O konieczności ustawowego uregulowania franczyzy mówi się od dobrych kilku lat. W tym czasie powołano zespół ekspertów, powstały raporty z propozycjami gotowych uregulowań, a ze strony resortu sprawiedliwości pojawiały się nawet konkretne założenia projektu ustawy. Jednak prace w pewnym momencie zwolniły, a projekt ostatecznie pojawił się dopiero tuż przed końcem kadencji Sejmu. Otwarte pozostaje pytanie, czy propozycja nie przepadnie w ramach zasady dyskontynuacji, bo projekt jest obecnie dopiero na etapie opiniowania. Przed nami bowiem prawdopodobnie ostatnie posiedzenie Sejmu. Odbędzie się 16 i 17 sierpnia.
Czytaj też: Resort sprawiedliwości chce regulować franczyzę na ostatnią chwilę >>
Rynek franczyzy wciąż rośnie
Jak wynika z danych przedstawionych w uzasadnieniu projektu resortu sprawiedliwości, liczba placówek i marek franczyzowych systematycznie się zwiększa. Według ostatnich dostępnych wyliczeń, w 2020 r. istniało 1310 sieci franczyzowych i ponad 83 tys. franczyzobiorców. Jednocześnie, jak zaznacza resort, w ciągu ostatnich lat zidentyfikowano szereg problemów, które wymagają interwencji ustawodawcy. Chodzi m.in. o nadużywanie pozycji franczyzodawcy w stosunku do franczyzobiorcy, przez co mogą narzucać franczyzobiorcom ukryte opłaty czy nierynkowe ceny towarów.
- Problemy te mogą być rozwiązane poprzez zmiany w kodeksie cywilnym, a nie poprzez zmiany w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, gdyż jest on kluczowym aktem prawnym z zakresu prawa prywatnego, a jednocześnie w księdze trzeciej zawarte są przepisy szczegółowe odnoszące się do poszczególnych kategorii umów, w tym również umów w zakresie działalności przedsiębiorstwa. Dodatkowo wskazać należy, iż w umowie franczyzy obie strony są przedsiębiorcami, a nie konsumentami – uzasadnia planowaną nowelizację kodeksu cywilnego ministerstwo.
Czytaj w LEX: Franczyza - własna firma pod znanym logo - PORADNIK >>
Forma dokumentowa i zakaz konkurencji
Pierwszym krokiem, który zakłada projekt nowelizacji, jest generalne wprowadzenie umowy franczyzy do kodeksu cywilnego. W przepisach znajdzie się również jej pełna definicja. Umowa franczyzy ma być zawierana w formie dokumentowej pod rygorem nieważności. Na franczyzodawcę nałożony zostanie również obowiązek udostępnienia dokumentu informacyjnego i wzorca umowy na 14 dni przed podpisaniem umowy. Przepisy określą również elementy, które powinien zawierać wzorzec umowy franczyzy.
- Jeżeli franczyzodawca nie udostępni dokumentu informacyjnego lub zawrze w nim informacje nierzetelne, franczyzobiorca będzie mógł zerwać umowę ze skutkiem natychmiastowym, jeśli miało to wpływ na decyzję franczyzobiorcy o zawarciu umowy i nie upłynęło 30 dni, odkąd dowiedział się o informacjach nierzetelnych lub nieprawdziwych. Jeśli to franczyzodawca ponosił winę za zamieszczenie informacji nierzetelnych lub nieprawdziwych, będzie zobowiązany do naprawienia wyrządzonej szkody – wskazano w uzasadnieniu.
Sprawdź w LEX: Czy dopuszczalne jest prowadzenie pod jednym NIP dwóch sklepów w różnych franczyzach? >
Franczyzobiorca zostanie również zobowiązany do przestrzegania zakazu konkurencji i nietworzenia konkurencyjnego systemu franczyzowego przez okres nie dłuższy niż rok od dnia rozwiązania umowy franczyzy.
W nowych przepisach ma zostać również uregulowana kwestia kar umownych. Przepis będzie zakładał, że roszczenie o zapłatę kary umownej wygasa w terminie roku od dnia, w którym franczyzodawca dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania przez franczyzobiorcę, chyba że franczyzodawca dokonał w tym terminie wezwania do zapłaty kary umownej. Co ważne, wszystkie nowe regulacje będą mogły zostać zastosowane tylko do umów, które zostały zawarte po wejściu w życie nowych przepisów.
Czytaj też w LEX: Umowa franchisingu - komentarz praktyczny >>
Dobrze, że jest dyskusja, ale propozycja do dopracowania
Prof. dr hab. Rafał Adamus, radca prawny z Uniwersytetu Opolskiego (który od lat bada funkcjonowanie franczyzy, jest także autorem raportu Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości na ten temat) podkreśla, że projekt trudno jednoznacznie ocenić.
- Przyznam że mam mieszane uczucia, jeżeli chodzi o nowelizację przepisów kodeksu cywilnego w odniesieniu do franczyzy. Z jednej strony dobrze, że zdecydowano się na interwencję ustawodawczą w sprawie franczyzy. Ale z drugiej, zakres regulacji może trochę rozczarowywać, a pospieszna nowelizacja kodeksu cywilnego z istoty rzeczy budzi naturalny opór. Jakkolwiek można tę kwestię oceniać, to zgłoszenie takiej inicjatywy legislacyjnej oceniam koniec końców pozytywnie, gdyż powraca dyskusja sprawie potrzeby uregulowania franczyzy – zaznacza prof. Adamus.
Zaznacza jednak, że jest kilka szczegółowych kwestii, co do których można mieć wątpliwości. Zastrzeżenia budzi zwłaszcza dopełnianie obowiązku informacyjnego czy kwestia wypowiadania umowy.
- Przede wszystkim, zakres informacji wydaje się być poniżej światowych standardów legislacyjnych. Choć zdaję sobie sprawę z tego, że być może ustawodawca nie chciał przestraszyć sieci franczyzowych zbyt długą listą informacji. Poza tym, termin przekazania informacji powinien być liczony nie tylko względem daty podpisania umowy franczyzy, ale również względem daty pobrania jakiejkolwiek opłaty czy zawarcia umowy przedwstępnej. Skutkiem podania nieprawdziwych czy wprowadzających w błąd informacji powinno być nie tyle wypowiedzenie, ale odstąpienie od umowy. Odstąpienie działa bowiem z mocą od początku zawarcia umowy, a wypowiedzenie działa na przyszłość. Jeżeli franczyzobiorca zainwestowałby jakieś pieniądze, wówczas wypowiedzenie byłoby dla niego mniej korzystne – wskazuje prof. Adamus.
Sprawdź w LEX: Czy noty księgowe otrzymane od franczyzodawcy można ująć w PKPiR? >
Zbyt duże uprzywilejowanie franczyzobiorców?
Damian Mazanowski, radca prawny w kancelarii Wojarska Aleksiejuk & Wspólnicy ocenia, że projekt zawiera wiele dobrych, oczekiwanych rozwiązań, ale jego niektóre aspekty mogą potencjalnie zaszkodzić rynkowi w przyszłości.
- Nowelizacja zawiera wiele pożądanych rozwiązań, dotyczących chociażby obowiązku ujawnienia przez franczyzodawcę warunków przyszłej współpracy przed zawarciem umowy franczyzy czy wprowadzających przesłanki przedterminowego rozwiązania umowy franczyzy. Tym niemniej, projekt w obecnym kształcie, w przypadku niektórych rozwiązań nadmiernie uprzywilejowuje franczyzobiorców, co sprawia, że zasadnym staje się pytanie o to, czy część franczyzodawców nie wycofa się z tego modelu działalności, po tym jak nowelizacja wejdzie w życie. Projekt należy ocenić jako solidną wersję roboczą przepisów, która po wsłuchaniu się przez ustawodawcę w głosy różnych grup odbiorców w ramach konsultacji publicznych ma szansę uregulować rynek franczyzy w sposób szanujący uzasadnione interesy każdej ze stron umowy franczyzy – podsumowuje prawnik.
Chcesz zapisać ten artykuł i wrócić do niego w przyszłości? Skorzystaj z nowych możliwości na Moje Prawo.pl
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
