Rejestracja znaku towarowego w jurysdykcji, w której przedsiębiorstwo nie prowadzi bieżącej działalności operacyjnej, powinna być postrzegana jako istotny komponent strategii defensywnej w zakresie zarządzania własnością przemysłową. W warunkach wycofania się z rynku – zarówno częściowego, jak i pełnego – działania takie mają na celu nie tyle aktywne wykorzystywanie znaku w obrocie, co zabezpieczenie go przed rejestracją i eksploatacją przez podmioty nieuprawnione.
Czytaj artykuł w LEX: Promińska Urszula, Znak towarowy wspólny i gwarancyjny jako kategorie normatywne znaków towarowych>
Brak zgłoszenia grozi przejęciem
W systemie prawa rosyjskiego, zgodnie z zasadą pierwszeństwa zgłoszenia, prawo ochronne do znaku przyznawane jest temu podmiotowi, który jako pierwszy złoży wniosek rejestracyjny, niezależnie od tego, czy wcześniej wykorzystywał oznaczenie w praktyce handlowej. Brak zgłoszenia może prowadzić do sytuacji, w której znak towarowy, znany i rozpoznawalny globalnie, zostaje przejęty przez lokalnego przedsiębiorcę, działającego w złej wierze, lecz formalnie skutecznie rejestrującego oznaczenie we własnym imieniu.
Zjawisko to, określane jako „przechwycenie znaku” (ang. trademark squatting), stanowi jedno z podstawowych zagrożeń dla marek, które formalnie wycofały się z rynku, lecz pozostają silnie obecne w świadomości konsumenckiej. W praktyce oznacza to, że właściciel oryginalnego znaku zmuszony jest prowadzić kosztowne i często długotrwałe postępowania o unieważnienie decyzji rejestracyjnych, opierając się przy tym na konstrukcji działania w złej wierze oraz wykazaniu renomy oznaczenia. W warunkach sporu administracyjnego lub sądowego w jurysdykcji obcej – w tym przypadku rosyjskiej – powodzenie takich działań jest niepewne.
Czytaj także w LEX: Faron Marcin Aleksander, Zła wiara zgłaszającego znak towarowy w świetle orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego>
W tym kontekście rejestracja znaku towarowego, mimo braku bieżącej działalności handlowej na danym rynku, stanowi przejaw rozsądnej i proaktywnej polityki prawnej. Jej celem jest zachowanie kontroli nad oznaczeniem, ograniczenie ryzyka nieautoryzowanego używania znaku, a także zapewnienie sobie możliwości reaktywacji działalności w warunkach zmieniającej się sytuacji gospodarczo-politycznej.
Dla wielu marek o globalnym zasięgu utrzymanie ochrony rejestrowej oznacza również posiadanie instrumentu umożliwiającego kontrolę wtórnego obrotu produktami – zarówno oryginalnymi, jak i podrobionymi – oraz podejmowanie działań egzekucyjnych wobec naruszeń w przestrzeni fizycznej i cyfrowej. W tym ujęciu znak towarowy stanowi nie tylko narzędzie komunikacji marki, ale także środek ochrony interesu prawnego w warunkach zawieszenia działalności operacyjnej.
Czytaj także: Podawanie Sprite’a w Lajkoniku nie dowodzi używania znaku towarowego
Rejestracja jako działanie zabezpieczające – przesłanki prawne
Zarejestrowanie znaku towarowego w Federacji Rosyjskiej, zgodnie z lokalnym ustawodawstwem, umożliwia skuteczną ochronę prawną oznaczenia na terytorium tego państwa, niezależnie od aktualnej aktywności operacyjnej jego właściciela.
W szczególności rejestracja znaku zapewnia możliwość:
- egzekwowania ochrony przed nieautoryzowanym użyciem znaku;
- zgłaszania sprzeciwu wobec późniejszych zgłoszeń znaków podobnych;
- prowadzenia postępowań o unieważnienie rejestracji dokonanych w złej wierze;
- kontrolowania wtórnego obrotu towarami oznaczonymi zarejestrowanym znakiem.
Powyższe uprawnienia przyznawane są wyłącznie właścicielowi zarejestrowanego znaku i przysługują przez cały okres obowiązywania prawa ochronnego, pod warunkiem że znak jest rzeczywiście używany.
W świetle przepisów prawa rosyjskiego prawo ochronne do znaku towarowego podlega jednak weryfikacji w zakresie rzeczywistego używania. Jeżeli w ciągu trzech lat od daty rejestracji znak nie był faktycznie używany na terytorium Federacji Rosyjskiej w stosunku do towarów lub usług, dla których został zgłoszony, możliwe jest jego unieważnienie z powodu nieużywania. Wniosek taki może zostać złożony przez każdy podmiot mający interes prawny w wyeliminowaniu znaku z rejestru – np. konkurenta planującego zgłoszenie podobnego oznaczenia.
W związku z tym rejestracja mająca charakter zabezpieczający, choć niekoniecznie powiązana z natychmiastową działalnością handlową, wymaga podjęcia co najmniej działań minimalnych, które mogą być uznane za przejawy używania znaku. W praktyce za takie działania uznaje się m.in.:
- zawarcie umowy licencyjnej z podmiotem rosyjskim,
- zarejestrowanie i prowadzenie strony internetowej pod marką zarejestrowanego znaku (również w języku rosyjskim),
- obecność towarów opatrzonych znakiem na platformach sprzedażowych (e-commerce),
- eksport towarów do Rosji z oznaczeniem będącym przedmiotem ochrony,
- działania promocyjne, takie jak reklama, katalogi czy kampanie medialne w lokalnym zasięgu.
Powyższe przesłanki powinny być uwzględnione w strategii właściciela znaku, jeżeli celem jego działań jest nie tylko zabezpieczenie przed przejęciem znaku, ale również zachowanie trwałości prawa ochronnego w systemie krajowym. Rejestracja bez realnego zamiaru używania może bowiem zostać skutecznie zakwestionowana, a jej unieważnienie – niezależnie od pozycji rynkowej właściciela – prowadzi do utraty ochrony i otwiera drogę do zgłoszeń konkurencyjnych.
Zobacz także linię orzeczniczą w LEX: Bereszko Wojciech, Opisanie przedmiotu zamówienia poprzez wskazanie znaków towarowych, patentów lub pochodzenia>
Cena promocyjna: 35.81 zł
|Cena regularna: 179 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 53.7 zł
Konsekwencje dla konkurentów i konsumentów
Rejestracja znaków towarowych przez podmioty nieprowadzące aktualnie działalności operacyjnej na terytorium Federacji Rosyjskiej rodzi daleko idące skutki nie tylko dla samych właścicieli praw ochronnych, lecz także dla podmiotów funkcjonujących w ich bezpośrednim otoczeniu gospodarczym. Działania te wywierają istotny wpływ zarówno na ukształtowanie krajobrazu konkurencyjnego, jak i na percepcję konsumencką oraz dynamikę obrotu towarowego.
Z perspektywy konkurencji, formalna rejestracja znaku towarowego znacząco ogranicza swobodę kształtowania oznaczeń marketingowych, nawet jeżeli aktywność handlowa podmiotu rejestrującego została czasowo zawieszona. Obowiązujące w Rosji przepisy przewidują szeroki zakres ochrony znaku towarowego, obejmujący zakaz używania oznaczeń identycznych lub podobnych w stopniu mogącym wprowadzać odbiorców w błąd – niezależnie od skali i kanałów dystrybucji. Tym samym lokalni producenci, dystrybutorzy lub usługodawcy, którzy operują w tym samym lub zbliżonym segmencie rynku, mogą zostać pozbawieni możliwości posługiwania się oznaczeniami, które – choć funkcjonujące dotychczas – kolidują z chronionym znakiem.
Dodatkowo, zarejestrowany znak może zostać użyty jako podstawa do występowania z roszczeniami o charakterze cywilnym lub administracyjnym wobec konkurentów, w szczególności w sytuacjach, w których następuje wykorzystanie oznaczenia w przestrzeni cyfrowej, w tym w mediach społecznościowych, platformach e-commerce, materiałach promocyjnych lub w kontekście reklamy kontekstowej. Odpowiedzialność za naruszenie prawa ochronnego może obejmować obowiązek zaprzestania naruszeń, usunięcia skutków, zapłaty odszkodowania lub wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści.
Zobacz również procedurę w LEX: Wiśniewski Paweł, Przebieg postępowania w związku z powództwem wzajemnym obejmującym żądanie unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy lub żądanie unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego>
Z kolei z punktu widzenia konsumentów, sama informacja o dokonaniu rejestracji znaku przez znaną markę – niezależnie od rzeczywistej obecności towarów na rynku – może prowadzić do błędnych wniosków co do aktualności lub planowanego wznowienia działalności handlowej. W warunkach wysokiej rozpoznawalności danej marki, odbiorcy mogą utożsamiać rejestrację z powrotem firmy na rynek, co w praktyce może prowadzić do zniekształcenia ich decyzji zakupowych i naruszenia transparentności obrotu gospodarczego.
Rejestracja znaku może być również wykorzystywana przez właściciela jako instrument oddziaływania negocjacyjnego wobec dawnych kontrahentów – w szczególności byłych franczyzobiorców, agentów handlowych lub dystrybutorów. Podmioty te, kontynuując działalność w oparciu o utrwalone relacje biznesowe i rozpoznawalność marki, mogą zostać wezwane do zaniechania używania oznaczenia bądź do zawarcia nowych umów licencyjnych, opartych na zmienionych warunkach komercyjnych i prawnych. W skrajnych przypadkach właściciel znaku może występować z powództwami o naruszenie prawa ochronnego, co prowadzi do eskalacji sporów i destabilizacji otoczenia kontraktowego.
Rejestracja znaku towarowego, mimo formalnie pasywnego charakteru, wywiera realny wpływ na strukturę rynku, równowagę konkurencyjną oraz przejrzystość komunikacji z konsumentami. Z prawnego punktu widzenia działania takie pozostają w granicach uprawnień właściciela znaku, lecz ich praktyczne konsekwencje wykraczają poza sferę ochrony indywidualnego interesu, oddziałując systemowo na uczestników rynku.
Przykład Gucci i Starbucks – zastosowanie strategii ochrony
W przypadku Gucci ochrona znaku została rozszerzona na szerokie spektrum towarów, obejmujące m.in. odzież, obuwie, galanterię, kosmetyki oraz biżuterię. Wskazuje to na intencję utrzymania integralności całego portfolio produktowego w rejestrze krajowym, niezależnie od czasowego wycofania się ze sprzedaży. Takie podejście świadczy o konsekwentnym zarządzaniu aktywami własności przemysłowej oraz o dążeniu do zachowania gotowości prawnej do powrotu na rynek w przyszłości.
Starbucks, choć zbył aktywa rosyjskiego oddziału i oficjalnie zakończył działalność na terytorium Federacji Rosyjskiej, podjął działania zmierzające do zachowania ochrony wybranych wariantów swojego znaku towarowego. Rejestracje objęły zarówno podstawowe oznaczenia słowne, jak i znaki graficzne z charakterystycznym symbolem syreny. Działanie to nie tylko chroni rozpoznawalność marki, ale również umożliwia dochodzenie roszczeń w przypadku używania znaku przez inne podmioty, w tym byłych partnerów handlowych lub nowych operatorów rynkowych, próbujących nawiązać do estetyki i reputacji marki Starbucks.
Oba przypadki stanowią wzorcowy przykład tego, w jaki sposób międzynarodowe korporacje wykorzystują mechanizmy ochrony własności przemysłowej jako narzędzie strategiczne, nie ograniczając się wyłącznie do sfery sprzedaży, lecz traktując znak towarowy jako autonomiczny instrument prawny zabezpieczający długofalowe interesy gospodarcze.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Golat Rafał, Licencje na korzystanie ze znaku towarowego - obowiązki płatników>
Znaki towarowe w Rosji – między formalną ochroną a realnym powrotem na rynek
Rejestracja znaków towarowych przez międzynarodowe marki w Rosji, pomimo formalnego wycofania się z tego rynku, stanowi wyraz długoterminowej strategii zabezpieczającej. Utrzymanie ochrony pozwala nie tylko przeciwdziałać nieuczciwym praktykom rynkowym, lecz także zapewnia możliwość elastycznego reagowania na ewentualne zmiany otoczenia gospodarczego. Dla przedsiębiorstw pozostaje to narzędziem ochrony interesów oraz potencjalnej reaktywacji działalności w przyszłości. Z perspektywy systemu prawa własności przemysłowej działania takie są w pełni zgodne z celem instytucji znaku towarowego, jakim jest zapewnienie kontroli nad oznaczeniem oraz eliminacja ryzyka konfuzji na rynku.
Katarzyna Jedynak-Gierada, rzecznik patentowy, Patpol Kancelaria Patentowa
![Wulgarne słowo „[...]”. Sąd ukrywa, o jaki znak towarowy toczy się spór](/gfx/prawopl/_thumbs/pl/wkdokumenty/000/530/564/1/sad_sala_rozpraw_mlotek_00002_istock,mn2J62KipFef.jpg.webp)
