Czytaj również: RPO też protestuje przeciwko wszczynaniu postępowań skarbowych, by zawieszać bieg przedawnienia
Ograniczony dostęp do akt przed formalnym zgłoszeniem udziału w postępowaniu
Zgodnie z art. 297 par. 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej, naczelnicy urzędów skarbowych i celno-skarbowych udostępniają akta wyłącznie określonym podmiotom, w tym także RPO - w związku z jego udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym. W myśl zaś art. 14 pkt 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, po zbadaniu sprawy Rzecznik może zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach – na prawach przysługujących prokuratorowi. Problem pojawia się, gdy Rzecznik zwraca się do organów podatkowych o udostępnienie akt konkretnej sprawy z postępowania podatkowego, jeszcze przed formalnym zgłoszeniem udziału w postępowaniu przed sądem administracyjnym.
W wielu przypadkach organy - powołując się na ograniczony dostęp do akt zawierających tajemnicę skarbową, w tym zawierających informacje otrzymane z banków i innych instytucji finansowych - odmawiają RPO nadesłania takiej dokumentacji. Uzasadniają to tym, że z całokształtu sprawy nie wynika, aby RPO występował w związku z udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym bądź samodzielnym złożeniem skargi do tego sądu. Okoliczność, że Rzecznik nie może formalnie otrzymać akt sprawy od organów podatkowych nie oznacza, że zawartych w nich dokumentów nie może udostępnić mu sama strona. Problem pojawia się jednak w sytuacji, gdy obywatel nie ma profesjonalnego pełnomocnika, który mógłby zadbać o przekazanie całości dokumentacji (a zwykle to takie osoby zgłaszają się do RPO).
Aktualnie przeszkodą w sprawnym przekazaniu dokumentacji Rzecznikowi jest także niejednokrotnie ograniczony dostęp do dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy administracyjnej z uwagi na obostrzenia wynikające z trwającej pandemii COVID-19.
Dlaczego zapoznanie się z całością akt podatkowych jest tak ważne?
Nie ulega zatem wątpliwości, że zapoznanie się z całością akt podatkowych zgromadzonych przez organ jest konieczne do dokonania wszechstronnej analizy danej sprawy. A na tej podstawie RPO podejmuje decyzję co do ewentualnej interwencji procesowej. Stanowisko niektórych organów podatkowych w związku z kształtem obecnej regulacji zdecydowanie utrudnia Rzecznikowi realizację jego zadań ustawowych. Tym samym, bez realnego dostępu do całości akt postępowania iluzoryczne staje się skorzystanie przez Rzecznika z takich kompetencji, jak udział w postępowaniu administracyjnym (podatkowym), wnoszenie skarg do sądu administracyjnego i udział w postępowaniu przed sądem administracyjnym w celu ochrony konstytucyjnych praw i wolności podatnika.
- Podniesiony problem był już sygnalizowany Ministrowi Finansów w ramach uwag zgłaszanych podczas prac legislacyjnych nad nowym projektem ustawy – Ordynacja podatkowa (UD 409). W odpowiedzi z dnia 8 kwietnia 2019 r. (nr SP5.055.2.2019) resort finansów wskazał, że rozważy propozycję zmiany projektowanego wówczas art. 106 par. 1 pkt 5 projektu ustawy – Ordynacja podatkowa (w wersji z dnia 8 marca 2019 r.) zgodnie z wystąpieniem Rzecznika. Przepis ten przewidywał podobną regulację do obecnie obowiązującego art. 297 par. 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej. Ostatecznie w projekcie (druk nr 3517) art. 106 par. 1 pkt 5 otrzymał następujące brzmienie: Akta spraw podatkowych zawierające informacje wymienione w art. 402 naczelnicy urzędów skarbowych, naczelnicy urzędów celno-skarbowych, dyrektorzy izb administracji skarbowej oraz Szef Krajowej - 3 - Administracji Skarbowej udostępniają sobie wzajemnie w celu realizacji zadań ustawowych, a także na żądanie wyłącznie: Rzecznikowi Praw Obywatelskich – w celu realizacji jego zadań ustawowych – przypomina RPO w piśmie do MF.
A ponieważ prace nad projektem nowej Ordynacji podatkowej zostały wstrzymane, a problem jest wciąż aktualny, prof. Marcin Wiącek poprosił o rozważenie odpowiednich zmian legislacyjnych, umożliwiających Rzecznikowi uzyskanie pełnego dostępu do akt zawierających tajemnicę skarbową, w tym także akt zawierających informacje otrzymane z banków i innych instytucji finansowych - jeszcze przed ewentualnym udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
