Szereg przepisów prawa pracy nakłada na pracodawców obowiązek konsultowania ważnych zmian z reprezentacją pracowników. Pracodawcy, u których nie działają organizacje związkowe, nie są zwolnieni z obowiązku uzgadniania niektórych decyzji z pracownikami.
Pracodawca ma pewną swobodę
Przedstawiciele pracowników działają u pracodawców, u których nie działają organizacje związkowe. Osoby te są wybierane w trybie przyjętym u danego pracodawcy. Brak szczegółowych regulacji w tym zakresie może rodzić liczne wątpliwości. Przyjmuje się, że pracodawca ma swobodę w określeniu zasad funkcjonowania przedstawicieli pracowników w zakładzie pracy, np. sposobu ich wyboru lub liczebności. Należy podkreślić, że pomimo tego, wybór przedstawicieli powinien być demokratyczny i zostać tak skonstruowany, by zapewnić pracownikom realny wpływ na to, kto będzie ich reprezentował.
To załoga musi wybrać swoich przedstawicieli
Przedstawiciele załogi to pracownicy wybierani przez ogół zatrudnionych do reprezentowania ich interesów. Przepisy co do zasady posługują się liczbą mnogą, więc powinno ich być co najmniej dwóch. Procedura wskazania przedstawicieli powinna zostać dokładnie określona w regulaminie pracy lub innym wewnętrznym dokumencie. W akcie tym należy wskazać m.in. liczbę przedstawicieli pracowników, termin i tryb zgłaszania kandydatów, procedurę ich wyboru oraz długość kadencji, jeśli nie zostali wybrani doraźnie. Należy podkreślić, że przedstawiciele nie mogą zostać samodzielnie wskazani przez pracodawcę, nawet jeśli pracownicy zaakceptują ten wybór.
Zobacz procedurę w LEX: Tworzenie regulaminu pracy >
Pracodawca nie może też w jakikolwiek inny sposób wpływać na wynik wyborów.
Czytaj także: Związki zawodowe ze sporym wsparciem ustawodawcy >>>
Pracodawca nie zawsze jest związany stanowiskiem
Kompetencje przedstawicieli pracowników mają dwojaki charakter - konsultacyjny i stanowczy. W przypadku kompetencji konsultacyjnych, pracodawca ma obowiązek poinformować przedstawicieli pracowników o konieczności przeprowadzenia konsultacji. Następnie musi umożliwić im przedstawienie swojego stanowiska i podjąć dialog. Pracodawca nie jest jednak związany stanowiskiem przedstawicieli i nie musi się do niego zastosować. Uprawnienia konsultacyjne pracowników nie oznaczają bowiem prawa do decydowania lub współdecydowania z pracodawcą. Tym samym nawet w sytuacji zajęcia przez przedstawicieli pracowników negatywnego stanowiska, nie stanowi ono dla pracodawcy przeszkody do wprowadzenia danego rozwiązania. Do uprawnień o charakterze konsultacyjnym należą m.in.:
- konsultacja wprowadzenia zasad wykonywania pracy zdalnej - art. 67(20) par. 4 kp,
- konsultacja wykazu prac w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia na potrzeby ustalania skróconego czasu pracy - art. 145 kp,
- konsultacja wykazu prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji, z uwagi na istnienie możliwości wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego - art. 225 kp,
- konsultacja wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy - art. 237(11a) par. 1 kp,
- Konsultacja zamiaru zwolnień grupowych oraz regulaminu zwolnień grupowych - art. 2 ust. 7 i art. 3 ust. 5 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Druga kategoria kompetencji przedstawicieli pracowników ma charakter stanowczy. Oznacza to, że pracodawca musi uzyskać akceptację swojej decyzji, a więc nie może jej podjąć samodzielnie. Do uprawnień o charakterze stanowczym należą, m.in.:
- zawieranie porozumień zawieszających stosowanie przepisów prawa pracy - art. 9(1) kp, (Zobacz procedurę: Zawieszenie stosowania zakładowych przepisów prawa pracy w trybie art. 9(1) k.p. >)
- udzielenie zgody na monitoring pomieszczeń sanitarnych - art. 22(2) par. 2 kp, (Czytaj w LEX: Jak przygotować się na kontrolę inspektorów UODO w zakresie zgodności wykorzystywanego monitoringu wizyjnego z przepisami RODO >)
- zawieranie porozumień o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników - art. 23(1a) kp, (Zobacz procedurę: Porozumienie o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników – art. 231a k.p. >)
- zawieranie porozumień w sprawie wprowadzenia systemu przerywanego czasu pracy - art. 139 par. 3 kp, (Czytaj w LEX: Wprowadzanie przerywanego systemu czasu pracy - poradnik na przykładach >)
- określanie wykazu prac szczególnie niebezpiecznych dla pracowników pracujących w nocy - art. 151(7) par. 4 k.p;
- uzgadnianie regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych - art. 8 ust. 2 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. (Zobacz procedurę: Tworzenie regulaminu ZFŚS >)
Stanowisko powinno być wspólne
Przepisy nie określają trybu, w jakim przedstawiciele pracowników ustalają swoje stanowisko. Należy jednak zauważyć, że powinno ono być wspólne, ponieważ pracodawca nie ma obowiązku prowadzenia ustaleń indywidualnie z każdym z przedstawicieli. Powyższe rodzi konieczność ustalenia zasad związanych z podejmowaniem decyzji przez przedstawicieli pracowników.
Zobacz procedurę w LEX: Konsultacje z przedstawicielami pracowników warunków bhp >
Przedstawiciele bez apanaży i przywilejów
Ustawodawca nie zagwarantował przedstawicielom pracowników dodatkowych uprawnień i przywilejów związanych z pełnieniem przez nich tej funkcji. Przepisy nie przewidują, że przysługuje im z tego tytułu dodatkowe wynagrodzenie lub dodatek. Za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach zachowują jednak prawo do wynagrodzenia. Należy też zwrócić uwagę, że przepisy nie przewidują objęcia ich stosunków pracy szczególną ochroną trwałości. Niemniej nie mogą oni ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji z tytułu swojej działalności.
Czytaj w LEX: Przewodnik po zmianach w prawie pracy 2023 >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
