Skarżącą w sprawie, którą rozpatrywał NSA była notariusz, której urząd skarbowy odmówił wydania zaświadczenia, niezbędnego dla sporządzenia aktu notarialnego swojego klienta.

Złożyła ona w urzędzie skarbowym wniosek o wydanie zgody na zbycie praw do spadku po pewnej zmarłej w związku z przedawnieniem zobowiązania podatkowego lub o wydanie zaświadczenia potwierdzającego, że zobowiązanie to wygasło wskutek przedawnienia.

Wskazała, że jednym ze składników masy spadkowej po zmarłej jest udział w nieruchomości, a skoro spadkobierczyni nie złożyła deklaracji podatkowej do organu podatkowego i w okresie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, nie doręczono spadkobierczyni decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, to zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn powstałe co do tej nieruchomości  uległo przedawnieniu.

W sytuacji, gdy sąd okręgowy postanowieniem zezwolił na sprzedaż całej nieruchomości przez większość współwłaścicieli, a sprzedaż ta odbędzie się w prowadzonej przez nią kancelarii notarialnej, za niezbędne uznała wydanie, na jej rzecz jako notariusza, zaświadczenia potwierdzającego, że nabycie spadku jest zwolnione z podatku, podatek został zapłacony albo zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia tak, aby można było przeprowadzić umowę sprzedaży.

 

Ustawa o podatku od spadków i darowizn. Komentarz ebook

Paweł Borszowski, Jacek Wantoch-Rekowski

Sprawdź  

Kiedy fiskus wydaje zaświadczenie

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 306a par. 1- 4 ordynacji podatkowej, organ podatkowy wydaje zaświadczenie, jeżeli urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa, osoba ubiega się o zaświadczenie ze względu za swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego.

Organ podatkowy jest obowiązany wydać zaświadczenie także, jeżeli chodzi o potwierdzenie faktów albo stanu prawnego wynikających z prowadzonej przez ten organ ewidencji, rejestrów lub innych danych znajdujących się w ich posiadaniu.

Notariusz powołał się na art. 19 ust. 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Na mocy tego przepisu,  jeżeli przedmiotem aktu notarialnego, który ma być sporządzony, lub dokumentu, co do którego notariusz ma uwierzytelnić podpis, ma być zbycie praw do spadku albo zbycie lub obciążenie rzeczy lub praw majątkowych uzyskanych tytułem, określonym w art. 1, notariusz może dokonać tych czynności tylko za uprzednią pisemną zgodą naczelnika urzędu skarbowego albo po przedstawieniu zaświadczenia wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego potwierdzającego, że nabycie jest zwolnione od podatku, że należny podatek został zapłacony albo zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia.

 

Musi być interes prawny

Jednak zarówno naczelnik urzędu skarbowego, jak i organ II instancji uznały, że  wskazany przez notariusza przepis nie stanowi dla niego podstawy do uzyskania żądanego zaświadczenia ze względu na jego interes prawny. Organy skarbowe odmówiły wydania zaświadczenia. Wskazały, że legitymowanym do jego uzyskania jest przede wszystkim podatnik.

Mając na uwadze, że w niektórych sytuacjach przeważnie wynikających z woli podatnika, którego zaświadczenie ma dotyczyć, zaświadczenie może zostać wydane osobie niebędącej podatnikiem, fiskus uznał, iż osobą uprawnioną do wystąpienia z wnioskiem o wydanie zaświadczenia w trybie art. 19 ust. 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn jest spadkobierca (podatnik) ewentualnie pełnomocnik działający w jej imieniu.

Zdaniem dyrektora IAS trudno w zaistniałej sytuacji uznać notariusza, do którego sprzedający zwracają się z prośbą o sporządzenie aktu notarialnego w drodze umowy sprzedaży za stronę mającą interes prawny w uzyskaniu takiego zaświadczenia zamiast stawiającego się do aktu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 10 stycznia 2019 r. oddalił skargę (sygn. akt. III SA/Wa 1779/18).

WSA stwierdził, że interes prawny musi być własny, co oznacza, że nie można opierać go wyłącznie na sytuacji prawnej innego podmiotu. O wydanie zaświadczenia o żądanej treści mogą wnioskować osoby, które łączy z podatnikiem stosunek prawny, a z którego wynika m.in. odpowiedzialność podatkowa, która powoduje powstanie własnego interesu prawnego.

Sąd stwierdził, że powołany w skardze art. 19 ust. 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn nie stanowi dla notariusza podstawy do uzyskania żądanego zaświadczenia ze względu na jego interes prawny. Skoro kryterium interesu prawnego stanowi nawiązanie do konstrukcji pojęcia strony i wynikających z tego tytułu praw to o wydanie zaświadczenia może wnioskować strona lub osoby, które łączy ze stroną stosunek prawny, z którego wynikać może np. odpowiedzialność podatkowa. Nie sposób zgodzić się ze skarżącą, że notariusz, który ma sporządzić akt notarialny umowy sprzedaży jest taką stroną i posiada interes prawny w związku ze sprzedażą nieruchomości.

Zobacz również: Przekazanie nieruchomości w związku partnerskim ma skutki podatkowe >>

Notariusz musi mieć zaświadczenie, ale nie może o nie wystąpić

WSA stwierdził, że notariusz może sporządzić akt notarialny umowy sprzedaży nieruchomości tylko po uprzednim przedłożeniu zaświadczenia naczelnika urzędu skarbowego potwierdzającego, że podatek od nabycia został zapłacony, nabycie jest zwolnione z podatku albo wygasło wskutek przedawnienia. Obowiązku tego nie można jednak utożsamiać z faktem, że notariusz jest uprawniony do wystąpienia o wydanie tego zaświadczenia we własnym imieniu i na własną rzecz jako adresat tego przepisu w sytuacji, gdy ma on tylko sporządzić akt notarialny dokumentujący umowę sprzedaży. Nie można bowiem uznać, iż to notariusz, do którego sprzedający zwracają się z prośbą o sporządzenie aktu notarialnego jest stroną mającą interes prawny w uzyskaniu takiego zaświadczenia, a nie stawający do aktu.

Skoro notariusz podkreślała w toku postępowania, że występuje o wydanie zaświadczenia we własnym imieniu i na własną rzecz nie sposób przypisać jej legitymacji do wystąpienia z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o żądanej treści. Niewątpliwie też w sprawie nie znajduje zastosowania powołanie się na  posiadanie interesu prawnego.

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 25 sierpnia br. oddalił skargę kasacyjną od wyroku WSA, podzielając poglądy sądu niższej instancji.

NSA uznał, że w opisanej sytuacji notariusz nie miał interesu prawnego mimo, że do aktu notarialnego takie zaświadczenie było potrzebne, jednak wystąpić o nie miał prawo podatnik lub jego pełnomocnik (sygn. akt III FSK 1262/21).

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.