Istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy w okolicznościach rozpatrywanej sprawy w sposób prawidłowy zaliczono nadpłatę podatku na poczet zaległości podatkowych podatniczki.

Zgodnie z art. 72 par. 1 pkt 1 ordynacji podatkowej, za nadpłatę uważa się kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku. Dla podatników podatku dochodowego nadpłata powstaje z dniem złożenia zeznania rocznego. Z kolei z art. 76 par. 1 ordynacji podatkowej stanowi, że nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Niewątpliwie przepis ten wprowadza ograniczenie swobody dysponowania przez podatnika kwotą nadpłaconego podatku.

Kryterium braku zaległych danin

Podatniczka złożyła zeznanie roczne, a następnie jego korektę wnioskując o zwrot nadpłaty. Organy skarbowe odmówiły zwrotu i zaliczyły kwotę nadpłaty na poczet zaległych zobowiązań podatkowych. Stwierdziły, że zwrot nadpłaty możliwy jest wyłącznie wówczas, gdy na podatniku nie ciążą zaległe daniny, odsetki oraz nie ma on bieżących zobowiązań.

 

Skarga podatniczki trafiła do WSA w Gorzowie Wielkopolskim. Niestety sąd uznał ją za niezasadną. Podatniczka wskazywała na okoliczności dotyczące jej sytuacji materialnej i rodzinnej.

Jednak WSA stwierdził, że w przepisach ordynacji podatkowej posłużono się sformułowaniem nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu, a tym samym zaliczenie nadpłaty nie zależy od uznania organu podatkowego jak również dyspozycji podatnika. Wobec tego, przed zwrotem nadpłaty organ powinien zweryfikować stan zaległych i bieżących zobowiązań, a w przypadku ich istnienia, zaliczyć zwrot na poczet tych należności.

Zobacz również: WSA: Jedno sformułowanie nie przesądza o kwalifikacji pisma >>

Podkreślił, że zgodnie z poglądami wyrażanymi w orzecznictwie, w sytuacji, gdy art. 76 ordynacji podatkowej obliguje organ podatkowy do zaliczenia z urzędu nadpłaty lub zwrotu podatku na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych, organ podatkowy jest zobowiązany we własnym zakresie podjąć inicjatywę rozpatrzenia danej sprawy zaliczenia i wydania postanowienia w trybie art. 76a tej ustawy. Treść art. 76a par. 1 ordynacji podatkowej jest jednoznaczna i zawiera nakaz zaliczenia z urzędu nadpłaty na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych. Zdaniem WSA oznacza to, że organ nie ma w tym zakresie żadnego wyboru i musi takiego zaliczenia dokonać.  WSA wskazał przy tym na wyrok NSA z 5 lipca 2018 r., sygn. akt I FSK 1281/16.

 

Zaliczenie z mocy prawa

Zdaniem WSA, postanowienie w sprawie zaliczenia jest jedynie aktem formalnym, informującym o sposobie zaliczenia, zaś samo zaliczenie następuje z mocy prawa, już w momencie wypełnienia przesłanek wskazanych w ordynacji podatkowej.

Postanowienie wydaje się dla wiedzy organu podatkowego oraz podatnika i w celu stworzenia możliwości zweryfikowania, a także wykorzystania jej w przyszłych rozliczeniach podatkowych. Postanowienie to tylko potwierdza i artykułuje w formie aktu administracyjnego w indywidualnej sprawie, że z mocy prawa, w dacie wynikającej z prawa i wskazanej w tym postanowieniu, nastąpiło zaliczenie określonej kwoty nadpłaty na dane zaległości podatkowe - nie konstytuuje natomiast powyższego stanu prawnego.

Sąd zauważył, że u podatniczki powstała zaległość podatkowa z tytułu nienależnego zwrotu nadpłaty za wcześniejszy rok podatkowy.

Stwierdził, że zwrot nadpłaty w pieniądzu (a tym samym umożliwienie podatnikowi dysponowania tą kwotą i przeznaczania jej na dowolny cel) dopuszczalny jest wyłącznie wówczas, gdy na podatniku nie ciążą zaległości podatkowe, odsetki i nie ma on bieżących zobowiązań podatkowych.

Bez znaczenia sytuacja materialna podatnika

Postanowienie potwierdza wykonanie czynności rachunkowo-technicznej, że z mocy prawa, w dacie wynikającej z przepisów prawa i wskazanej w tym postanowieniu, nastąpiło zaliczenie określonej kwoty zwrotu na dane zaległości podatkowe. WSA podkreślił, że organ dokonujący zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowej nie jest uprawniony do weryfikowania prawidłowości złożonych przez podatnika deklaracji czy decyzji określających wysokość zobowiązania, z których konkretna nadpłata czy zaległość wynikała. Stwierdza jedynie istnienie nadpłaty lub fakt dokonania wpłaty oraz istnienie zaległości podatkowej. Postanowienia wydane w tych sprawach, informują jedynie podatnika o sposobie rozliczenia konkretnych kwot (nadpłaty, wpłat i zaległości podatkowych). Organ w tym zakresie nie jest zatem uprawniony do dokonywania oceny prawidłowości podejmowanych decyzji, niezależnie od podniesionych przez stronę skarżącą w tym zakresie zarzutów. 

Sąd zgodził się też się z organem, że bez wpływu na podjęte rozstrzygnięcie pozostają okoliczności dotyczące sytuacji materialnej i rodzinnej podatniczki.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 8 kwietnia 2020 r. sygn. akt I SA/Go 721/19