Obowiązująca od 22 maja br. ustawa o fundacji rodzinnej (Dz.U. 2023 poz. 326) jest oczekiwanym przez podatników rozwiązaniem, które ma na celu gromadzenie majątku, zarządzanie nim w interesie beneficjentów i spełnianie świadczeń na ich rzecz. Do jej głównych celów należy też przeciwdziałanie przenoszeniu majątku do zagranicznych fundacji i trustów.
Tymczasem powstają wątpliwości, czy skorzystają z niej osoby, które zgromadziły majątek w detalicznych obligacjach skarbowych.
- To przeoczenie ze strony prawodawcy, które należy jak najszybciej naprawić – mówi dr Izabela Andrzejewska-Czernek, radca prawny w Litigato.
- Nie ma żadnych racjonalnych argumentów za tym, żeby tego rodzaju papiery wartościowe wyłączyć z przywilejów korzystania z fundacji rodzinnej. Co więcej, nie było podobnych planów na etapie prac nad ustawą – dodaje dr Andrzejewska – Czernek.
Zobacz procedurę w LEX: Powstanie fundacji rodzinnej >
Zobacz również: Fundacja rodzinna może pomóc uniknąć tzw. podatku od wyjścia >>
Ustawodawca "zapomniał" zmienić ustawę o finansach publicznych
Problem wynika z faktu, że zgodnie z art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej, fundacja rodzinna może prowadzić wyłącznie działalność wskazaną w ustawie. Może to być m.in. nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze.
Ustawodawca, uchwalając przepisy o fundacji rodzinnej, wprowadził równocześnie odpowiednie zmiany w szeregu innych ustaw, ale pominął przepisy ustawy o finansach publicznych z 2009 r. Efekt jest taki, że w obecnym brzmieniu przepisów obligacje można wnosić do fundacji. Powstaje jednak pytanie: jakiej?
-To zaskakujące, że ustawodawca nie zmienił również przepisów o finansach publicznych. W obecnym brzmieniu przepisów obligacje detaliczne może nabywać jedynie „zwykła” fundacja – mówi Michał Kwaśniewski, adwokat, partner w Quidea.
Czytaj w LEX: Funkcjonowanie fundacji rodzinnej, od założenia do wykreślenia z rejestru >
Zgodnie z art. 100 ust. 1 i 101 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, w zakres pojęcia obligacji skarbowych wchodzą skarbowe papiery wartościowe inaczej nazywane obligacjami detalicznymi. Obligacje detaliczne są oferowane do sprzedaży wyłącznie:
- osobom fizycznym;
- stowarzyszeniom, innym organizacjom społecznym i zawodowym oraz fundacjom wpisanym do rejestru sądowego, a w przypadku nierezydentów - również wpisanym do innego rejestru urzędowego, o ile warunki emitowania tak stanowią.
Sprawdź w LEX: Jak oskładkowane będą świadczenia wypłacane na rzecz beneficjenta w fundacji rodzinnej? >
Natomiast według Marceliny Szwed-Ziemichód, adwokata i doradca podatkowego, szefowej praktyki podatkowej kancelarii ftl, nie ma żadnych przesłanek, by różnicować sytuację fundacji od fundacji rodzinnej.
- W mojej ocenie, stanowisko odmawiające prawa do wniesienia do fundacji rodzinnej obligacji skarbowych jest błędne. Ograniczenia dotyczą oferowania do sprzedaży takich obligacji, nie zaś ich przeniesienia. Ponadto, w ustawie znalazło się wyłączenie zakazu dla fundacji – należy więc uznać, że także fundacja rodzinna powinna mieć prawo do nabywania skarbowych papierów wartościowych - mówi mówi Marcelina Szwed-Ziemichód.
Sprawdź w LEX: Czy fundacja rodzinna może amortyzować środki trwałe? >
Prawo.pl zapytało, jakie jest stanowisko Ministerstwa Finansów w tej sprawie, jednak do momentu publikacji tekstu nie otrzymaliśmy odpowiedzi.
Konieczne wyjaśnienia lub nowelizacja
Eksperci są zgodni, że problem powinien zostać jak najszybciej wyjaśniony, zanim jeszcze przepisy o fundacji rodzinnej zaczęły w pełni funkcjonować. Na razie zostały złożone wnioski o rejestrację pierwszych fundacji.
Sprawdź w LEX: Czy fundacja rodzinna może nabyć i odpłatnie zbyć udziały w spółce z o.o.? >
Według dr Andrzejewskiej-Czernek, najlepszym rozwiązaniem byłoby przedstawienie wyjaśnień przez Ministerstwo Finansów, że zbywanie i nabywanie skarbowych papierów oszczędnościowych przez fundację rodzinną jest również możliwe.
- W dalszej perspektywie warto będzie zmienić przepisy, aby rozwiać wszelkie wątpliwości – mówi Izabela Andrzejewska-Czernek.
Mec. Michał Kwaśniewski uważa natomiast, że już teraz konieczna jest zmiana przepisów i dodanie w ustawie o finansach publicznych również bezpośrednio fundacji rodzinnych.
Czytaj w LEX: Fundacja rodzinna - zasady opodatkowania >
Cios w inwestorów indywidualnych
Eksperci ostrzegają, że luka w przepisach może mieć bardzo negatywne konsekwencje.
- Pozbawienie fundacji rodzinnej możliwości nabywania skarbowych papierów wartościowych jest sprzeczne z celami powołania instytucji fundacji rodzinnej. Przypomnijmy, że jednym z nich miało być przeciwdziałanie „emigracji” kapitału, czyli przenoszeniu majątku przez polskich przedsiębiorców do zagranicznych fundacji lub trustów. Jednak w sytuacji, gdy osoby fizyczne nie mogą wprowadzić obligacji skarbowych do polskiej fundacji rodzinnej, efektem może być „emigracja” majątku - mówi Wojciech Pławiak, radca prawny, doradca podatkowy, partner w Litigato.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Fundacje rodzinne, czyli nowe zasady sukcesji w przedsiębiorstwach >
Podobnie uważa Michał Kwaśniewski. -To duży minus dla indywidualnych inwestorów, którzy chcieli traktować fundacje jako platformę inwestycyjną. W tej sytuacji wybiorą np. obligacje amerykańskie – mówi partner w Quidea.
Chodzi o osoby działające na rynku kapitałowym, dla których fundacja rodzinna miała być platformą do inwestowania na giełdzie, bardziej korzystną niż dostępne dotychczas fundusze inwestycyjne czy alternatywne spółki inwestycyjne (ASI). Inwestor nie płaci podatku dopóki pieniądze są reinwestowane, zapłaci dopiero w momencie wypłaty.
Zobacz procedurę w LEX: Zakres odpowiedzialności fundacji rodzinnej za zobowiązania fundatora >
Negatywne konsekwencje w razie likwidacji fundacji
Michał Kwaśniewski wskazuje też na inne negatywne skutki, które mogą być odczuwalne m.in. w przypadku likwidacji fundacji rodzinnej.
Wynika to z faktu, że o ile wejście do fundacji jest neutralne podatkowo, to podatek może się pojawić w momencie wyjścia. Fundacja będzie musiała zapłacić podatek od wzrostu wartości majątku, który beneficjenci otrzymają w wyniku jej likwidacji. Jeśli beneficjent otrzyma np. udziały we wniesionej do fundacji spółce, to jego przychodem będzie wartość rynkowa spółki. Przychód będzie można natomiast obniżyć o historyczne wydatki poniesione przez założycieli, np. kapitał założycielski sprzed wielu lat, które zazwyczaj może być niski. W efekcie może dojść do sytuacji, w której beneficjenci nie będą mieli wystarczających środków na zapłatę wysokiego podatku.
-Niektórzy fundatorzy planowali wnieść do fundacji rodzinnej obligacje skarbowe, by w przypadku ewentualnej likwidacji fundacji móc rozpoznać koszty uzyskania przychodu. Istnieją bowiem wątpliwości na gruncie literalnej interpretacji przepisów, czy mieliby takie prawo w przypadku wniesienia do fundacji środków pieniężnych. Okazuje się jednak, że obecnie wymiana pieniędzy na obligacje przed założeniem fundacji rodzinnej nie jest dostępną alternatywą – mówi Michał Kwaśniewski.
Czytaj w LEX: Fundacja rodzinna - aspekty księgowe >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
