajowego.
Według wstępnego porozumienia, instytucje obowiązane będą również zobowiązane do identyfikacji i weryfikacji tożsamości klienta, który dokonuje transakcji okazjonalnej o wartości od 3 tys. euro do 10 tys. euro.
Beneficjenci rzeczywiści
Pakiet legislacyjny AML ma również doprowadzić do ujednolicenia zasad ustalania beneficjentów rzeczywistych. W porozumieniu wskazano, że pojęcie beneficjenta rzeczywistego opiera się na elemencie własności i kontroli, które to elementy powinny zostać poddane analizie w celu określenia wszystkich beneficjentów rzeczywistych danego podmiotu, w tym również podmiotów spoza UE, gdy prowadzą one działalność na terytorium Unii Europejskiej lub nabywają na jej terytorium nieruchomości.
Ponadto, porozumienie przewiduje obowiązek rejestracyjny beneficjentów rzeczywistych w odniesieniu do wszystkich podmiotów zagranicznych będących właścicielami nieruchomości z mocą wsteczną do 1 stycznia 2014 r.
Zobacz procedurę: Zgłaszanie informacji o beneficjentach rzeczywistych >
Organy unijne w zawartym wstępnym porozumieniu doprecyzowały również stosowne przepisy dotyczące struktur własności i kontroli wielopoziomowej w sposób pozwalający na zagwarantowanie, że ukrywanie się za skomplikowanymi strukturami własnościowymi w celu prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu będzie – przynajmniej w założeniu - niewykonalne.
Czytaj również: Raportowanie o praniu pieniędzy a tajemnica zawodowa >>
Wstępne porozumienie co do dyrektywy AML
Wstępne porozumienie co do dyrektywy AML ma usprawnić organizację krajowych systemów przeciwdziałania praniu pieniędzy. Należy podkreślić, że dyrektywy unijne – w odróżnieniu od rozporządzeń - wymagające ich implementacji do prawa krajowego państw członkowskich. Przyjęcie dyrektywy AML doprowadzi więc do konieczności dokonania kolejnej nowelizacji polskiej ustawy o AML albo uchwalenia zupełnie nowego aktu prawnego.
Czytaj też w LEX: Nowelizacja ustawy AML - nowe obowiązki dla banków >
Rejestry beneficjentów rzeczywistych
Zgodnie z regulacjami przewidzianymi we wstępnym porozumieniu, informacje przekazywane do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych będą musiały być każdorazowo weryfikowane. Instytucje obowiązane będą zobligowane do wskazywania podmiotów lub uzgodnień mających związek z podmiotami podlegającymi sankcjom finansowym.
Należy również wskazać, że zgodnie z planowaną dyrektywą podmioty odpowiedzialne za prowadzenie rejestrów beneficjentów rzeczywistych w przypadku powzięcia wątpliwości co do wskazanych przez instytucje obowiązane informacji będą uprawnione do przeprowadzania kontroli w ich siedzibach.
Ponadto, oprócz organów nadzorczych i publicznych oraz instytucji obowiązanych, dostęp do omawianych rejestrów zapewniony zostanie również innym osobom mającym w tym uzasadniony interes.
Dodatkowo, w odniesieniu do przestępstw AML związanych z nieruchomościami, właściwe organy powinny mieć również zagwarantowany dostęp do rejestru nieruchomości, w którym udostępnione będą informacje na temat ceny, rodzaju nieruchomości, jego historii i obciążeń.
Zobacz procedurę: Obowiązki biura rachunkowego (doradcy podatkowego) związane z praniem pieniędzy >
Obowiązki jednostek analityki finansowej
Porozumienie przewiduje również natychmiastowy i bezpośredni dostęp jednostek analityki finansowej do informacji finansowych, administracyjnych i dotyczących egzekwowania prawa, a w tym w szczególności do informacji podatkowych, danych celnych oraz rejestrów broni i uzbrojenia.
Ponadto, porozumienie porusza również kwestie współpracy w sprawach transgranicznych stanowiąc o ściślejszej kooperacji jednostek analityki finansowej (w Polsce: Generalny Inspektor Informacji Finansowej) z odpowiednikami w UE.
Dodatkowo, porozumienie umożliwia jednostkom analityki finansowej zawieszenie lub wstrzymanie zgody na transakcję w celu przeprowadzenia odpowiedniej analizy, oceny zidentyfikowanego podejrzenia i przekazania wyników odpowiednim organom tak, aby umożliwić zastosowanie odpowiednich środków zaradczych.
Czytaj też w LEX: Krajowa ocena ryzyka AML – jak instytucje finansowe powinny zaktualizować wewnętrzne oceny ryzyka? >
Dalszy proces legislacyjny
Kolejnym krokiem w procedurze legislacyjnej jest sfinalizowanie treści omawianych aktów prawnych oraz ich zatwierdzenie przez Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich przy Unii Europejskiej oraz przez Parlament Europejski. Następnie Rada UE oraz Parlament będą uprawnione do formalnego przyjęcia treści aktów, które ostatecznie zostaną opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE, aby mieć otwartą drogę do wejścia w życie.
Polskie instytucje obowiązane z ustawy o AML, ale również podmioty, które według projektów aktów prawnych mają stać się instytucjami obowiązanymi powinny śledzić dalsze etapy związane z wprowadzeniem pakietu legislacyjnego AML.
Autorzy: Karolina Jaskulska-Jarosz, radczyni prawna, ekspertka w Zespole ds. Podatku Dochodowego od Osób Prawnych w KPMG w Polsce
Maciej Sawczuk, radca prawny, ekspert w Zespole ds. Podatku Dochodowego od Osób Prawnych w KPMG w Polsce
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
