Serwis Prawo.pl dotarł do danych dotyczących spraw prowadzonych przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w zakresie stosowania klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR).

Wyjaśnijmy – ogólną klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania (tzw. GAAR) wprowadzono do polskiego prawa podatkowego 15 lipca 2016 r. Daje ona prawo pomijania skutków podatkowych transakcji dokonanych głównie w celu uzyskania korzyści podatkowych. Chodzi w szczególności o treść art. 119a ordynacji podatkowej. Unikaniem opodatkowania są tego rodzaju działania, które nakierowane są przede wszystkim na obniżenie czy też brak opodatkowania, przy użyciu nieuzasadnionych ekonomicznie czynności oraz w sposób sprzeczny z intencją prawodawcy podatkowego. W przypadku stwierdzenia unikania opodatkowania, organ podatkowy uprawniony jest do pozbawienia podatnika korzyści podatkowej. Następuje to w decyzji podatkowej określającej zobowiązanie podatkowe podatnika z pominięciem zdarzeń, które zostały podjęte bądź wykorzystane do unikania opodatkowania.

PROCEDURA: Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania >

Coraz więcej postępowań w zakresie GAAR

Z danych, do których dotarliśmy, wynika, że GAAR – wciąż nie jest powszechnie stosowany przez pracowników fiskusa – jednak urzędnicy sięgają po to narzędzie coraz częściej. Istotnie rośnie bowiem liczba decyzji wydawanych w pierwszej instancji w oparciu o ogólną klauzulę obejścia prawa – od momentu wprowadzenia tego przepisu w 2016 roku do końca 2020 r. wydano bowiem jedynie 18 takich decyzji, podczas gdy w samym 2021 roku aż 21.

- Oczywiście należy wziąć pod uwagę, że postępowania dotyczące GAAR należą raczej do tych czasochłonnych, stąd zrozumiałe jest że w początkowym okresie funkcjonowania tych regulacji szef KAS nie wydawał decyzji w tym zakresie. Niemniej coraz częściej zauważalne są próby stosowania tego rozwiązania. Potwierdza to również moja praktyka – zauważa dr Anna Wojciechowska, doradca podatkowy, partner w Solveo Advisory.

 

Postępowania w zakresie klauzuli GAAR prowadzi szef KAS

Co ciekawe, zdecydowanie więcej postępowań związanych z GAAR prowadzonych jest z tzw. przejęcia od innych organów podatkowych. Innymi słowy postępowanie wszczyna rutynowo naczelnik urzędu skarbowego lub celno-skarbowego, jednak po przeprowadzeniu pewnych czynności kontrolnych - wobec podejrzenia zastosowania GAAR - przekazuje sprawę do szefa KAS, który jest właściwy do dokonywania rozstrzygnięć w tym zakresie. W 2021 roku spośród 109 prowadzonych postępowań w  obszarze ogólnej klauzuli obejścia prawa aż 82 zostało właśnie przejętych do dalszego prowadzenia przez szefa KAS – to nowy trend.

Sprawdź: Czy organ stosując klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania można wymierzyć karę z kodeksu karnego skarbowego? >

- To wskazuje, że pomysł zastosowania GAAR w danej sprawie często nie wynika z analiz prowadzonych na etapie typowania do kontroli (w oparciu o dostępne fiskusowi bazy danych), a raczej rodzi się dopiero w toku czynności kontrolnych jako wynik analizy urzędników – twierdzi dr Anna Wojciechowska. Jej zdaniem, potwierdza to, jak ważne jest, by wyjaśnienia i dokumenty składane przez podatnika w toku kontroli były przemyślane i spójne. Zwłaszcza, że decyzje wydane przez szefa KAS w zakresie GAAR do końca 2021 r. dotyczą lat podatkowych 2016-2018 – a upływ czasu potrafi niestety zniekształcić postrzeganie przez podatnika danej sytuacji.

Co ciekawe, najwięcej negatywnych rozstrzygnięć w oparciu o GAAR dotyczyło podatku dochodowego od osób fizycznych. Różowo nie wygląda jednak statystyka postępowań w II instancji - z 25 zakończonych na tym etapie spraw – 23 było rozstrzygniętych w całości na niekorzyść podatników, a pozostałe dwie decyzje I instancji uchylono i orzeczono co do istoty sprawy.

 

Karuzele i inne oszustwa podatkowe. Metody przeciwdziałania unikaniu opodatkowania

Jan Rudowski, Irena Ożóg

Sprawdź  

Zdaniem dr Anny Wojciechowskiej, tendencja wzrostowa w zakresie prób stosowania GAAR niestety utrzyma się. I to niekoniecznie dlatego, że podatnicy coraz częściej świadomie decydują się na ryzykowne podatkowo rozwiązania w celu obejścia prawa. - Osobiście raczej upatruję tego w niespójnych i często niedookreślonych przepisach podatkowych, a także w tym, że organy podatkowe z coraz większym zainteresowaniem spoglądają na GAAR – mówi nasza rozmówczyni.

 

Ważna jest całość transakcji, a nie tylko jej fragment

Rosnąca liczba postępowań w zakresie klauzuli GAAR nie jest jednak jedynym problemem podatników.

Okazuje się bowiem, że organy podatkowe często badają tylko wygodny fragment transakcji i uznają, że celem działania podatnika była optymalizacja podatkowa. Praktyka fiskusa została jednak dostrzeżona i skrytykowana przez sądy administracyjne.

Szef KAS ma obowiązek dokonywać analizy w oparciu o całokształt powiązanych ze sobą transakcji, a nie tylko wybranego przez siebie fragmentu. Ma to kluczowe znaczenie dla dalszego badania przesłanek zastosowania klauzuli GAAR. Jednoznacznie potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który orzekał w dwóch połączonych sprawach o sygn. akt III SA/Wa 1247/21 i III SA/Wa 1248/21.

- Co istotne, sąd odwołał się do opinii Rady ds. Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania i wskazał, że nie jest możliwe stwierdzenie, iż doszło do unikania opodatkowania jedynie na podstawie analizy wybranych czynności dokonanych przez podatników. Takie działanie skutkowało niezgodnym z przepisami GAAR pominięciem szeregu istotnych dla oceny sprawy celów biznesowych oraz okoliczności faktycznych i prawnych. Z tych też właśnie powodów sąd uchylił niekorzystne dla podatników decyzje. Są to prawdopodobnie pierwsze korzystne dla podatników orzeczenia w kwestii stosowania GAAR – mówił Prawo.pl Jakub Pachecka, doradca podatkowy w Deloitte.

Jego zdaniem, uznanie, że szef KAS ma obowiązek dokonywać analizy w oparciu o całokształt powiązanych ze sobą transakcji, a nie wybranego przez siebie ich fragmentu, ma kluczowe znaczenie dla dalszego badania przesłanek zastosowania GAAR.

Zobacz więcej: Fiskus musi badać całość transakcji, a nie tylko wygodny fragment >>

Doradcy podatkowi wskazują dodatkowo, że organy podatkowe nierzadko klauzulę dotyczącą unikania opodatkowania stosują do rozliczeń za okresy, w których przepisy w tym zakresie jeszcze nie obowiązywały. Pisaliśmy o tym w artykule pt. Fiskus walczy z unikaniem opodatkowania, ale często bez podstawy prawnej >>

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.