Przedsiębiorcy mogą korzystać z uproszczonej restrukturyzacji na podstawie Tarczy 4.0 do 30 listopada 2021 r. Początkowo termin miał upłynąć 30 czerwca 2021 r., ale z uwagi na ogromne zainteresowanie tą instytucją został przedłużony.
Czytaj: Firmy wolą uproszczoną restrukturyzację, także te nieuczciwe>>
Uproszczona restrukturyzacja – jak ją rozpocząć?
Do prowadzenia uproszczonej restrukturyzacji z Tarczy 4.0 wystarczy zawarcie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który będzie pełnił funkcję nadzorcy układu oraz obwieszczenie o otwarciu postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Nadzorca układu w terminie 3 dni od dnia dokonania obwieszczenia zawiadamia o tym sąd właściwy do rozpoznania wniosku o zatwierdzenie układu. Rola sądu w omawianym postępowaniu została ograniczona wyłącznie do etapu, w którym sąd zatwierdza układ z wierzycielami. Od dnia obwieszczenia przedsiębiorca ma 4 miesiące na złożenie w sądzie wniosku o zatwierdzenie układu – w przeciwnym razie postępowanie zostanie umorzone z mocy prawa. Postępowanie to ma być szybkie i odformalizowane i można z niego skorzystać tylko jednokrotnie. Niewątpliwie te walory przesądzają o tym, że uproszczona restrukturyzacja z Tarczy 4.0 cieszy się tak dużym zainteresowaniem wśród przedsiębiorców, ale stwarza to też ryzyko nadużyć ze strony nieuczciwych dłużników.
Czytaj w LEX: Wpływ Covid-19 na postępowania restrukturyzacyjne i upadłościowe >
Ryzyko pokrzywdzenia wierzycieli
Podstawą korzyścią z uproszczonej restrukturyzacji dla przedsiębiorców w stanie niewypłacalności lub zagrożonych niewypłacalnością jest zawieszenie trwających postępowań egzekucyjnych oraz wstrzymanie wszczynania kolejnych. Zgodnie z art. 16 ust. 3 Tarczy 4.0 z dniem dokonania obwieszczenia do dnia umorzenia lub zakończenia postępowania o zatwierdzenie układu:
- postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem wszczęte przed dniem otwarcia postępowania, ulega zawieszeniu z mocy prawa
- wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem jest niedopuszczalne.
Z tego względu uproszczona restrukturyzacja jest niestety często wykorzystywana przez nieuczciwych przedsiębiorców do pokrzywdzenia wierzycieli. W takiej sytuacji wierzyciele mają możliwość złożenia do sądu wniosku o uchylenie skutków obwieszczenia, o których mowa w art. 16 ust. 3 Tarczy 4.0.
Czytaj w LEX: Rola pełnomocnika w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym >
W przypadku uwzględnienia takiego wniosku przez sąd, wierzyciele odzyskają możliwość prowadzenia postępowań egzekucyjnych i zabezpieczających z majątku dłużnika. Dłużnik nie będzie korzystał z ochrony majątku, ale zawarcie układu z wierzycielami wciąż będzie możliwe. Omawiany przepis chroni interesy wierzycieli przed dłużnikami, którzy nie dążą do zawarcia układu z wierzycielami, lecz chcą wyłącznie skorzystać z przywileju uproszonej restrukturyzacji i szeregu korzyści z niej wynikających. Podkreślenia wymaga fakt, że wspomniany wniosek podlega opłacie sądowej w kwocie zaledwie 30 zł.
Czytaj w LEX: Korzyści dla dłużnika z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego >
Odpowiedzialność odszkodowawcza i karna nieuczciwych przedsiębiorców
Przepisy Tarczy 4.0 stanowią, że w przypadku prowadzenia przez dłużnika uproszczonej restrukturyzacji w złej wierze wierzycielowi, a także osobie trzeciej przysługuje roszczenie o naprawienie szkody.
W doktrynie i orzecznictwie prawa upadłościowego przyjmuje się, że ze złą wiarą mamy do czynienia w przypadku złożenia wniosku o upadłość przez wierzyciela, który zdawał sobie sprawę z tego, że nie istnieją podstawy do ogłoszenia upadłości. Analogicznie – na gruncie Tarczy 4.0 należy przyjąć, że przejawem złej wiary będzie prowadzenie uproszczonej restrukturyzacji dla pozoru – gdy nie zmierza ona do zawarcia układu z wierzycielami a ma na celu wyłącznie opóźnienie spłaty zadłużenia bądź czasowe zablokowanie wierzycielom możliwości prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Ponadto, w sytuacji jej prowadzenia przez przedsiębiorcę, który nie znajduje się w stanie niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalnością. Należy pamiętać, że w omawianym postępowaniu sąd nie weryfikuje czy jego prowadzenie jest zasadne. Mogą zdarzyć się również sytuacje, w których dłużnik prowadzi uproszczoną restrukturyzację, pomimo tego, że jego sytuacja finansowa uzasadnia ogłoszenie upadłości.
Dla skutecznego dochodzenia przez wierzyciela lub osobę trzecią roszczenia odszkodowawczego konieczne jest wykazanie przesłanek ogólnych odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika wynikających z przepisów Kodeksu cywilnego, tj.:
- zdarzenia wywołującego szkodę (prowadzenie uproszczonej restrukturyzacji),
- szkody,
- adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zdarzeniem wywołującym szkodę.
Wierzyciel będzie musiał zatem wykazać szkodę poniesioną wskutek uproszczonej restrukturyzacji prowadzonej w złej wierze poprzez przedłożenie odpowiednich dokumentów czy też zeznania świadków, co w postępowaniu sądowym nie zawsze jest łatwe.
Zobacz szkolenie online w LEX: Uproszczona restrukturyzacja – praktyczne aspekty >
Ponadto, jak wskazuje się w doktrynie: „W przypadku osoby prawnej, przy ocenie kwestii winy, należy brać pod uwagę zachowania piastunów osoby prawnej, zgodnie z tzw. teorią organu. (…) Zachowanie osób fizycznych występujących w charakterze piastunów organu osoby prawnej – dłużnika jest zachowaniem osoby prawnej: bezpośredniego sprawcy szkody albo – odpowiednio do okoliczności – zachowaniem pomocnika. Innymi słowy jeżeli osoba prawna jest bezpośrednim sprawcą szkody, piastun/piastunowie organu tej osoby prawnej nie występują w charakterze jej pomocników” (dr hab. R. Adamus, Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne. Art. 15–25 Tarczy 4.0.
W przypadku przedstawiania przez dłużnika nieprawdziwych informacji lub sfałszowanych danych i oświadczeń dłużnik może również ponosić odpowiedzialność karną.
Zobacz procedurę w LEX: Ocena podstaw do otwarcia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego >
Odpowiedzialność nadzorcy układu
Zgodnie z art. 36 ust. 3 prawa restrukturyzacyjnego dłużnik udziela nadzorcy układu pełnych i zgodnych z prawdą informacji w celu wykorzystania w postępowaniu restrukturyzacyjnym oraz udostępnia dokumenty dotyczące swojego majątku i zobowiązań - pod rygorem odpowiedzialności karnej za dostarczanie nieprawdziwych informacji w celu wykorzystania w postępowaniu restrukturyzacyjnym oraz za zatajanie informacji mających istotne znaczenie dla przeprowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego, o czym poucza go nadzorca układu. Zgodnie natomiast z art. 36 ust. 4 Prawa Restrukturyzacyjnego nadzorca układu nie ponosi odpowiedzialności za prawdziwość informacji dostarczonych mu przez dłużnika, pouczonego o odpowiedzialności karnej, o której mowa w ust. 3. Nie zwalnia to nadzorcy układu z obowiązku rzetelnego weryfikowania przedstawionych informacji, w szczególności, w przypadku, gdy istnieją uzasadnione wątpliwości co do ich prawdziwości.
W związku z mocno ograniczona rolą sądu w postępowaniu z Tarczy 4.0 to na nadzorcach układu spoczywa ciężar weryfikacji informacji i dokumentów otrzymanych od dłużnika zainteresowanego uproszczoną restrukturyzacją oraz na etapie zawierania umowy z dłużnikiem i dokonywania obwieszczenia.
Zobacz procedurę w LEX: Przebieg uproszczonego postępowania restukturyzacyjnego >
Ograniczona rola sądu przesuwa ciężar ustalenia czy uproszczona restrukturyzacja jest zasadna na nadzorców. To właśnie nadzorcy powinni dążyć do wyeliminowania sytuacji nadużywania tego postępowania wyłącznie do celów pokrzywdzenia wierzycieli, a nie zaś do zawarcia z nimi rzeczywistego porozumienia - układu. Wierzyciele pokrzywdzeni na skutek uproszczonej restrukturyzacji prowadzonej w złej wierze przez nieuczciwych dłużników zmuszeni są do dochodzenia swoich roszczeń na drodze postępowania sądowego, co wiąże się z koniecznością poniesienia wysokich opłat sądowych i kosztów postępowania. Wielu wierzycieli nie będzie zainteresowanych ponoszeniem dodatkowych kosztów w odzyskaniu należności od podmiotu niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Z tych względów, uproszczona restrukturyzacja z Tarczy 4.0 jest regulacją niedopracowaną, która nie zabezpiecza wierzycieli w należyty sposób, dając dłużnikom większą ochronę, a przy tym niebezpieczne narzędzie do pokrzywdzenia wierzycieli przez nieuczciwych dłużników działających w złej wierze.
Autorzy:
Krzysztof Żuradzki , adwokat, wspólnik aarządzający KBZ Żuradzka & Wspólnicy
Joanna Boroń, adwokat, KBZ Żuradzka & Wspólnicy
