Z uchwałą Państwowej Komisji Wyborczej wydanej w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych dotyczących zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w obwodach głosowania utworzonych w kraju w wyborach do Parlamentu Europejskiego nie zgodził się Komitet Wyborczy, który wniósł skargę. Skarżący zarzucił w szczególności naruszenie przepisów kodeksu wyborczego (dalej ustawy), m.in. w zakresie postanowień odnoszących się do identyfikacji wyborców. Zdaniem komitetu wyborczego, PKW bezpodstawnie przyjęła, że wyborca może być legitymowany za pomocą nieważnego dokumentu, choć przepis art. 52 § 1 ustawy nie posługuje się tym pojęciem. Kodeks wyborczy nie dopuszcza też identyfikowania wyborcy za pomocą telefonu komórkowego czy innego nośnika elektronicznego, a więc uchwała PKW narusza przepisy prawa – podniesiono w skardze. W ocenie skarżącego weryfikowanie wyborców w sposób dopuszczony w uchwale może skutkować tym, że dojdzie do falsyfikacji tożsamości osoby zainteresowaniem oddaniem głosu w wyborach.
Weryfikacja wyborcy przez komisję wyborczą
Sąd Najwyższy oddalił wniesioną skargę. PKW wydaje wytyczne wiążące komisarzy wyborczych, urzędników wyborczych i komisje wyborcze niższego stopnia oraz wyjaśnienia dla organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, a także podległych im jednostek organizacyjnych wykonujących zadania związane z przeprowadzeniem wyborów, jak i dla komitetów wyborczych oraz nadawców radiowych i telewizyjnych. Powyższe wynika z art. 161 § 1 ustawy – wskazał SN. Kluczowy w sprawie był przepis art. 52 § 1 kodeksu wyborczego. Na jego podstawie przed przystąpieniem do głosowania wyborca okazuje obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie dokument umożliwiający stwierdzenie jego tożsamości. Sąd Najwyższy wskazał, że z zaskarżonej uchwały wynika, że wyborcza może legitymować się każdym dokumentem ze zdjęciem, w tym także i dokumentem, który stracił już ważność, o ile pozwala na identyfikację wyborcy. Uchwała dopuszcza też stwierdzenie tożsamości wyborcy na podstawie usługi mTożsamość – rządowej aplikacji mobilnej mObywatel. Dane dotyczące wyborcy są wyświetlane na ekranie jego smartfona. Sąd Najwyższy wskazał, że postanowienia uchwały PKW nie są sprzeczne z przepisami kodeksu wyborczego. Kluczowy przepis mówi o „dokumencie umożliwiającym stwierdzenie tożsamości’. Nie musi być to więc dokument stwierdzający tożsamość. Pojęcie „dokument umożliwiający stwierdzenie tożsamości” należy interpretować w sposób szeroki. To celowe działanie prawodawcy – podkreślił SN. Na okoliczność tę zwraca się uwagę także w literaturze prawniczej.
Bezpieczeństwo aplikacji mTożsamość
Sąd Najwyższy przypomniał, że na podstawie art. 77(3) k.c. dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. Może być nim więc nieważny dowód osobisty, czy telefon komórkowy z aplikacją mTożsamość. Sąd Najwyższy podkreślił, że dane zapisywane w telefonie osoby korzystającej z tej aplikacji podlegają weryfikacji. Nie można korzystać z aplikacji, jeśli osoba nie ma profilu zaufanego lub gdy jej dowód osobisty jest nieważny. System ten zawiera szereg zabezpieczeń, a więc jest bezpieczny – zaznaczył SN. Nie można więc zgodzić się ze skarżącym, że PKW, wydając uchwałę, nie wywiązała się z obowiązku zagwarantowania prawidłowego przebiegu wyborów – podsumował SN.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2019 r., I NSW 4/19, LEX nr 2671546.
Sąd Najwyższy zasadnie oddalił skargę
Według dr Macieja Borskiego, SN słusznie oddalił skargę. Słusznie zwrócił uwagę, że pojęciem dokumentu umożliwiającego stwierdzenie tożsamości posługuje się zarówno art. 52 par. 1 kodeksu wyborczego, jak i odpowiedni przepis uchwały PKW w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych dotyczących zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w obwodach głosowania utworzonych w kraju w wyborach do Parlamentu Europejskiego zarządzonych na dzień 26 maja 2019 r. Ani we wskazanym przepisie kodeksu wyborczego, ani w uchwale PKW, nie użyto sformułowania „dokument stwierdzający tożsamość”. Nie ulega wątpliwości, że celem ustawodawcy było maksymalnie szerokie określenie kategorii dokumentu umożliwiającego stwierdzenie tożsamości. Chodziło więc o objęcie nim każdego dokumentu ze zdjęciem zawierającego podstawowe dane osobowe (np. prawo jazdy, legitymacja pracownicza, legitymacja uczniowska itp., a nawet aplikacji na smartfony pod nazwą mTożsamość). Każdy z tych dokumentów umożliwia bowiem identyfikację wyborcy. Co więcej, według SN, stwierdzenie tożsamości może także umożliwić dokument, który utracił już ważność. Podejście takie należy w pełni zaaprobować, bowiem nawet dokument, który jest już nieważny, ale zawiera elementy pozwalające zidentyfikować wyborcę (np. zdjęcie), jest absolutnie wystarczający do potwierdzenia, że obwodowa komisja wyborcza ma do czynienia z osobą umieszczoną w spisie wyborców. Uprawnienie do głosowania wynika przecież z umieszczenia w spisie wyborców a okazanie dokumentu ma jedynie wyeliminować przypadki podszywania się pod osoby uprawnione.
W omawianym postanowieniu Sąd Najwyższy przywołał także definicję dokumentu z art. 77(3) k.c. Takim nośnikiem informacji wydaje się być zainstalowana na smartfonie aplikacja mTożsamość. W doktrynie prawa cywilnego zwraca się uwagę, że dla uznania za dokument nie ma znaczenia miejsce na nośniku informacji czy jego charakter. Kluczowe jest jedynie to, by istniała możliwość zapoznania się z treścią informacji. Dokument może zatem przybierać nie tylko postać pisemną, ale także np. elektroniczną. Nie może być zatem wątpliwości, że dokumentem umożliwiającym stwierdzenie tożsamości może być dokument elektroniczny. Zgodnie z art. 3 pkt. 55 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 910/2014 z 23.7.2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylającym Dyrektywę Nr 1999/93/ WE36 jest on definiowany jako treść przechowywana w postaci elektronicznej, w szczególności tekst lub nagranie dźwiękowe, wizualne lub audiowizualne. Takim dokumentem będzie zatem aplikacja mTożsamość i zawarte w niej dane.
Czytaj też: Na wybory z dowodem osobistym lub aplikacją mObywatel w smartfonie>>
SN słusznie odrzucił również argumenty jakoby dane udostępniane w ramach usługi mTożsamość były niewiarygodne. SN trafnie wskazał, że z usługi tej nie może przecież korzystać osoba nie dysponująca tzw. profilem zaufanym, zaś dane które umożliwiają identyfikację są w odpowiedni sposób zabezpieczone. Poza tym warto zauważyć, że autentyczność danych w aplikacji można potwierdzać poprzez skanowanie kodu QR. Służy do tego osobna aplikacja o nazwie mWeryfikator. Osoba, która z niej korzysta (np. członek obwodowej komisji wyborczej) zobaczy na swoim smartfonie dane osoby weryfikowanej (imiona i nazwisko oraz zdjęcie w niskiej rozdzielczości), a także datę weryfikacji. Weryfikujący może też sprawdzić, czy certyfikat online osoby weryfikowanej jest aktualny. Co prawda w ostatnich wyborach do Parlamentu Europejskiego członkowie obwodowych komisji wyborczych rzadko korzystali z tej możliwości weryfikowania tożsamości, jednak wynikało to z pominięcia tej kwestii przez PKW w wytycznych skierowanych do obwodowych komisji wyborczych. Niedopatrzenie PKW nie może być przecież argumentem przeciwko stosowaniu nowoczesnych technologii.
Niezależnie od powyższego, słuszność stanowiska SN potwierdza moim zdaniem i to, że w art. 52 § 3 kodeksu wyborczego ustawodawca wprowadził wymóg okazania obwodowej komisji wyborczej przez wyborcę głosującego za granicą ważnego polskiego paszportu, z tym że na terenie państw UE oraz państw, do których można wjechać na podstawie polskiego dowodu osobistego, można okazać dowód osobisty. Gdyby więc ustawodawcy chodziło o takie właśnie zawężone pojęcie dokumentu tożsamości, to nie dokonywałby rozróżnienia na wyborców głosujących w kraju i za granicą – wyjaśnia dr Maciej Borski, adiunkt w Instytucie Nauk Prawnych WSH, prodziekan Wydziału Administracji i Zarządzania Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu, redaktor naczelny czasopisma naukowego Roczniki Administracji i Prawa.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
