U progu nowego roku skłaniamy się ku podsumowaniu ostatnich dwunastu miesięcy, prowadząc bilans sukcesów i wyzwań. Na łamach niniejszego artykułu sprawdzamy, które z wprowadzonych w 2023 r. regulacji prawnych mają szansę wspierać polską transformację energetyczną i tworzyć nowe przestrzenie inwestycyjne oraz punktujemy wyzwania stojące przed branżą w 2024 r.
Czytaj też: Energetyka może być jednym z największych wyzwań nowej kadencji Sejmu >>
Najważniejsze zmiany prawne w 2023 r.
- Liberalizacja funkcjonowania „linii bezpośredniej” - art. 7aa ust. 4 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385 ze zm.)
Celem wprowadzonych zmian jest umożliwienie bezpośredniego połączenia instalacji wytwórczej z odbiorcą energii jako odpowiedzi na tzw. wąskie gardło sieci energetycznych. Pomimo że pojęcie linii bezpośredniej funkcjonuje w polskim prawie energetycznym od 2005 r., rozwiązanie to do momentu przyjęcia nowelizacji nie pozwalało na bezpośrednie połączenie jednostki wytwórczej energii elektrycznej z przedsiębiorstwem energetycznym innym niż wytwórca energii w danej instalacji, sprzedającym energię, celem bezpośredniego dostarczenia energii elektrycznej do obiektów, urządzeń lub instalacji tego podmiotu, dopuszczając jedynie połączenie pomiędzy jednostką wytwórczą a instalacjami danego przedsiębiorstwa energetycznego.
Nowelizacja zastąpiła obowiązek uzyskania zgody prezesa URE na budowę linii bezpośredniej przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę na rzecz obowiązku zgłoszenia prezesowi URE budowy lub dalszego korzystania z linii bezpośredniej. Z obowiązku sporządzenia ekspertyzy wpływu danej linii bezpośredniej lub urządzeń, instalacji lub sieci do niej przyłączonych na system elektroenergetyczny wyłączone zostały jednostki wytwórcze o mocy zainstalowanej do 2MW. Natomiast odbiorcy energii dostarczanej linią bezpośrednią zostali obciążeni opłatą solidarnościową i opłatą na pokrycie kosztów utrzymywania systemowych standardów jakości i niezawodności bieżących dostaw energii elektrycznej.
- Rozszerzenie cable pooling - art. 2 pkt 11a ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1436 ze zm.), dalej „u.o.z.e.”;
Celem wprowadzonych zmian jest zapewnienie stabilnej pracy OZE, tzw. wypłaszczenie profilu produkcji energii poprzez magazynowanie jej nadwyżki. Nowelizacja usuwa bariery, tj. wyłączenie obowiązku przyłączenia instalacji współdzielących przyłącze (hybrydowa instalacja OZE) do tej samej sieci, jak i limit napięcia znamionowego tej sieci do 110 kV. Usunięty został także obowiązek lokalizacji hybrydowej instalacji OZE w granicach jednego powiatu albo pięciu graniczących ze sobą gmin. Wprowadzony został obowiązek instalacji magazynu energii w ramach hybrydowej instalacji OZE. Wprowadzone zostały regulacje dotyczące konsekwencji przekroczenia mocy przyłączeniowej określonej dla danego punktu przyłączenia – wówczas operator sieci pobiera opłatę za przekroczenie mocy przyłączeniowej przez wytwórcę, w wysokości odpowiadającej opłacie za nielegalny pobór energii elektrycznej względem nadmiarowej energii elektrycznej, która została przez wytwórcę wprowadzona do sieci w wyniku przekroczenia, jak i operator może wprowadzić stosowne ograniczenia.
- Tworzenie rynku dla odnawialnego wodoru - art. 2 pkt 36a i art. 120 u.o.z.e., projekt nr UD382;
Celem wprowadzanych regulacji prawnych jest umożliwienie powstania polskiego rynku odnawialnego wodoru. Nowelizacja wprowadziła do ustawy o odnawialnych źródłach energii definicję odnawialnego wodoru oznaczającą wodór wytworzony z OZE lub w procesie elektrolizy. Rozszerzony został system gwarancji pochodzenia poprzez dodanie odnawialnego wodoru. Wyzwaniem na 2024 r. pozostaje zakończenie prac legislacyjnych w zakresie umożliwienia przesyłu wodoru sieciami gazowymi (zgłoszony projekt w tym zakresie zawiera propozycje rozwiązań na rzecz wprowadzenia operatorów wodorowych i prowadzenia działalności w zakresie wodoru).
- Tworzenie rynku dla biometanu - art. 2 pkt 3c w zw. z art. 120 i art. 83l u.o.z.e., art. 7 ust. 1e p.e., projekt nr 1090;
Celem wprowadzonych zmian jest umożliwienie powstania polskiego rynku biometanu. Do ustawy o odnawialnych źródłach energii wprowadzona została definicja biometanu, oznaczająca oczyszczony gaz uzyskany z biogazu, biogazu rolniczego lub wodoru odnawialnego, wprowadzany do sieci gazowej lub transportowany w postaci sprężonej albo skroplonej lub wykorzystany do tankowania pojazdów silnikowych. Rozszerzony został system gwarancji pochodzenia o biometan. Operator systemu dystrybucyjnego gazowego został zobowiązany do wskazania alternatywnej najbliższej lokalizacji dla instalacji biometanu w przypadku odmowy wydania warunków przyłączenia. Zwiększony został zakresu dopuszczalnej różnicy średniej wartości ciepła spalania paliw gazowych dla danej doby od wartości ciepła spalania paliw gazowych określonej w którymkolwiek punkcie danego obszaru z 3 proc. do 4 proc. w przypadku zatłaczania biometanu do sieci gazowych. Wprowadzony został system wsparcia instalacji biometanu o mocy zainstalowanej nie większej niż 1 MW – przy czym, w Polsce szacuje się wielkoskalowy potencjał dla rozwoju biometanu.
- Rozwój energetyki rozproszonej i obywatelskiej - art. 2 pkt 15a u.o.z.e. i art. 3 pkt 13f p.e.;
Celem wprowadzonych zmian jest rozwój energetyki rozproszonej i obywatelskiej. Wprowadzony został obowiązek udziału w porozumieniu w ramach klastra energii co najmniej jednostki samorządu terytorialnego (JST) lub spółki kapitałowej utworzonej przez JST z siedzibą na terenie klastra energii lub spółki kapitałowej, której udział w kapitale zakładowym wskazanej spółki jest większy niż 50 proc. lub przekracza 50 proc. liczby udziałów lub akcji. Umożliwione zostało tworzenie obywatelskich społeczności energetycznych, uprawnionych do działania w zakresie: wytwarzania, dystrybucji, sprzedaży, obrotu, agregacji, magazynowania energii, realizacji przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, świadczenia innych usług energetycznych (w tym usług elastyczności) lub wytwarzania, zużywania, magazynowania lub sprzedaży biogazu, biogazu rolniczego, biomasy i biomasy pochodzenia rolniczego. Celem obywatelskich społeczności energetycznych jest zapewnienie korzyści środowiskowych, gospodarczych lub społecznych dla swoich członków, udziałowców lub wspólników lub obszarów lokalnych, na których prowadzi działalność.
Wyzwania w polskiej energetyce na 2024 rok
Powyżej nakreślone regulacje prawne wdrożone dla polskiego systemu energetycznego to tylko część przyjętych zmian legislacyjnych w mijającym roku. Skuteczność nowych rozwiązań będziemy sprawdzać już w nowym, 2024 r. Jednak rozpoczęte w 2023 r. prace legislacyjne w wielu obszarach nie zostały zakończone.
Wyzwaniem wciąż pozostaje powrócenie do rynkowych zasad funkcjonowania rynku energii, gazu i ciepła. Przyjęta nowelizacja ustaw szczególnych dla wskazanych rynków, wydłużająca obowiązywanie maksymalnych cen energii do 30 czerwca 2024 r. powinna być rozwiązaniem przejściowym, w szczególności nie uniemożliwiając rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce. Z kolei branża wiatrowa wyczekuje liberalizacji ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych. Projekt nowelizacji został zgłoszony w listopadzie, ale ostatecznie nie został przyjęty przez ustawodawcę i prawdopodobnie będzie przedmiotem odrębnego procesu legislacyjnego. Pozytywnym skutkiem projektu jest powrócenie do debaty nad akceptowalnymi społecznie zasadami lokalizacji lądowych elektrowni wiatrowych. Zaproponowane w wymienionym projekcie przyjęcie minimalnej dopuszczalnej odległości na poziomie 300 m w przypadku elektrowni wiatrowej o najniższym poziomie hałasu będzie przedmiotem dalszych konsultacji.
Wyzwań stojących przed polską energetyką jest znacznie więcej. Oczekiwana jest w aktualizacja PEP2040 zgodnie z kierunkiem prawodawczym UE, w tym m.in.: zwiększenie ambicji w zakresie udziału poszczególnych OZE w miksie energetycznym, przyspieszenie rozwoju morskiej energetyki wiatrowej i energetyki jądrowej, określenie planu wygaszania lub przekształcania elektrowni wysokoemisyjnych, przyspieszenie modernizacji sieci elektroenergetycznych celem zwiększenia ich przepustowości. Jeśli postrzegamy polską transformację energetyczną jako konieczność dla ochrony planety i pobudzenia gospodarki, powyższe cele nie powinny być tylko życzeniami.
Wojciech Wrochna, Partner i Szef Grupy Praktyk Energetyki, Infrastruktury & Środowiska, Kochański & Partners
Kamila Jachnik-Czarnecka, Senior Associate w Praktyce Energetyki, Infrastruktury & Środowiska, Kochański & Partners
Aleksandra Pinkas, Junior Associate w Praktyce Energetyki, Infrastruktury & Środowiska, Kochański & Partners
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
