Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. W praktyce taki sposób organizacji czasu pracy kadry kierowniczej nazywany jest nienormowanym czasem pracy. Zasada ta wynika z art. 151(4) par. 1 ustawy Kodeks pracy,
Praca w godzinach nadliczbowych tylko wyjątkowo
W orzecznictwie wskazuje się, że z treści art. 151(4) kp wynika zakaz stosowania przez pracodawców takich rozwiązań organizacyjnych, które w samym swoim założeniu rodzą konieczność wykonywania pracy stale w godzinach nadliczbowych przez pracowników zajmujących kierownicze stanowiska. Praca takich pracowników w godzinach nadliczbowych dopuszczalna jest tylko wyjątkowo, "w razie konieczności". Oznacza to, że pracodawca nie może ustalić pracownikowi zakresu obowiązków, który nie może zostać wykonany w normalnych godzinach pracy. Tym samym należy wykluczyć stosowanie rozwiązań organizacyjnych, które z założenia wymagałyby stałego wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 25 maja 2022 r., sygn. akt III PSK 210/21). W judykaturze podkreśla się też, że rozwiązanie zawarte w art. 151 (4) par. 1 kp stanowi wyjątek od bezwzględnie obowiązujących norm czasu pracy oraz nie ingeruje w konfigurację wzajemnych świadczeń (wynagrodzenia i pracy), do których zobowiązani są pracownik i pracodawca (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 2018 r., sygn. akt III PK 42/17).
Czytaj w LEX: Praca w godzinach nadliczbowych kadry kierowniczej >
Przepisy precyzją pojęcie pracowników zarządzających
Wyjątkowość przedmiotowej regulacji wprowadzającej odstępstwa od powszechnego prawa pracowniczego do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych wymaga ścisłej interpretacji. W myśl art. 128 par. 2 pkt 2 kp, przez pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy rozumie się pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych.
Sprawdź w LEX: Czy w związku z tym, główna księgowa świadczy pracę w dni wolne należy jej się rekompensata w postaci innego wolnego dnia? >
Kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych, czyli kto
Brak jest natomiast legalnej definicji kierownika wyodrębnionej komórki organizacyjnej. Przyjmuje się, że jest to pracownik kierujący zespołem pracowników wyodrębnionej organizacyjnie jednostki. Wyodrębnienie to powinno wynikać z istotnych cech organizacyjnych dotyczących zarządzania zakładem pracy oraz uzyskania przez daną komórkę względnej samodzielności. W orzecznictwie zwraca się uwagę, że pracownik, który kierując wyodrębnioną komórką organizacyjną wykonuje równocześnie pracę na równi z członkami kierowanego zespołu, nie może być uznawany za kierownika komórki organizacyjnej w rozumieniu art. 151(4) par. 1 kp (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 8 marca 2011 r., sygn. akt II PK 221/10 oraz z 22 czerwca 2016 r., sygn. akt III PK 118/15). W judykaturze podkreśla się też, że za kierownika wyodrębnionej komórki organizacyjnej nie można uznać pracownika, który będąc przełożonym w stosunku do innych osób nie posiada kompetencji do kierowania oddziałem pod względem organizacyjnym i ekonomicznym (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 22 grudnia 2011 r., sygn. akt III APa 43/11).
Czytaj w LEX: Pojęcie pracy w godzinach nadliczbowych >
Czytaj także: Godziny nadliczbowe limitowane na trzy sposoby >>>
Nie zawsze bez prawa do wynagrodzenia
Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz kierownicy wyodrębnionych jednostek organizacyjnych nie mają, co do zasady, prawa do wynagrodzenia i dodatku za pracę poza normalnymi godzinami pracy. Od tej zasady przewidziano jednak jeden wyjątek, o którym stanowi art. 151(4) par. 2 kp. Przepis ten zakłada, że kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych w wysokości określonej w art. 151(1) par. 1 kp, jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy. Wynika z tego więc, że za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę lub święto kierownikowi wyodrębnionej komórki organizacyjnej powinien być w pierwszej kolejności udzielony dzień wolny od pracy. Jeżeli zaś taka forma rekompensaty jest niemożliwa, to należy mu wypłacić wynagrodzenie powiększone o 100 proc. dodatek.
Wadliwa organizacja pracy gwarantuje wynagrodzenie
Warto też zwrócić uwagę, że osoby zajmujące stanowiska kierownicze są uprawnione do wynagrodzenia za prace w godzinach nadliczbowych, jeśli wykonują ją stale i z powodu złego zorganizowania czasu pracy przez zatrudniającego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 5 marca 2014 r., sygn. akt II PK 135/13). W orzecznictwie wskazuje się, że pracodawca nie może ustalić pracownikowi zakresu obowiązków, który nie może zostać wykonany w normalnych godzinach pracy. Tym samym wykluczone jest stosowanie takich rozwiązań organizacyjnych, które z założenia wymagałyby stałego wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych. Z powyższego wynika, że osoby zatrudnione na stanowiskach kierowniczych nie mogą być pozbawione prawa do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli wadliwa organizacja pracy wymusza systematyczne przekraczanie norm czasu pracy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 21 września 2022 r., sygn. akt II PSK 388/21).
Czytaj w LEX: Przewodnik po zmianach w prawie pracy 2023 >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
