W poniedziałek 24 maja 2021 r., sygn. I FPS 1/21, Naczelny Sąd Administracyjny – na wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców – podjął uchwałę o następującej treści: „W świetle art. 1 p.u.s.a. oraz art. 1-3 i art. 134 § 1 p.p.s.a., ocena przesłanek zastosowania przez organy podatkowe przy wydawaniu decyzji podatkowej art. 70 § 6 pkt 1 w zw. z art. 70c o.p. mieści się w granicach sprawy sądowej kontroli legalności tej decyzji”.
Pytanie o wszczynanie postępowań by wstrzymać przedawnienie
Praktyka wszczynania postępowań karnoskarbowych w celu jedynie zawieszenia biegu terminu przedawnienia była znana wszystkim, dlatego wniosek Rzecznika MŚP był konieczny. Po raz pierwszy NSA mógł wypowiedzieć się w poszerzonym składzie co do stosowania przez organy podatkowe regulacji art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Nie ulega wątpliwości, że uchwała NSA ma charakter przełomowy. Sądy administracyjne od wielu lat stoją bowiem przed dylematem, jak szeroka oraz głęboka może być kontrola sądowa działań organów administracyjnych.
Czytaj:
Rzecznik MŚP: Niepotrzebne wydłużanie przedawnienia w sprawach o przestępstwa skarbowe>>
Skarbówka próbuje różnych sztuczek, by podatek się nie przedawnił>>
Jednak NSA w sposób jednoznaczny przesądził o dopuszczalności badania przez sądy administracyjne wpływu wszczęcia postępowania karnoskarbowego na bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Sąd administracyjny kontroluje zaskarżoną decyzję administracyjną w całości, tj. w jej wszystkich aspektach. Pozostawianie pewnych zagadnień poza kognicją sądu stwarza ryzyko, że prawo jednostki do obrony przed niezasadną ingerencją organów administracyjnych, wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego, będzie miało charakter iluzoryczny.
Sprawdzić, czy organy podatkowe nie robią tego w sposób instrumentalny
NSA słusznie opowiedział się za poglądem, wyrażonym już w wyroku WSA we Wrocławiu z 22 lipca 2019 r., sygn. I SA/Wr 366/19 oraz w wyroku NSA z dnia 30 lipca 2020 r., sygn. I FSK 128/20, że zasada praworządności oraz zasada zaufania nakazują merytoryczną kontrolę, czy art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej nie został wykorzystany przez organy podatkowe w sposób instrumentalny. W konsekwencji organ podatkowy ma obowiązek szczegółowego wykazania w uzasadnieniu decyzji, że wszczęcie postępowania karnoskarbowego miało rzeczywiście na celu wykryciu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego związanego z niewykonaniem spornego zobowiązania podatkowego.
Podatnik może natomiast w drodze skargi do sądu administracyjnego żądać weryfikacji, czy doszło do skutecznego zawieszenia biegu terminu przedawnienia oraz czy czynności organu podatkowego nie były jedynie pozorne i stanowiły nadużycie prawa. Stwierdzenie naruszeń prawa w tym zakresie będzie uprawniało zaś sąd administracyjny do uchylenia zaskarżonej decyzji.
Wymaga podkreślenia, że uchwała NSA wiąże wszystkie składy orzekające. Prawidłowe jej stosowanie przez sądy administracyjne powinno zatem ukrócić naganną praktykę organów podatkowych.
Autor: Dr Radosław Bulejak, radca prawny, senior associate w Kancelarii Ożóg Tomczykowski
Czytaj także: Ważna uchwała NSA: Sąd może sprawdzić cel wszczęcia postępowania>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
