Należy zwrócić uwagę, że art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych formułuje wymóg prowadzenia ewidencji w sposób umożliwiający prawidłowe ustalenie dochodu podatkowego, lecz nie narzuca podatnikom ani struktury planu kont, ani konkretnej techniki ewidencji zdarzeń gospodarczych. Również ustawa o rachunkowości nie wprowadza obowiązku jednorodności podatkowej kont księgowych.

Co wynika ze stanowiska MF

Rozporządzenie ministra finansów z 16 sierpnia 2024 r. określające zakres danych przekazywanych w strukturze JPK_KR_PD ma charakter techniczno-raportowy. Jego celem jest zapewnienie jednolitego formatu raportowania, a nie ingerencja w materialne zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych. Tymczasem interpretacja zaprezentowana w odpowiedzi na pytanie nr 138 prowadzi w praktyce do narzucenia określonego modelu ewidencji – poprzez wymóg dzielenia kont na „jednorodne grupy” zdarzeń.

Na tle praktyki audytowej istotne znaczenie mają również uwarunkowania systemowe. W zaawansowanych systemach finansowo-księgowych klasy ERP (m.in. SAP, IFS, Oracle, Microsoft Dynamics) wymiary analityczne, takie jak KUP/NKUP czy PP/NPP stanowią standard rynkowy i są powszechnie wykorzystywane w ramach jednego konta księgowego. Pozwalają one na precyzyjne ustalenie wyniku podatkowego bez konieczności nadmiernej rozbudowy planu kont. Jednocześnie struktura techniczna JPK_KR_PD nie przewiduje raportowania wymiarów analitycznych jako odrębnych elementów pliku – przewidziano wyłącznie klasyfikację kont poprzez znaczniki S_12_1-S_12_3.

W konsekwencji literalne zastosowanie stanowiska Ministerstwa Finansów może prowadzić do konieczności masowego tworzenia dodatkowych kont analitycznych lub kont pozabilansowych wyłącznie na potrzeby raportowe. Z punktu widzenia badania sprawozdań finansowych oznacza to wzrost złożoności systemów księgowych, zwiększenie ryzyk operacyjnych oraz ryzyka błędów, a także istotne koszty dostosowania systemów informatycznych. W jednostkach o dużej skali działalności może to również skutkować znacznym wydłużeniem czasu generowania plików JPK_KR_PD, a w skrajnych przypadkach – problemami z ich wygenerowaniem. Już dziś niektóre jednostki na potrzeby audytu tworzą próbne pliki JPK_KR_PD. Wygenerowanie danych za 1 miesiąc trwa od 10 do 20 godzin, z wykorzystaniem zaawansowanych narzędzi informatycznych stosowanych przez działy IT. Sugerowana przez MF konieczność tworzenia dodatkowych kont analitycznych oznaczać będzie dodatkowe duplikowanie zapisów już w dziś obciążonych systemach.

Co należy zmienić

Ministerstwo Finansów powinno rozważyć następujące działania:

  1. Dokonanie nowelizacji rozporządzenia w sprawie dodatkowych danych przekazywanych w JPK_KR_PD poprzez:
  • jednoznaczne dopuszczenie stosowania modeli ewidencyjnych opartych na mapowaniu znaczników podatkowych z wykorzystaniem wymiarów analitycznych funkcjonujących w systemach ERP (w szczególności NPP/NKUP),
  • uznanie tych modeli za równoważne wobec wyodrębniania odrębnych kont księgowych,
  • określenie zasad eksportu danych do struktury JPK_KR_PD w sposób neutralny technologicznie, niewymagający masowej rozbudowy planów kont.

W przypadku uznania przez prawodawcę potrzeby rozdzielania zdarzeń gospodarczych na tzw. „jednorodne grupy”, rozwiązanie regulacyjne powinno:

  • dopuszczać stosowanie znacznika lub atrybutu na poziomie zapisu księgowego,
  • ewentualnie przewidywać oficjalnie wspierany mechanizm alokacji podatkowej,
  • nie ograniczać się wyłącznie do klasyfikacji na poziomie konta księgowego.

Alternatywnie, w przypadku braku zmian legislacyjnych należy rozważyć:

  • jednoznaczne i formalne potwierdzenie dopuszczalności modeli ewidencyjnych opartych na zbiorczych przeksięgowaniach okresowych,
  • potwierdzenie, że znacznik PD może odnosić się do wyniku konta na koniec okresu sprawozdawczego, ustalonego po dokonaniu zbiorczego przeksięgowania:
    • kosztów niestanowiących kosztów uzyskania przychodów,
    • przychodów niestanowiących podstawy opodatkowania, wyodrębnionych uprzednio przy zastosowaniu wymiarów analitycznych.

Takie rozwiązanie pozostaje spójne z art. 9 ust. 1 ustawy o CIT oraz z praktyką funkcjonowania systemów ERP.

Mając powyższe na uwadze, Zarząd Główny Stowarzyszenia Księgowych w Polsce planuje wystąpić do Ministerstwa Finansów, postulując ponowne przeanalizowanie zaprezentowanej interpretacji. Celem tej inicjatywy jest wypracowanie rozwiązań, które z jednej strony zapewnią organom podatkowym dostęp do rzetelnych danych, a z drugiej - pozostaną zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, zasadą proporcjonalności oraz realiami funkcjonowania nowoczesnych systemów finansowo-księgowych.

Dr Monika Król-Stępień, wiceprezes Zarządu Oddziału Dolnośląskiego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, partner zarządzający w Kancelarii Biegłych Rewidentów Quatro sp. z o.o.