Narodowa Strategia Onkologiczna, tzw. cancer plan to całościowy programem walki z rakiem. Powstała na podstawie uchwalonej wiosną tego roku ustawy i ma wytyczyć kierunki rozwoju systemu opieki onkologiczne na lata 2020-2030. Zmiany w niej zaproponowane mają poprawić wykrywalność nowotworów we wczesnych stadiach, obniżyć umieralność i wydłużyć 5-letnie przeżycia.
Już obecnie w Polsce żyje około 1 miliona osób, u których zdiagnozowano lub wyleczono nowotwór. Niestety około 100 tysięcy Polaków rocznie umiera obecnie z powodu nowotworów, zaś prognozuje się, że w ciągu najbliższych 10 lat liczba pacjentów onkologicznych może wzrosnąć o 28 proc. Strategia ma ambitny cel zmniejszenia docelowo umieralności na najczęstsze nowotwory. Kładzie nacisk zwłaszcza na działania profilaktyczne, bo około 50 proc. nowotworów można zapobiegać.
Wiceminister zdrowia Sławomir Gadomski podał, że Narodową Strategię Onkologiczną przekazano do wykazu prac rządu i wkrótce powinna trafić do konsultacji międzyresortowych. Nad Strategią pracował zespół ekspertów złożony z lekarzy specjalistów, ale także przedstawicieli organizacji pacjenckich. Jednak jej ostateczna wersja, która trafiła do dalszych prac, została utajniona i znana jest tylko nielicznemu gronu ekspertów. Prawo.pl dotarło do wersji Strategii z połowy listopada.
Badania profilaktyczne w poz i medycynie pracy
Dokument wymienia pięć obszarów, w których planowane są zmiany. W ramach poprawy skuteczności profilaktyki wtórnej, proponowane jest włączenie do realizacji programów przesiewowych lekarzy POZ i medycyny pracy. Dzięki temu ma poprawić się skuteczność badań przesiewowych w kierunku nowotworów jelita grubego, piersi, szyjki macicy, płuca. W Polsce obserwuje się niską zgłaszalność do badań. W 2018 r. 39 proc. kobiet objętych programem profilaktyki raka piersi zgłosiło się na mammografię. Jeszcze gorzej jest, jeśli chodzi o profilaktykę raka szyjki macicy, w 2018 r. tylko 17 proc. kobiet skorzystało z cytologii w ramach programu.
Strategia zakłada, że do końca 2024 r. zwiększy się zgłaszalność na badania przesiewowe np. w kierunku raka piersi z 40 do 60 proc., a do końca 2027 r. do 75 proc. Więcej osób ma się zgłaszać także na inne badania profilaktyczne dzięki zwiększeniu zaangażowania lekarzy rodzinnych i medycyny pracy. Już od nowego roku planowane są premie finansowe dla lekarzy poz, którzy będą wysyłać pacjentów z grup podwyższonego ryzyka na badania przesiewowe. Jednak Strategia wprowadza także nowość - specjalne narzędzia motywacyjne mają mieć także lekarze medycyny pracy, by objąć pracowników z grup podwyższonego ryzyka badaniami przesiewowymi.
Projekt zakłada, że wprowadzone zostaną powszechne badania bilansowe realizowane w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, uwzględniające wywiad w kierunku wykrywania raka piersi, jelita grubego, raka szyjki macicy, jak również chorób odtytoniowych i raka płuca, a także nowotworów skóry (badanie dermatoskopowe).
Wielka wymiana sprzętu
W celu poprawy jakości wykonywanych badań planowana jest także do końca 2024 r. wymiana mammografów w Polsce, by osiągnąć odsetek mammografów cyfrowych na poziomie przynajmniej 90 proc. Resort zakłada także, że zwiększy intensywność kontroli jakości wykonywanych badań mammograficznych na poziomie podstawowym, a od 2023 r. zaostrzy „kryteria wejścia” realizacji programu badań mammograficznych, ale także cytologicznych.
Wymienione miałyby zostać także endoskopy stosowane w badaniach kolonoskopowych tak, by osiągnąć odsetek endoskopów wysokiej rozdzielczości na poziomie 100 proc. Od 2025 r. miałby zostać wprowadzona obowiązkowa certyfikację kolposkopistów i cytodiagnostów realizujących program profilaktyki raka szyjki macicy.
Zmiana systemu opieki
By pacjent mógł liczyć na taki sam poziom opieki, niezależnie od miejsca zamieszkania, zaproponowano zmiany w opiece. Narodowa Strategia Onkologiczna zakłada reorganizację systemu udzielania świadczeń. Ma się ona opierać na wprowadzeniu w 2022 r. w całej Polsce Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO), ustanawiającej nowe struktury organizacji i zarządzania opieką onkologiczną. Jej pilotaż trwa obecnie w dwóch województwach, a w kolejnych dwóch ma ruszyć od nowego roku.
Do końca 2020 r. wdrożony ma być nowy model organizacyjny opieki nad pacjentami („Cancer Units”) dla kluczowych nowotworów: raka płuca, raka jelita grubego, nowotworów ginekologicznych, nowotworów urologicznych, a w 2021 r. wdrożony nowy model organizacyjny opieki nad pacjentami dla nowotworów wieku dziecięcego.
Antynowotworowy podatek cukrowy od 2022 roku
Strategia oprócz dużych zmian w modelu opieki nad pacjentem zakłada także zmiany związane ze zdrowiem publicznym. Przewiduje wzrost cen wyrobów zawierających nikotynę oraz równe i wysokie opodatkowanie, a także bezwzględny zakaz reklamy tych produktów, w tym nowych wyrobów tytoniowych oraz e-papierosów. Zgodnie z wersją projektu, do której dotarło Prawo.pl, w 2024 r. miałby zostać wprowadzony obowiązek stosowania jednolitych opakowań tytoniu (tzw. plain packages). Do 2028 r. akcyza na wyroby tytoniowe miałaby wzrosnąć do wartości 75 proc.
Natomiast podatek akcyzowy od nadmiernej ilości cukrów w produktach spożywczych miałby zostać wprowadzony w 2022 r.
Wchodzi Strategia, kończy się Narodowy Program
W opinii jednego z profesorów, biorącego udział w pracach, Strategia stała się księgą tysiąca życzeń z wielu dziedzin związanych z onkologią i raczej nie jest realne, by znaleźć pieniądze, by je wszystkie spełnić. – Skoro to ma być plan działania na 10 najbliższych lat, to powinno się w nim znaleźć jak najwięcej – mówi lekarz współtworzący dokument. – By te wszystkie działania były możliwe, konieczne jest znaczące zwiększenie sum pieniędzy przeznaczonych na onkologię i tu może być problem.
Założenie jest takie, że przyjęcie przez Radę Ministrów Narodowej Strategii Onkologicznej w drodze uchwały będzie równoznaczne z utratą mocy prawnej przepisów powołujących programu wieloletniego na lata 2016‒2024 pod nazwą „Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych”. Jednocześnie środki finansowane w wysokości ok. 250 mln zł dotychczas dedykowane na realizację NPZChN staną się środkami na realizację NSO.
- Jeśli okaże się, że nie uda się znaleźć dużo więcej niż te 250 mln zł, to to będzie kompromitacja – podkreśla inny ekspert. – Z naszych wstępnych wyliczeń wynikało, że w niektórych obszarach niezbędne będzie zwiększenie nakładów, zarówno w odniesieniu do środków bieżących jak i majątkowych, średnio o 50 proc. każdego roku, w stosunku do kwoty bazowej z roku poprzedniego, począwszy od roku 2020. Jest to konieczne, by pokryć zapotrzebowanie w najbardziej newralgicznych, niedofinansowanych albo nowych strategicznych obszarach, określonych w Narodowej Strategii Onkologicznej. Czekamy na ruch Ministra Finansów. On ma partycypować w realizacji NSO poprzez zagwarantowanie w każdym roku niezbędnych środków na realizację poszczególnych działań określonych w Strategii - dodaje.
7 proc. na onkologię
W projekcie, do którego dotarło Prawo.pl jest zapisane, że obecnie wydatki na onkologię stanowią niespełna 6 proc. wszystkich wydatków przeznaczanych na ochronę zdrowia w Polsce. - Niezbędne jest więc przynajmniej procentowe zrównanie wydatków na onkologię w Polsce do średniej Unii Europejskiej – na pierwszym etapie realizacji NSO. Docelowo planujemy zwiększenie udziału wydatków na onkologię do 7 proc. – czytamy w projekcie Strategii.
Biorąc pod uwagę planowany do osiągnięcia w okresie 2020-2024 wzrost nakładów na opiekę onkologiczną do 7 proc. ogólnych nakładów na ochronę zdrowia, to wysokość środków w poszczególnych latach na opiekę onkologiczną powinna wynieść:
- 2021 – 8,3 mld PLN
- 2022 – 9,2 mld PLN
- 2023 – 10,2 mld PLN
- 2024 – 11,2 mld PLN
Szczepienia przeciwko HPV
Te wydatki to efekt wielu ważnych i potrzebnych zmian zaplanowanych w Strategii. Po pierwsze dokument zakłada, że do końca 2023 r. zaszczepione zostaną wszystkie roczniki dziewcząt w wieku 9-15 lat. W 2026 r. miałby się rozpocząć proces szczepień HPV przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego dla chłopców w wieku 9-15 lat.
Ministerstwo Zdrowia: Szczepienia przeciwko HPV mogą być wprowadzone do refundacji - czytaj tutaj>>
Standardy postępowania, bo duże różnice między regionami
Zgodnie z Cancer Planem do końca 2022 r. miałyby zostać opracowane i wprowadzone standardy organizacyjne dla procedur diagnostyczno-terapeutycznych w kluczowych nowotworach złośliwych. To ma pomóc wyeliminować negatywne zjawiska w onkologii takie jak fragmentacja opieki, rozproszenie świadczeń i ośrodków onkologicznych, które w ostatnich latach wpływały na jakość leczenia onkologicznego, a co za tym idzie na szanse pacjentów na wyjście z choroby nowotworowej. Niestety obecny system opieki sprawia, że skuteczność leczenia chorych na nowotwory w Polsce mierzona wskaźnikiem przeżyć wykazuje na duże różnice między regionami.
Dla przykładu, w okresie 2010–2014 współczynnik 5-letnich przeżyć netto chorych na nowotwory złośliwe piersi wahał się od 70 proc. w województwie podkarpackim do 80 proc. w województwie mazowieckim; na nowotwory złośliwe gruczołu krokowego od 72 proc. w województwie opolskim do 84 proc. w pomorskim.
Lepszy dostęp do rehabilitacji
Resort zdrowia zakłada, że poprawi się dostępność, w ramach kompleksowej opieki onkologicznej, do uzupełniających świadczeń gwarantowanych, w szczególności opieki rehabilitacyjnej, opieki psychoonkologicznej oraz opieki paliatywnej i hospicyjnej. By to było możliwe ma powstać sieć ośrodków opieki rehabilitacyjnej dla pacjentów onkologicznych przy ośrodkach onkologicznych w ramach projektowanej Krajowej Sieci Onkologicznej.
Do 2024 r. ma zostać zbudowana sieć ośrodków opieki paliatywnej i hospitacyjnej dla pacjentów onkologicznych. Do końca 2024 r. ma się zwiększyć liczba pacjentów objętych opieką rehabilitacyjną o 20 proc. w poszczególnych województwach. Do końca 2024 r. liczba łóżek opieki paliatywnej i hospicyjnej w poszczególnych województwach ma się zwiększyć o 20 proc. a do końca 2029 r. o 40 proc.
Mają powstać także wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w okresie przejściowym z wieku dziecięcego w wiek dorosły. Teraz jest z tym problem, że gdy dziecko kończy 18 lat, nagle zostaje bez kompleksowej opieki. Od 2022 r. miałyby być zapewnione finansowanie endoprotez dla dzieci chorych na nowotwory kości w ramach środków NFZ (do końca 2021 r. w ramach NSO).
Leczenie bólu w poz
By poprawić jakość życia pacjentów onkologicznych w trakcie i po zakończeniu leczenia onkologicznego do końca 2024 r. ma się poprawić skuteczność uśmierzania bólu pacjentów onkologicznych poprzez zwiększenie kompetencji lekarza rodzinnego w zakresie podejmowania działań polegających na określeniu stopnia natężenia bólu, leczeniu bólu oraz monitorowaniu skuteczności tego leczenia u chorych na nowotwory.
Resort zdrowia ma zapewnić także mechanizmy wspierające rozwój wolontariatu i poprawę dostępu do opieki domowej dla pacjentów onkologicznych. W 2023 r. miałby zostać wprowadzony obowiązek powołania doradcy społecznego w placówkach onkologicznych udzielających świadczeń w trybie stacjonarnym. To ma zapewnić poprawę dostępu do pomocy społecznej dedykowanej dla osób w trakcie leczenia i po przebytej chorobie nowotworowej. Jednak, by zrealizować te plany konieczna będzie współpraca z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Portal dla pacjentów
Strategia zakłada także, że uruchomiony zostanie Narodowy Portal Onkologiczny, który umożliwi pacjentom i pracownikom medycznym uzyskanie dostępu do informacji o sposobie, miejscu i skuteczności diagnostyki i leczenia onkologicznego dla chorych i lekarzy oraz oceny jakości leczenia w poszczególnych nowotworach u świadczeniodawców. Za jego powstanie ma być odpowiedzialny Narodowy Instytut Onkologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, czyli Centrum Onkologii w Warszawie.
Pieniądze na inwestycje w naukę i innowacje
Jednym z obszarów działania, którymi zajmuje się Strategia jest poprawa wyników leczenia poprzez zastosowanie bardziej skutecznych i mniej toksycznych metod leczenia. Kluczową rolę w rozwoju badań klinicznych przypisana została Agencji Badań Medycznych. Agencja ma być podmiotem odpowiedzialnym za finansowanie wartościowych i innowacyjnych badań dających nadzieję na o wysoki potencjał skuteczności.
Strategia zakłada, że do końca 2024 r. zwiększy się odsetek pacjentów onkologicznych biorących udział w badaniach klinicznych z 4 do co najmniej 6 proc., a do końca 2029 r. zwiększymy odsetek do poziomu 8 proc.
Także odsetek niekomercyjnych badań klinicznych realizowanych w Polsce w stosunku do wszystkich rejestrowanych badań ma być zwiększony w ciągu kilku najbliższych lat z obecnych 2 do min. 10 proc.
Strategia zakłada, że do 2024 r. zwiększy się dwukrotnie liczba pacjentów onkologicznych uczestniczących w Polsce w badaniach wczesnych faz oraz zwiększy się liczba funkcjonujących w Polsce ośrodków badań wczesnych faz.
Zmiany przewidują także, że zostanie uchwalona ustawa o biobankowaniu, a do 2024 r. zbudowana w Polsce sieć biobanków onkologicznych i doprowadzi się do otwarcia badań klinicznych opartych o biomarkery i nakierowanych na terapie celowane (tzw. badania koszykowe – basket studies) w oparciu o analizy molekularne nowotworów budując w ten sposób narodową platformę onkologii precyzyjnej we współpracy międzynarodowej.
Agencja Badań Medycznych ma doprowadzić do tego, by do 2024 r. powstały w Polsce co najmniej 4 certyfikowanych centra wsparcia badań klinicznych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
