Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wyodrębnia 28 kategorii instytucji obowiązanych (AML/CTF). Instytucje te są enumeratywnie wymienione w art. 2 ust. 1 tej ustawy. Wskazani są tam m.in. notariusze, doradcy podatkowi, radcowie prawni, adwokaci, biegli rewidenci.
Obowiązki instytucji obowiązanych są stosunkowo liczne. Przede wszystkim rozpoznają i oceniają one ryzyko prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związane ze stosunkami gospodarczymi zawieranymi z klientami lub z transakcjami okazjonalnymi przez nich realizowanymi.
Czytaj więcej w LEX: Nowe obowiązki prawników w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy >
Zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa
Instytucje obowiązane zawiadamiają Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF) o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, jak również zawiadamiają niezwłocznie o przypadkach powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub określone wartości majątkowe mogą mieć związek z praniem lub finansowaniem terroryzmu. Instytucje obowiązane przekazują do GIIF informacje o tzw. transakcjach ponadprogowych, tj. takich, których równowartość przekracza wartość 15 tys. euro i które są:
- wpłatą lub dokonaną wypłatą środków pieniężnych o równowartości przekraczającej 15 tys. euro,
- transferem środków pieniężnych (z wyjątkami),
- transakcją kupna lub sprzedaży wartości dewizowych;
- czynnością dokonaną w formie aktu notarialnego, określoną w ustawie AML/CTF.
GIIF posiada uprawnienia kontrolne w zakresie wypełniania przez instytucje obowiązane obowiązków w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Czytaj też: Obowiązki notariusza jako instytucji obowiązanej w nowej ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy >
Eksperci: Obowiązki ma prawnik czy kancelaria?
- Ciężko porównać wszystkie zawody prawnicze z uwagi na nieco odmienny ich charakter. Praca adwokata lub radcy znacznie różni się od pracy notariusza. Odzwierciedlają to nawet obowiązki raportowania. Adwokaci są zwolnieni z obowiązku raportowania transakcji ponadprogowych, a z kolei notariusze mają obowiązek zgłoszenia do organu informacji o szeregu czynności, których równowartość przekracza 15 tys. euro – stwierdza Jan Komosa, prawnik w DAPR, aplikant adwokacki, wykładowca.
Dodaje on, że adwokaci zwolnieni są z obowiązku raportowania podejrzanych zachowań/transakcji (SAR) w zakresie informacji uzyskanych podczas ustalania sytuacji prawnej klienta w związku z postępowaniem sądowym, wykonywaniem obowiązków polegających na obronie, reprezentowaniu lub zastępowaniu klienta w postępowaniu sądowym albo udzielaniu klientowi porady prawnej dotyczącej wszczęcia postępowania sądowego lub uniknięcia takiego postępowania, niezależnie od czasu uzyskania tych informacji. Jak widać różnice mogą być znaczące.
- Przy dyskusji o zawodach prawniczych i obowiązkach przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu warto podnieść występujące problemy interpretacyjne. Pierwsze istotne wyzwanie to czy instytucją obowiązaną jest adwokat/radca prawny czy kancelaria – podkreśla Jan Komosa.
Zobacz również: Przepisy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy są trudniejsze do wdrożenia niż RODO >>
Jego zdaniem, sporo jest opinii, że wykładnia powinna prowadzić do uznania, iż kancelaria. Z kolei literalne brzmienie przepisów czy uzasadnienie do ustawy wskazuje na adwokata/radcę jako osobę fizyczną. Wskazuje jednak na fakt, że organ w sprawozdaniu rocznym powołuje się na ilość adwokatów i radców prawnych, a nie na ilość kancelarii. Może to co prawda wynikać z tego jakie dane łatwiej jest pozyskać jednak nie mamy co do tego pewności.
- Kolejny problem interpretacyjny dotyczy przesłanek powodujących uznanie adwokata/radcę za instytucję obowiązaną. Jak przykładowo rozumieć świadczenie pomocy prawnej przy zarządzaniu innymi aktywami czy przy zarządzaniu spółkami kapitałowymi? Czy doradztwo prawne w zakresie HR, compliance itp. to już pomoc w zarządzaniu spółkami kapitałowymi? – podkreśla Jan Komosa.
Zauważa on, że jak wynika z rocznego sprawozdania Generalny Inspektor nie prowadził kontroli w obszarze zawodów prawniczych. Te były przez niego głównie kontrolowane w 2019 r. Jednak i tutaj widzimy różnice między zawodami prawniczymi.
- Notariuszy mogą bowiem wizytować prezesi sądów apelacyjnych, co zrobili 62 razy w zeszłym roku. Warto zauważyć, że kilku adwokatów, radców czy notariuszy dostało już kary finansowe. Choć co najmniej jednemu z nich udało się wygrać przed WSA z organem – stwierdza Jan Komosa. Dodaje, że chodzi o wyrok WSA w Warszawie z 10 sierpnia 2021 (V SA/Wa 2574/21).
Generalny Inspektor Informacji Finansowej nałożył na radcę prawnego karę pieniężną w wysokości 5 tys. zł za niedopełnienie obowiązków: sporządzenia oceny ryzyka, o której mowa w art. 27 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu i nie wprowadzenie wewnętrznej procedury instytucji obowiązanej.
WSA uchylił decyzję nakładającą karę finansową na radcę prawnego
Na kwestię tajemnicy zawodowej zwraca uwagę kolejny ekspert. Podkreśla on, że nigdy nie może być ona naruszona.
- Terroryzm w obecnych czasach jest eksponowanym zagrożeniem dla światowego pokoju i bezpieczeństwa. Nie dziwi więc fakt, że podejmuje się próby zwalczania tego zjawiska – podkreśla Marcin Malinowski, adwokat. Prawnik dodaje, że skuteczna walka oparta jest na wiedzy o terroryzmie, dlatego podejmuje się kroki zbierania informacji.
- Do tego przedsięwzięcia włączeni zostali również w pewnym zakresie adwokaci. Nie należy jednak zapominać, że tajemnica adwokacka i obrończa jest gwarancją prawa do sądu i sprawiedliwego procesu a adwokat zobowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko bezwarunkowo, czego dowiedział się w związku ze świadczeniem pomocy prawnej – stwierdza Marcin Malinowski.
Ekspert podkreśla, że ważne jest zatem, aby nigdy nie naruszyć tych podstawowym reguł deontologicznych i nie doprowadzać do kolizji pomiędzy nimi a obowiązkami ustawowymi powołanymi w celu ochrony ogółu.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
