Na gruncie polskiego prawa podatkowego uczciwy podatnik często nie jest w stanie poradzić sobie sam ze swoimi obowiązkami publicznoprawnymi, szuka zatem pomocy. Dobrze, jeśli udzieli mu jej rzetelny, dobrze przygotowany do wykonywania zawodu doradca podatkowy.
Doradca nie może działać nieetycznie
Należy podkreślić, że doradca, reprezentując podatnika, realizuje zasadę legalizmu. Jeśli będzie wykonywał swój zawód nieetycznie i nieprofesjonalnie, to może utracić nie tylko dobre imię, ale także uprawnienia, i rzucić cień na wszystkich pozostałych przedstawicieli tego zawodu. Doradca podatkowy jest fachowcem znającym przepisy szeroko rozumianego prawa podatkowego, który stara się wyjaśnić podatnikowi jego zawiłości, przekonać do jego stosowania, odwieść od chęci jego naruszania, ale także chronić jego interesy, reprezentując go w postępowaniach przed organami podatkowymi i sądami administracyjnymi. Wykonuje on zawód zaufania publicznego, a jego misją jest przeprowadzenie podatnika przez meandry prawa podatkowego bez obawy, że jego zachowania zostaną negatywnie ocenione przez organy podatkowe. Doradca podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej i zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy o doradztwie podatkowym przynależy obowiązkowo do samorządu zawodowego, tj. Krajowej Izby Doradców Podatkowych. Samorząd nie tylko broni jego interesów, lecz także stoi na straży etyki wykonywania zawodu.
Sprawdź w LEX: Czy doradca podatkowy odpowiada za zaległości podatkowe podmiotów, które udzieliły mu pełnomocnictwa do podpisywania deklaracji? >
Tajemnica zawodowa to sens profesji
Doradca podatkowy związany jest tajemnicą zawodową, bez której trudno byłoby w ogóle uzasadnić sens istnienia odrębnej profesji. Ma on obowiązek zachować w tajemnicy wszelkie fakty i informacje, jakie powziął w związku z wykonywaniem zawodu, a w szczególności informacje zawarte w materiałach utrwalonych w jakiejkolwiek formie, które powinien zabezpieczyć przed ujawnieniem lub niepożądanym wykorzystaniem, a także powinien stosować procedury chroniące dane w każdej postaci, w tym również elektronicznej, przed zniszczeniem, zmianą lub dostępem osób niepowołanych. Ustawa o doradztwie podatkowym wprowadziła zakaz przesłuchania doradcy podatkowego w charakterze świadka co do faktów i informacji, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy, chyba że został on zwolniony z tego obowiązku w trybie określonym odrębnymi ustawami, w tym na podstawie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Obowiązek zachowania w tajemnicy faktów i informacji, z którymi doradca zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu, nie dotyczy również informacji przekazywanych na podstawie przepisów rozdziału 11a działu III ordynacji podatkowej.
Zobacz również:
Kosztów usług prawnych i doradztwa podatkowego nie trzeba limitować >>
Prof. Glumińska-Pawlic: Egzamin na doradcę podatkowego musi być trudny >>
Raportowanie schematów podatkowych nie może naruszać zasady zaufania
1 stycznia 2019 r. wprowadzono bowiem w związku z implementacją dyrektywy Rady (UE) 2018/822 z 25 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych obowiązek raportowania schematów podatkowych (MDR), który dotyczy „promotorów” oraz „korzystających”, czyli m.in. doradców podatkowych.
Doradca ma więc obowiązek przekazać Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej w ciągu 30 dni informację o schemacie podatkowym, zawiadamiając o tym również klienta. W informacji powinien wskazać dane klienta, ale pod warunkiem że uzyska jego zgodę. Jeśli doradca zasłoni się obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej, musi poinformować klienta, że to on ma w ciągu 30 dni przekazać informację o schemacie podatkowym.
Czytaj:
Radcowie: Nie ma praworządności bez tajemnicy zawodowej>>
Samorządy: Osłabianie tajemnicy zawodowej to zły pomysł>>
Ustawa wprowadzająca obowiązek raportowania schematów podatkowych w Polsce znacznie przyspieszyła datę wejścia w życie nowych przepisów, a raportowanie dotyczy zarówno schematów transgranicznych, jak i krajowych. Dodatkowo poszerzony został zakres schematów objętych regulacją, gdyż raportowaniu podlegają również schematy obejmujące VAT. Biorąc pod uwagę atrybuty zawodu doradcy podatkowego, jego klient nie powinien mieć obaw przed powierzeniem mu wszelkich tajemnic dotyczących jego interesów, natomiast doradca powinien mieć zapewnioną ze strony państwa formalną ochronę i gwarancję, że organy nie będą podejmowały nielegalnych prób uzyskania od niego informacji na temat tego, co zostało mu powierzone w najgłębszej tajemnicy. Bez takiej pewności klient nie może mieć pełnego zaufania, zatem poufność jest pierwszorzędnym i fundamentalnym prawem oraz obowiązkiem doradcy jako powiernika interesów podatkowych swojego klienta. Zachowanie tajemnicy powinno być więc rozpatrywane nie tylko jako obowiązek, lecz także jako podstawowe prawo i przywilej o charakterze bezwzględnym. Oznacza to, że nawet oświadczenie klienta o zwolnieniu doradcy z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w jego sprawie nie wiąże doradcy, obowiązek ustawowy i etyczny ma bowiem pierwszeństwo.
Czytaj w LEX: Odpowiedzialność karna doradcy podatkowego >
Zwolnienie z tajemnicy zawodowej tylko wyjątkowo
Z obowiązku zachowania tajemnicy doradcę podatkowego może zwolnić jedynie sąd karny, ponieważ zgodnie z art. 180 § 1 i 2 kodeksu postępowania karnego, osoby obowiązane do zachowania […] tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej (§ 1) oraz osoby obowiązane do zachowania tajemnicy […] mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Przepis ten ma także odpowiednie zastosowanie w postępowaniach w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe (art. 113 § 1 kodeksu karnego skarbowego.
Zwolnienie doradcy podatkowego z obowiązku zachowania tajemnicy powinno mieć zatem charakter absolutnie wyjątkowy, a sprawa, w której to następuje, powinna mieć charakter doniosły czy wręcz precedensowy. Doradca podatkowy, wobec którego sąd uchylił obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej, powinien więc składać zeznania w postępowaniu karnym i przekazywać sądowi lub prokuratorowi dokumenty objęte tajemnicą zawodową, co nie może być oceniane jako naruszenie zasad etyki zawodowej czy przepisów ustawy o doradztwie podatkowym.
Patologie występują w każdym zawodzie
Tymczasem nie tylko organy podatkowe, lecz także sądy cywilne, a nawet komornicy usiłują wymusić na doradcach złamanie tej tajemnicy. Dlaczego podatnik powinien korzystać z pomocy doradcy podatkowego? Czy prawdą jest, że tylko po to, by zoptymalizować, tzn. znacznie obniżyć, swoje podatki czy nawet uniknąć opodatkowania? Takie twierdzenie jest nieuprawnione, bo nie na tym polega praca doradcy podatkowego. Oczywiście patologia występuje w każdym zawodzie, ale nie można zakładać, że polski podatnik jest oszustem, a jego doradca krętaczem. Każdy jednak chciałby mieć pewność, że nie zapłacił więcej, niż powinien, oraz że z podatkowego punktu widzenia podejmuje racjonalne decyzje gospodarcze i właściwie planuje swoją przyszłość.
Czytaj w LEX: Tajemnica zawodowa doradcy podatkowego a złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości klienta >
Należy zauważyć, że świadomość podatkowa polskiego społeczeństwa jest na bardzo niskim poziomie, a władza nie pracuje nad tym, żeby wyjaśniać podatnikom obowiązujące zasady opodatkowania i przyczyny zmian w przepisach. W ocenie znacznej części podatników parlament pracuje jedynie nad przywilejami dla posłów i senatorów oraz dla przedstawicieli określonych grup interesów, wypełniając wcześniej zaciągnięte zobowiązania i złożone obietnice wyborcze. Natomiast częste zmiany przepisów, które są mało precyzyjne, niejasne i które cechuje brak poprawności językowej, powodują demoralizację podatników, którzy podejmują próby „ucieczki” od podatków. Opór wobec obowiązków podatkowych jest tym silniejszy, im więcej rzetelnych podatników uważa, że stale rośnie liczba nieuczciwych, a temu sprzyja dokonana deregulacja zawodu i „uwolnienie” prowadzenia ksiąg i ewidencji podatkowych.
Prof. dr hab. Jadwiga Glumińska-Pawlic, przewodnicząca Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do Spraw Doradztwa Podatkowego, kierownik katedry prawa finansowego, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Tekst pochodzi z publikacji pt. Współczesne problemy prawa podatkowego. Teoria i praktyka.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
