Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie wielomiesięcznych kontroli ZUS i wstrzymywania wypłaty świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. I to zarówno ubezpieczonym obowiązkowo, jak i dobrowolnie. Pytał także, czy przewidywane jest przyspieszenie prowadzonych kontroli.
Czytaj więcej: RPO interweniuje w sprawie długotrwałych kontroli ZUS
Postępowanie wyjaśniające w razie wątpliwości
W odpowiedzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował, że Zakład jako dysponent publicznych środków, zobowiązany jest do prowadzenia działań mających na celu wykluczenie sytuacji, w których z ochrony ubezpieczeniowej korzystają osoby nieuprawnione. - Przed wypłatą zasiłków w każdej sytuacji budzącej wątpliwości co do objęcia ubezpieczeniami społecznymi bądź też wysokości wykazanych przez płatnika podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ZUS przeprowadza postępowanie wyjaśniające. Weryfikuje zasadność objęcia ubezpieczeniami społecznymi osób występujących o wypłatę zasiłków, czy zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych nie miało pozornego charakteru – informuje ZUS w odpowiedzi przekazanej Rzecznikowi Praw Obywatelskich.
Sprawdź w LEX: Czego ma prawo żądać inspektor ZUS przeprowadzający w jednostce kontrolę z zakresu prawidłowości naliczania i opłacania składek? >
Zakład zaznacza, że dokonuje także analizy wysokości podstawy wymiaru składek ubezpieczonego, która ma wpływ na kwotę wypłacanego mu zasiłku. - Jeżeli dokumenty zgromadzone w toku postępowania wyjaśniającego z płatnikiem i ubezpieczonym budzą wątpliwości ZUS kieruje do płatnika kontrolę doraźną – czytamy w odpowiedzi Zakładu.
Zakład uprawniony jest do weryfikowania, czy osoba zgłoszona do ubezpieczeń społecznych posiada tytuł do objęcia tymi ubezpieczeniami. W tym zakresie Zakład posiada prawo do badania zarówno faktu zawarcia umowy o pracę, jak i jej ważności. Jeżeli w konkretnym przypadku, na podstawie dokonanych w trakcie postępowania wyjaśniającego lub kontroli ustaleń Zakład stwierdzi, że umowa została zawarta dla pozoru, albo w celu obejścia ustawy, albo jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, konsekwencją jest stwierdzenie niepodlegania ubezpieczeniom społecznym przez daną osobę jako pracownika. Takie rozstrzygnięcie następuje w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do właściwego sądu.
Czytaj w LEX: Dowody stanowiące podstawę przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego oraz zasiłku opiekuńczego >
Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Do tych terminów nie wlicza się m.in. okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo przyczyn niezależnych od organu.
W przypadku niewydania decyzji przez ZUS w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie lub inne roszczenia, stronie przysługuje odwołanie do sądu powszechnego. Wnioskodawca może więc zwrócić się do sądu powszechnego zarówno w przypadku wystąpienia przewlekłości postępowania, jak i bezczynności organu.
Sprawdź procedurę w LEX: Przebieg kontroli ZUS >
Kontrole płatników składek
W przypadku kontroli płatników składek ZUS stosuje przepisy rozdziału 5 „Ograniczenia kontroli działalności gospodarczej” ustawy – Prawo przedsiębiorców, jeżeli kontrola dotyczy przedsiębiorcy.
Procedura przeprowadzenia kontroli płatników składek zgodnie z powołanymi wyżej przepisami prawa jest określona w ustawie – Prawo przedsiębiorców i jej stosowanie jest obowiązkiem ZUS, a skrócenie jej stosowania stanowiłoby naruszenie przepisów, które zostały uchwalone w celu ochrony praw przedsiębiorców.
Sprawdź również książkę: Zasiłki z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego w praktyce >>
Z kolei przy ustalaniu uprawnień do zasiłków z tytułu choroby lub macierzyństwa, działania sprawdzające – jak podkreśla ZUS - mogą mieć miejsce zarówno przed ustaleniem uprawnień i wypłata pierwszego zasiłku, jak i w trakcie pobierania zasiłków, albo między okresami ich pobierania.
Czytaj również: Rzecznik MŚP: Przedsiębiorcze matki traktowane jak oszuści skarbowi
Obowiązujące przepisy umożliwiają wydanie przez oddział ZUS decyzji zobowiązującej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczeń społecznych, o ile od ostatniego dnia okresu, za który zostało pobrane nienależne świadczenie nie upłynęło pięć lat.
Czytaj w LEX: Kontrola ZUS – prawa i obowiązki przedsiębiorcy >
Wszystkie decyzje ZUS podlegają kontroli sądowej, jeżeli zostanie wniesione odwołanie.
Jak zaznacza ZUS, sprawy dotyczące zbadania prawidłowości zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych wymagają zebrania materiału dowodowego, jego analizy i oceny, a w razie konieczności przeprowadzenia kontroli. Odniesienie się do zarzutu zbyt długiego prowadzenia postępowania mogłoby być dokonane tylko na tle indywidualnych spraw, po ich analizie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
