Rolą i obowiązkiem członka zarządu jest ocena sytuacji spółki pod kątem konieczności zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości i złożenie takiego wniosku, jeśli występują ku temu podstawy. Wniosek trzeba zgłosić we właściwym czasie. Prawo podatkowe, a przede wszystkim przepisy ordynacji podatkowej, nie określają jednak, ile ten czas powinien trwać. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, którego uzasadnienie właśnie zostało opublikowane (sygn. akt III FSK 3105/21), prowadzi do wniosku, że zasadne jest w tym zakresie odwołanie się do norm prawa upadłościowego, a konkretnie art. 21 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, który stanowił w brzmieniu właściwym dla sprawy, że dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Obecnie termin ten wynosi 30 dni.
Zobacz również:
WSA: Zaległość podatkowa musi istnieć w dniu złożenia wniosku o jej umorzenie >>
Uchwała NSA: Sądy mogą badać wpływ wszczęcia postępowania karnoskarbowego na bieg terminu przedawnienia >>
Termin na złożenie wniosku o upadłość
Zdaniem NSA, przepis ten expressis verbis określa termin, w którym dłużnik jest zobowiązany najpóźniej zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Sąd zwrócił także uwagę, że skoro do obowiązków zarządu należało prowadzenie spraw spółki, która świadomie uczestniczyła w oszustwie podatkowym i powstały zaległości podatkowe w podatku od towarów i usług, to nie może on uwolnić się od odpowiedzialności z powołaniem się na okoliczność, że w dacie pełnienia przez niego tej funkcji, nie występowały okoliczności zobowiązujące go do złożenie wniosku o upadłość i nie ponosi żadnej winy w niezgłoszeniu takiego wniosku.
Zobacz procedurę w LEX: Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika >
Ryzyko odpowiedzialności majątkowej prezesa
Nie da się ukryć, że pełnienie funkcji członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej wiąże się z ryzykiem obejmującym majątkową odpowiedzialność członka zarządu za zaległości podatkowe spółki. Odpowiedzialność ta pojawia się, gdy egzekucja z majątku spółki okazała się nieskuteczna. Okazuje się jednak, że postępowań, w których zapadają decyzje orzekające o solidarnej odpowiedzialności menedżerów za zaległości podatkowe spółek, jest coraz więcej. Problem staje się istotny. Jak bowiem potwierdza dr Grzegorz Keler, adwokat w kancelarii SPCG, kwestia odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe spółki jest w ostatnich latach przedmiotem licznych sporów. Dotyczą one m.in. tego, czy osoba formalnie będą członkiem zarządu spółki, lecz faktycznie wyłączona z podejmowania decyzji lub nawet nieotrzymująca informacji o jej sytuacji finansowej, odpowiada za niezgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki.
Czytaj w LEX: Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. będącej komplementariuszem w spółce komandytowej za zobowiązania tej spółki >
Innym problemem jest ustalenie, kiedy można mówić o właściwym czasie na zgłoszenie takiego wniosku. - NSA uznał teraz, że decydujące znaczenie mają w tym zakresie przepisy ustawy Prawo upadłościowe. Zdaniem sądu, członek zarządu jest zobowiązany do złożenia wniosku w przypadku stwierdzenia niewypłacalności i dotyczy to również sytuacji, w której spółka zalega z płatnościami w odniesieniu tylko do jednego wierzyciela. Stanowisko to jest rygorystyczne, ale dość często przewija się w orzecznictwie. Członkowie zarządów spółek powinni zatem zachowywać daleko idącą ostrożność w trakcie pełnienia obowiązków. Czasem może to wręcz wymagać złożenia wniosku o stwierdzenie upadłości „na wszelki wypadek” – twierdzi dr Grzegorz Keler.
Odpowiedzialność członków zarządu
- Podstawą odpowiedzialności członków zarządu za zaległości podatkowe spółki jest art. 116 par. 1 ordynacji podatkowej, którego konstrukcja powoduje, że to na członku zarządu spoczywa ciężar wykazania istnienia określonych przesłanek negatywnych w celu uwolnienia się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe. Organ podatkowy winien jedynie wykazać, że egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części nieskuteczna – tłumaczy Robert Gniezdzia, radca prawny, partner w kancelarii Chmielniak Adwokaci.
Zobacz procedurę w LEX: Odpowiedzialność podatkowa za zobowiązania osób prawnych >
Jedną z tzw. przesłanek egzoneracyjnych, o których mowa w art. 116 par. 1 ordynacji podatkowej, na których istnienie może powołać się członek zarządu, chcący uwolnić się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Podobna przesłanka egzoneracyjna występuje także na gruncie kodeksu spółek handlowych.
Ważny sposób weryfikacji terminu złożenia wniosku
Sposób weryfikacji tego, czy wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony we właściwym czasie ustawodawca oparł na przepisach prawa upadłościowego, które wskazują zarówno, jaki jest termin na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz w jakich okolicznościach członek zarządu powinien taki wniosek zgłosić. Robert Gniezdzia podkreśla, że przepisy ordynacji podatkowej nie pozostawiają menedżerom żadnego pola manewru w tym względzie odwołując się do zasad wskazanych w prawie upadłościowym. Przypomnijmy w tym miejscu, że do 2016 r. art. 21 ust 1 prawa upadłościowego zakreślał czternastodniowy termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Od 1 stycznia 2016 r. członkowie zarządu mają 30 dni na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Brak wniosku o upadłość pozbawia ochrony
Robert Gniezdzia zwraca uwagę, że praktyka obrotu gospodarczego wskazuje, że wielu menedżerów pomimo wystąpienia podstaw do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, nie składa takiego wniosku licząc chociażby na rychłą poprawę wyników finansowych. Nasz rozmówca podkreśla jednak, że rolą i obowiązkiem członka zarządu jest ocena sytuacji spółki pod kątem konieczności zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości i złożenie takiego wniosku, jeśli występują ku temu podstawy. To sąd właściwy w sprawach upadłości winien będzie ocenić, czy zaistniały przesłanki do ogłoszenia spółki. Funkcja członka zarządu obejmuje także odpowiedzialność za skutki działań podejmowanych przez spółkę.
- Menedżerowie muszą więc wykazywać się rozwagą i podejmować decyzje w spółce także pamiętając o tym, że sami mogą odpowiadać całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki – przestrzega Robert Gniezdzia.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
