Reorganizacje w prowadzonym biznesie stają się codziennością. Po pierwsze, wsparcia prawnego poszukują osoby, które dążą do dopasowania prowadzonej firmy – z uwagi na jej skalę – do odpowiedniej formy prawnej. Po drugie, coraz częściej wsparcia prawnego poszukują osoby, które planują sukcesję swojego biznesu. Sprowadza się to do tego, że jednoosobowa działalność gospodarcza przestaje odpowiadać potrzebom przedsiębiorcy.
Najczęstszymi rozwiązaniami w tej sytuacji są:
- przekształcenie przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową, zwłaszcza w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i ewentualne osiągnięcie docelowej struktury korporacyjnej (w zakresie składu zarządu, składu wspólników) spółki w kolejnym etapie; lub
- jeżeli z jakichś powodów przedsiębiorca nie chce lub nie może przekształcić się w jednoosobową spółkę kapitałową – aport przedsiębiorstwa, czyli wniesienie wkładu niepieniężnego w postaci prowadzonej firmy do już funkcjonującej lub nowo powstałej spółki w celu pokrycia obejmowanych udziałów w kapitale zakładowym.
Wybór procedury zależy od wielu czynników, w szczególności od obecnej sytuacji przedsiębiorcy, tego jakie cele zamierza osiągnąć i jakie ma oczekiwania względem procedury. Każde z tych rozwiązań niesie za sobą plusy i minusy.
Z czym wiąże się reorganizacja przedsiębiorstwa
Niezależnie od wyboru przedsiębiorcy, czy chce się przekształcić w jednoosobową spółkę kapitałową (np. sp. z o.o.), czy wprowadzić aportem przedsiębiorstwo do spółki, istnieje szereg czynności do podjęcia.
Jednym z kluczowych elementów - i to już na etapie podejmowania decyzji dotyczących planowania reorganizacji i sukcesji przedsiębiorstwa - jest fakt, że przedsiębiorca bardzo często nie może podjąć samodzielnie decyzji o zmianie formy prowadzonej działalności.
W przypadku przedsiębiorcy pozostającego w związku małżeńskim zbycie przedsiębiorstwa (wszystkich składników majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa) czy też przekształcenie przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością może być uzależnione od zgody drugiego małżonka. Bez znaczenia jest tutaj fakt, czy drugi małżonek uczestniczył w prowadzeniu przedsiębiorstwa, czy też nie. Jedyną istotną kwestią jest to jaki ustrój majątkowy małżeński panuje pomiędzy małżonkami.
Zasadą jest, że każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym małżonków. Jednak w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami obowiązuje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, zgoda drugiego małżonka na podjęcie jakichkolwiek działań prowadzących do zbycia przedsiębiorstwa będzie niezbędna.
Zgodnie z art. 37 par. 1 pkt 3) kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.i o.), zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa.
Taka zgoda jest potrzebna tylko w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Stąd pierwszą kwestią do ustalenia jest to, czy w skład jakiego majątku wspólnego małżonków wchodzi firma prowadzona w ramach wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Cena promocyjna: 75.6 zł
|Cena regularna: 84 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 63 zł
Forma przewidziana dla zgody małżonka
Ani przepisy k.r.i o., ani kodeksu spółek handlowych nie przewidują wymogów co do formy dla zgody małżonka na zbycie przedsiębiorstwa.
Jednak należy mieć tutaj na uwadze ogólną regulację prawa cywilnego. Zgodnie z art. 63 par. 1 i par. 2 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, oświadczenie obejmujące zgodę osoby trzeciej powinno być złożone w takiej samej formie.
W przypadku przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową kluczowym elementem jest złożenie przez przedsiębiorcę oświadczenia o przekształceniu, które to oświadczenie powinno zostać sporządzone w formie aktu notarialnego. W związku z tym zgoda małżonka na przekształcenie również powinna zostać sporządzana w formie aktu notarialnego (art. 63 par. 2 k.c.).
Natomiast w przypadku aportu przedsiębiorstwa do spółki wymagane jest zachowanie formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 751 par. 1 k.c.), chyba że w jego skład wchodzi przedmiot – np. nieruchomość – wymagający zachowania formy aktu notarialnego (art. 751 par. 4 k.c.). Zatem zgoda drugiego małżonka na zbycie przedsiębiorstwa, w skład którego nie wchodzi nieruchomość, również powinna zostać wyrażona w formie z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 751 par. 1 w zw. z art. 63 par. 1 i par. 2 k.c.).
Małżonek, który decyduje się na przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową, powinien uzyskać zgodę drugiego małżonka na zbycie przedsiębiorstwa jeszcze przed złożeniem oświadczenia o przekształceniu.
W przypadku aportu przedsiębiorstwa do spółki nie ma przeszkód co do tego, aby oboje małżonkowie byli stroną zbywającą umowy aportowej – w takim przypadku odrębna zgoda nie jest już wymagana.
Czytaj także: Deregulacja wszystkiego. Specjalny tryb obejmie nawet nasze zdjęcia i rozwody
Konsekwencje braku zgody na zbycie przedsiębiorstwa
Najkorzystniej, gdyby drugi małżonek wyraził zgodę na zbycie przedsiębiorstwa jeszcze przed dokonaniem tej czynności.
Jednakże w sytuacji kiedy taka zgoda nie została uzyskana przed dokonaniem czynności prawnej, w przypadku umów, zgodnie z art. 37 par. 2 k.r.i o. ważność kontraktu zawartego przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody współmałżonka, zależy od potwierdzenia takiej czynności przez drugiego z małżonków. Do chwili potwierdzenia zbycie przedsiębiorstwa nie wywołuje skutków prawnych. Jeżeli małżonek wyrazi następczą zgodę na zbycie przedsiębiorstwa, to taka czynność staje się w pełni ważna i skuteczna.
Zgodnie z art. 37 par. 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się ona wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.
Zdecydowanie groźniejsze mogą okazać się konsekwencje jednostronnych czynności prawnych dokonanych bez zgody małżonka, którego ze współmałżonkiem łączy ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Skutki braku zgody małżonka są daleko idące, ponieważ zgodnie z art. 37 par. 4 k.r.i o. jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna, bez możliwości jej sanowania poprzez uzyskanie następczej zgody.
Podsumowanie
Planując aport przedsiębiorstwa do spółki czy przekształcenie w jednoosobową spółkę kapitałową (np. sp. z o.o.), warto mieć na uwadze wymóg dotyczący uzyskania zgody małżonka na zbycie przedsiębiorstwa przed dokonaniem takiej czynności. Brak takiej zgody może skutecznie zablokować, zwłaszcza w przypadku późniejszego konfliktu, rozwój spółki, choć wydaje się, zwłaszcza przy przekształceniu, że jeżeli podmiot zostanie zarejestrowany, to sytuacja nie jest beznadziejna i są argumenty przemawiające za tym, żeby takie przekształcenie obronić.
Należy pamiętać, że zbycie przedsiębiorstwa jest skomplikowanym procesem, a ewentualne uzyskanie zgody małżonka, z którym pozostaje się w ustroju wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, to tylko jeden z wymaganych elementów. Trzeba zadbać również o inne kwestie, w szczególności sporządzenie prawidłowych dokumentów, powiadomienie odpowiednich organów, wykreślenie przedsiębiorcy z odpowiedniego rejestru czy przejście posiadanych licencji, decyzji, pozwoleń oraz powiadomienie o zmianach swoich kontrahentów.
Oczywiście w zależności od wyboru - aportu przedsiębiorstwa do spółki lub przekształcenie przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową - te czynności będą się różnić.
Magdalena Godos, aplikantka radcowska, WN Legal Wątrobiński Nartowski, Dział Korporacyjny oraz Family Office i Sukcesji
