Możliwość wpisania urzędników Ministerstwa Finansów na listę doradców podatkowych daje ustawa o doradztwie podatkowym. Wystarczy, że taka osoba wchodzi w skład Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do Spraw Doradztwa Podatkowego. Nie musi zdawać trudnego egzaminu na doradcę, ani wykazać się kompleksową wiedzą w zakresie podatków. Poza oczywistymi wymogami (jak np. pełna zdolność do czynności prawnych czy wyższe wykształcenie), wystarczy, że taki urzędnik ma co najmniej 5-letnie doświadczenie w jednej tylko dziedzinie z zakresu egzaminu podatkowego (czyli np. rachunkowości, prawie karnym skarbowym czy analizie podatkowej). Wiedza takiego urzędnika nie może być, niestety, weryfikowana, ani przez samorząd doradców podatkowych, ani np. przewodniczącego komisji. Wystarczy samo "delegowanie" urzędnika do komisji przez ministra finansów, aby taka osoba została "z automatu" wpisana na listę. Tymczasem osoby przystępujące do tego egzaminu w normalnym trybie - muszą wykazać się wiedzą ze wszystkich dziedzin objętych tą kwalifikacją.
Czytaj w LEX: Prawa i obowiązki doradców podatkowych >
Ustawowa furtka dla urzędników
Zgodnie art. 6 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym, na listę doradców podatkowych wpisuje się osobę fizyczną, która spełnia łącznie następujące warunki:
- ma pełną zdolność do czynności prawnych;
- korzysta z pełni praw publicznych;
- jest nieskazitelnego charakteru i swoim dotychczasowym postępowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu doradcy podatkowego;
- posiada wyższe wykształcenie;
- odbyła w Polsce sześciomiesięczną praktykę zawodową;
- złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin na doradcę podatkowego;
- wystąpiła z wnioskiem o wpis na listę, nie później niż w okresie 3 lat od zdania egzaminu na doradcę.
Na listę, w myśl ust. 2, wpisuje się również osoby, które spełniają ww. warunki (z wyjątkiem trzech ostatnich) oraz:
- są członkami Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do Spraw Doradztwa Podatkowego lub
- posiadają stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych lub nauk ekonomicznych w zakresie prawa finansowego lub finansów.
W efekcie członkowie komisji egzaminacyjnej każdej kadencji zyskują uprawnienia do wpisania się na listę doradców podatkowych. Są wśród nich także urzędnicy resortu finansów.
Sprawdź również książkę: MERITUM Podatki 2020 >>
Bez weryfikacji samorządu
- Zgodnie z art. 22 ust. 2 ustawy o doradztwie podatkowym Państwowa Komisja Egzaminacyjna ds. Doradztwa Podatkowego składa się z 60 członków powoływanych i odwoływanych przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, w tym 20 przedstawicieli ministra finansów (zatrudnionych w urzędzie, który go obsługuje, jednostkach organizacyjnych KAS lub będących funkcjonariuszami Służby Celno-Skarbowej), mających co najmniej pięcioletnie doświadczenie w zakresie tworzenia lub stosowania przepisów prawa - co najmniej w jednej z dziedzin objętych zakresem tematycznym egzaminu na doradcę podatkowego; 10 sędziów delegowanych przez Prezesa NSA; 10 pracowników badawczych lub badawczo-dydaktycznych uczelni lub PAN posiadających wiedzę i doświadczenie co najmniej w jednej z dziedzin objętych zakresem tematycznym egzaminu, powoływanych po zasięgnięciu opinii uczelni lub instytutu; 20 członków KRDP delegowanych przez Krajową Radę Doradców Podatkowych. Spośród tych osób minister powołuje przewodniczącego oraz sekretarza komisji egzaminacyjnej. Zatem przewodniczący Państwowej Komisji Egzaminacyjnej nie ma wpływu na jej skład, natomiast kieruje jej pracami, w szczególności wyznaczając składy egzaminacyjne spośród członków Komisji. Nie wiem, według jakiego klucza są powoływani do komisji przedstawiciele ministra finansów - mówi serwisowi Prawo.pl prof. dr hab. Jadwiga Glumińska-Pawlic, przewodnicząca komisji egzaminacyjnej obecnej kadencji, pracownik naukowy WPiA Uniwersytetu Śląskiego. I dodaje: - Zakładam, że spełniają warunki określone w ustawie.
Prof. Glumińska-Pawlic przyznaje, że jako przewodnicząca, stara się nie obciążać nadmiernie obowiązkami osób będących członkami komisji, pełniących obowiązki sekretarza stanu czy podsekretarza stanu w resorcie finansów zwłaszcza, że za pracę na rzecz komisji nie pobierają oni żadnego wynagrodzenia.
- Samorząd nie zajmował dotąd stanowiska w sprawie wpisywania na listę urzędników z MF, takiej dyskusji nie było – mówi prof. dr hab. Adam Mariański, przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych. Przyznaje, że uprawnienie to jest wyjątkowe i takiej możliwości nie daje ani ustawa o radcach prawnych, ani Prawo o adwokaturze. – Być może taką dyskusję trzeba będzie przeprowadzić – dodaje przewodniczący KRDP.
Czytaj również: Rekordowa liczba doradców podatkowych w Polsce
Jaki jest klucz doboru?
Konstrukcja przepisów sprawia, że samorząd doradców podatkowych nie ma żadnego wpływu na to, kogo wpisuje na listę doradców. Nie może też zweryfikować posiadanej przez tę osobę wiedzy.
Pytanie, czy sprawdza to sam minister finansów, wskazując określone osoby do składu komisji.
O to, według jakiego klucza są typowani przedstawiciele MF do komisji egzaminacyjnej zapytaliśmy Ministerstwo Finansów. Poprosiliśmy też o podanie, ile osób z wyznaczonych do komisji egzaminacyjnej, w momencie wpisania na listę doradców podatkowych, było: ministrem finansów, wiceministrem finansów, dyrektorem i wicedyrektorem departamentu, a także naczelnikiem wydziału lub jego zastępcą czy pracownikiem ministerstwa.
MF poinformowało serwis Prawo.pl, że nie prowadzi statystyk w zakresie dotyczącym wpisu na listę lub skreślenia z niej oraz funkcji, jaką osoba wpisana pełni w momencie wpisu.
- Przyglądam się tej sprawie od lat i mogę powiedzieć, że do komisji egzaminacyjnej wskazywane są przez ministra finansów osoby bez przeprowadzenia weryfikacji kompetencji tych osób, czy w istocie posiadają wiedzę do pełnienia funkcji doradcy podatkowego. Zawsze tak było. Jesteśmy tym mocno zbulwersowani, bo nie ma tu żadnych testów czy kryteriów – mówi Tomasz Ludwiński, przewodniczący Krajowej Sekcji Administracji Skarbowej NSZZ „Solidarność”. Jest to furtka pozwalająca na uzyskanie tytułu doradcy podatkowego bez egzaminu, bo ustawa o doradztwie podatkowym daje taką możliwość. Praktycznie z dnia na dzień można zostać doradcą podatkowym i prowadzić usługi doradztwa. Dodaje, że na przestrzeni lat doradcami podatkowymi zostawały nawet osoby, które nie miały styczności z systemem podatkowym czy procedurami podatkowymi, bo zajmowały się np. administrowaniem urzędami, a nie sprawami podatkowymi.
- To jest wykorzystywanie władzy do nagradzania określonych osób i pomijania rygorów związanych z egzaminami na doradców podatkowych – podkreśla Tomasz Ludwiński. Uważa on, że Ministerstwo Finansów powinno uczestniczyć w doradztwie podatkowym, ale nie widzi potrzeby, by osoby wskazane przez ministra finansów do komisji egzaminacyjnej w zamian dostawały tytuł doradcy podatkowego.
- Marian Banaś nie jest jedynym. Pamiętam sytuacje, kiedy na listę doradców podatkowych były wpisywane zaufane osoby wiceministrów finansów. Korzystała z tego i nadal chętnie korzysta każda władza – dodaje Tomasz Ludwiński.
- Ten temat od zawsze był kontrowersyjny – mówi Zbigniew Maciej Szymik, przewodniczący KRDP w latach 2007-2010. Jak podkreśla, doradcy podatkowi nigdy nie wiedzieli, jakie kryteria przyjmuje minister finansów w doborze urzędników do komisji. – Za moich czasów, i to zarówno wtedy, gdy byłem przewodniczącym Krajowej Rady Doradców Podatkowych, jak i wtedy, gdy zasiadałem w komisji egzaminacyjnej, widać było, że osoby kierowane przez MF do komisji miały sporą wiedzę. Jak to wygląda teraz, nie wiem – stwierdził Maciej Szymik.
Sprawdź w LEX: Czy doradca podatkowy może jednocześnie wykonywać zawód biegłego rewidenta jako komandytariusz w spółce zajmującej się audytem? >
Zdaniem dr Piotra Kładocznego, sekretarza Zarządu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka (HFPCz), z punktu widzenia państwa jest to rozwiązanie korupcjogenne.
- Pracownik Ministerstwa Finansów i podległych jednostek powinien być dobrze opłacany, ale nie powinno być tak, że jego swoistym dodatkowym "wynagrodzeniem" jest bonus w postaci zasiadania w komisji i w efekcie - uzyskanie tytułu doradcy podatkowego, który w normalnych warunkach trudno zdobyć, bo wymaga to zdania trudnego egzaminu państwowego – podkreśla dr Kładoczny. Jak twierdzi, minister finansów, mając tego świadomość, może w ten sposób nagradzać odpowiednie osoby.
W ocenie dr Piotra Kładocznego, taka sytuacja rodzi też nierówność między osobami, które posiadają tytuł doradcy podatkowego. – Może to budzić zastrzeżenia osób, które uzyskały go zwykłą drogą, zwłaszcza jeśli – czego nie można wykluczyć – będą widziały różnice w poziomie wiedzy urzędników wpisanych bez egzaminu – zaznacza sekretarz Zarządu HFPCz. I dodaje: - To też bardzo źle wpływa na postrzeganie naszego kraju z perspektywy standardów antykorupcyjnych.
Czytaj w LEX: Ujawnianie schematów podatkowych a tajemnica zawodowa doradcy podatkowego >
Na razie bez konsekwencji
Czy śledztwo prowadzone wobec Mariana Banasia może też skutkować postępowaniem w samorządzie doradców podatkowych?
- Inaczej niż w samorządach zawodowych radców prawnych czy adwokatów, regionalne oddziały Krajowej Izby Doradców Podatkowych nie mają odrębnej osobowości prawnej. Rzecznik dyscyplinarny jest organem Krajowej Izby Doradców Podatkowych, który prowadzi działalność w regionach poprzez swoich zastępców – mówi Zygmunt Tabisz, przewodniczący Małopolskiego Oddziału KIDP. Według niego, rzecznik dyscyplinarny może wszcząć postępowanie w sytuacji, gdy ktoś narusza przepisy korporacyjne albo gdy rzecznik poweźmie wiadomość o naruszeniu prawa przez doradcę podatkowego - np. gdy wpłynie do rzecznika skarga.
Czytaj w LEX: Przeszukanie i zatrzymanie rzeczy u doradcy podatkowego >
- W przypadku Mariana Banasia wiemy tyle, że toczy się śledztwo i w moim osobistym przekonaniu, do czasu zakończenia tego śledztwa rzecznik dyscyplinarny nie ma możliwości przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, gdyż wszystkie dokumenty w tej sprawie objęte są tajemnicą śledztwa. Na dziś nie ma takich wyników działań organów, które uprawniałyby samorząd do podjęcia działań dyscyplinarnych – podkreśla Zygmunt Tabisz.
MF poinformowało serwis Prawo.pl, że rozważy modyfikację przepisów dotyczących powoływanie członków Komisji Egzaminacyjnej, jeśli będą prowadzone prace legislacyjne w tym zakresie.
Czytaj również: Doradcy krytykują nagłe zmiany w prawie podatkowym
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
