Nie inaczej jest w przypadku opinii mecenasa Piotra Pląski. Wprowadzają one czytelnika w błąd. Sugestie autora nie wskazują, by w szerszym zakresie zapoznał się on z treścią rozporządzenia BMR czy choćby dokumentacją dostępną na stronie GPW Benchmark – administratora wskaźnika referencyjnego WIBOR. Z tych względów warto odnieść się do zgłaszanych przez mec. Piotra Pląski zarzutów względem powyższego wskaźnika.
Opinia mec. Piotra Pląski: Pozwy złotówkowiczów o usunięcie WIBOR-u mają realną szansę
Zarzut pierwszy: Skoro banki podają dane wejściowe, to wskaźnik nie jest obiektywny
Teza autora jest zdumiewająca, ponieważ nie da się stworzyć wskaźnika referencyjnego stopy procentowej bez udziału banków jako podmiotów przekazujących dane, co wynika wprost z definicji wskaźnika referencyjnego stopy procentowej, zawartej w BMR. Wszystkie wskaźniki stopy procentowej na świecie (np. LIBOR, EURIBOR, PRIBOR, czy STIBOR) zakładają, że danymi wejściowymi uwzględnianymi przez administratora wskaźnika są dane przekazywane przez banki.
Rozporządzenie BMR wprost dopuszcza tworzenie reprezentatywnych wskaźników referencyjnych z udziałem banków. Zgodnie z art. 11 ust. 1 BMR opracowywanie wskaźnika referencyjnego podlega ścisłym wymogom dotyczącym danych wejściowych. Jeżeli wskaźnik referencyjny opiera się na danych wejściowych pochodzących od podmiotów przekazujących dane, administrator otrzymuje – w stosownych przypadkach – dane wejściowe od wiarygodnego i reprezentatywnego panelu lub próby podmiotów przekazujących dane, aby zapewnić rzetelne i reprezentatywne odzwierciedlenie przez uzyskany w ten sposób wskaźnik referencyjny rynku lub realiów gospodarczych, których pomiar jest jego celem (art. 11 ust. 1 lit. d BMR).
Czytaj w LEX: O potencjalnej wadliwości klauzuli zmiennego oprocentowania opartej na stawce WIBOR i jej skutkach >
Wypada również wskazać na art. 29 ust. 1 rozporządzenia BMR, który wyznacza zakres stosowania wskaźników referencyjnych w krajach członkowskich UE. Zgodnie z powyższą normą podmioty nadzorowane mogą stosować wskaźnik referencyjny lub zestaw wskaźników referencyjnych, jeżeli wskaźnik ten opracowuje administrator mający siedzibę lub miejsce zamieszkania w kraju członkowskim UE i wpisany do rejestru ESMA lub wskaźnik referencyjny został wpisany do rejestru ESMA, o którym mowa w art. 36 BMR.
Rozporządzenie BMR reguluje w sposób ścisły proces opracowywania wskaźnika i spełnianie tych wymogów przez administratora, potwierdzone przez decyzje i nadzór organu nadzoru wyklucza zarzut braku obiektywności wskaźnika. Stosowne rozwiązania przewiduje zwłaszcza Opis Metody Stawek Referencyjnych stanowiącej załącznik 1 do regulaminu Stawek Referencyjnych WIBID i WIBOR (dalej jako: „Regulamin Stawek”) oraz Kodeks Postępowania Uczestników Fixingu WIBID i WIBOR (dalej jako: „Kodeks Postępowania”). W tym aspekcie należy zwrócić uwagę choćby na fakt, że zgodnie z pkt 10.1. Opisu Metody Stawek Referencyjnych, administrator weryfikuje otrzymane od uczestników Fixingu kwotowania przed ich uwzględnieniem w ustaleniu stawek referencyjnych, zaś zgodnie z pkt 11 Opisu Metody Stawek Referencyjnych, administrator określa minimalne standardy jakości danych wejściowych stosowanych do wyznaczania Stawek Referencyjnych WIBID i WIBOR.
Zobacz procedurę w LEX: Wybór podstawy prawnej złożenia reklamacji >
Ponadto, zgodnie z pkt 10 Kodeksu Postępowania, wszyscy uczestnicy fixingu zobligowani są do stworzenia wewnętrznych polityk i procedur uczestnika fixingu, które obejmują zwłaszcza mechanizmy identyfikacji i zgłaszania podejrzanych kwotowań, procedury postępowania w przypadku wykrycia błędów w przekazanym kwotowaniu, czy wreszcie procedury w zakresie zarządzania konfliktami interesów. Te procedury mają zapewnić odpowiednią jakość danych wejściowych służących do opracowania wskaźnika.
Zarzut drugi: Skoro banki nie przekazują danych transakcyjnych, to otwiera się pole do manipulacji wskaźnikiem
Rozporządzenie BMR w załączniku I wprost dopuszcza stosowanie innego typu danych wejściowych niż dane transakcyjne, takich jak zwłaszcza kwotowania wiążące (ang. commited quotes). Autor pomija fakt, że inne wskaźniki referencyjne stosowane w krajach europejskich również dopuszczają możliwość wyznaczania wskaźnika w oparciu o kwotowania. Nie oznacza to równocześnie, że wykorzystanie przez administratora kwotowań wiążących (określanych błędnie przez Autora „deklaracjami”) podważa obiektywność i zdolność wskaźnika wyznaczonego na podstawie tych danych do pomiarów rynku oraz realiów gospodarczych. Fakt ten potwierdza zresztą ocena dokonana przez administratora w dniu 5 lipca 2023 r. w ramach podsumowania cyklicznego Przeglądu Stawek Referencyjnych WIBID i WIBOR (dokument jest dostępny na stronie administratora).
Czytaj w LEX: Zmiana wskaźnika WIBOR w ustawie o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom >
Ponadto zgodnie z pkt 8 kodeksu postępowania podanie przez uczestnika fixingu kwotowania wiążącego rodzi każdorazowo obowiązek zawarcia transakcji polegającej na przyjęciu lub złożeniu depozytu na żądanie innego uczestnika fixingu. Oznacza to, że złożenie przez uczestnika fixingu kwotowania wiążącego nie ma charakteru „deklaracji”, jak miało to niegdyś miejsce w przypadku wskaźnika LIBOR CHF, ale stanowi rzeczywistą ofertę zawarcia transakcji. Metoda Kaskady Danych stosowana przez administratora nie przewiduje także możliwości stosowania kwotowań orientacyjnych (ang. indicative quotes) – rodzaju niewiążącej informacji o gotowości zawarcia transakcji, która może być następnie odwołana lub zmieniona, co przykładowo dopuszcza metoda wyznaczania wskaźnika EURIBOR.
Zobacz nagranie szkolenia: Kontrola incydentalna klauzuli zmiennego oprocentowania wiborem >
Niezwykle krytycznie należy odnieść się do przyjęcia przez autora założenia, że skoro metoda wskaźnika zakłada możliwość wykorzystania kwotowań, to otwiera to pole do manipulacji danymi i przed sądem wystarczy wykazać samą potencjalną możliwość manipulacji bez potrzeby udowodnienia rzeczywistej manipulacji. Jest to rozumowanie contra legem, gdyż lekceważy zupełnie obowiązujące prawo w zakresie tworzenia wskaźników referencyjnych stopy procentowej.
Po pierwsze kwotowania, co już wyżej stwierdzono są dopuszczalnym typem danych wejściowych. Po drugie, stanowiąc o systemach i środkach kontroli, które musi wprowadzić administrator oraz podmiot przekazujący dane wypełniając normę art. 14 BMR oraz art. 15 BMR, przepisy nie rozróżniają rodzajów danych wejściowych, które mają być objęte weryfikacją na okoliczność potencjalnej manipulacji. Administrator i podmioty przekazujące dane są zobowiązane monitorować. zarówno dane transakcyjne, jak też inne dane wejściowe.
Autor nie przytacza komunikatów KNF z 6 grudnia 2022 lub 26 lipca 2023, w których organ nadzoru stwierdza wyraźnie, że jak dotąd ani nie udowodniono nikomu ani nie uprawdopodobniono przypadków manipulacji wskaźnikiem WIBOR. Zgodnie z art. 11 ust. 1 lit. e BMR administrator nie wykorzystuje danych wejściowych od podmiotu przekazującego dane, jeżeli istnieją przesłanki, aby sądzić, że podmiot ten nie stosuje się do kodeksu postępowania.
Dodatkowo art. 11 ust. 2 BMR na potrzeby kontroli danych wejściowych wymaga ustanowienia przez administratora odpowiednich procedur wskazanych w tej normie (lit. a - c). Ich brak uniemożliwiałby GPW Benchmark skuteczne uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności jako administrator wskaźników referencyjnych.
Zobacz nagranie szkolenia: WIBOR i klauzule zmiennego oprocentowania - alternatywne podstawy kwestionowania bądź modyfikacji umów kredytowych >
Ustawodawca niekiedy wprost nakazuje stosowanie WIBOR
Autor opinii przemilcza również dość istotny fakt wynikający z art. 29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym (dalej: „u.k.h.”). Zgodnie z przywołaną wyżej normą, jeśli strony nie uzgodniły stałej stopy oprocentowania kredytu hipotecznego, sposób ustalania stopy procentowej określa się jako wartość wskaźnika referencyjnego oraz wysokość marży.
Artykuł 3 pkt 28 u.k.h. definiuje wskaźnik referencyjny poprzez odwołanie do treści art. 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia BMR. Tym samym decyzją polskiego ustawodawcy w umowach kredytu hipotecznego można stosować wyłącznie wskaźniki referencyjne posiadające licencję właściwego organu– w tym zwłaszcza krytykowany przez autora wskaźnik WIBOR. Swoboda banków w określeniu zmiennej stopy oprocentowania mocą art. 29 ust. 2 u.k.h. została więc mocno ograniczona. Przyjęcie za prawidłowy poglądu mecenasa Piotra Pląski o istnieniu wad wskaźnika referencyjnego WIBOR prowadziłoby do powstania nieusuwalnej sprzeczności aksjologicznej. Polegałaby ona na tym, że ustawodawca wprost nakazałby stosowanie potencjalnie wadliwego wskaźnika referencyjnego, będąc zapewne jednocześnie świadomy istnienia tych wad. Tej interpretacji nie dałoby się jednak pogodzić z elementarną zasadą racjonalnego tworzenia norm prawnych i regułą koherencji systemu prawnego.
Zobacz nagranie szkolenia: WIBORowicze jak frankowicze - czy oby na pewno? Motywy rozstrzygnięcia w sprawach frankowych a umowy kredytów z WIBORem >
Dyskusja na temat opracowywania wskaźnika referencyjnego powinna opierać się na rzetelnych informacjach, popartych analizą rzeczywistego stanu prawnego, a nie wyobrażeń na jego temat. Stanowczy sprzeciw budzi tutaj próba kreowania fałszywego opisu rzeczywistości dla osiągnięcia określonych korzyści propagandowych lub procesowych, zwłaszcza przez osoby wykonujące zawód zaufania publicznego.
Zbigniew Minda, prezes zarządu GPW Benchmark S.A.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
