- Przepisy prawa powszechnie obowiązującego zdają się nie zauważać szczególnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami, jakie występują również w przypadku ewakuacji. W konsekwencji osoby te mierzą się z nieprzygotowaniem służb, infrastruktury oraz procedur do odpowiedzi na ich szczególne potrzeby – pisał rzecznik praw obywatelskich (RPO) do ministra spraw wewnętrznych i administracji (MSWiA) pod koniec ubiegłego roku. W tym czasie niewiele się zmieniło w tym zakresie. RPO zaznacza, że problem jest szerszy, bo prawo nie zauważa szczególnych potrzeb osób w sytuacjach kryzysowych, nie tylko podczas ewakuacji.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Zamajtys Krzysztof, Ewakuacja osób niepełnosprawnych z obiektu użyteczności publicznej>
Prawo się zmienia, ale wciąż brakuje konkretów
W ustawie z 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej co prawda pojawia się kilka razy wątek potrzeb osób z niepełnosprawnościami, np. w kontekście zwrócenia uwagi na potrzeby osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności w celu skutecznego powiadamiania, ostrzegania i alarmowania ludności o zagrożeniach oraz sprawnego przekazywania alarmów i komunikatów ostrzegawczych (art. 72). Organy mają też zapewnić informację o umiejscowieniu obiektów zbiorowej ochrony, sposobie dotarcia do nich z uwzględnieniem informacji o ograniczeniach dostępu dla osób z niepełnosprawnościami (art. 114 ust. 2). W opinii Macieja Augustyniaka, prezesa Fundacji Polska bez Barier, to o wiele za mało.
– Na jednym z ostatnich cyklicznych spotkań na temat wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami w biurze pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych nie dowiedzieliśmy się niczego konkretnego z MSWiA o przepisach oprócz tego, że odpowiedzialność ma być przekierowana do samorządów. Nie ma jednak pomysłów, jakie mają one mieć narzędzia, aby właściwie zadbać o potrzeby osób ze szczególnymi potrzebami w sytuacjach zagrożenia. Pytaliśmy też o indywidualne plany ewakuacji, już nie tylko względem osób z niepełnosprawnościami, bo ta grupa osób i potrzeb jest szersza. Byłoby np. dobrze, żeby straż pożarna, zanim do kogoś pojedzie z pomocą, wiedziała, że potrzebuje on prądu do respiratora, gdy ten został wyłączony. Stan schronów w ogóle jest żałosny, co powszechnie wiadomo, ale w kwestii dostosowań ich dla osób z niepełnosprawnościami nie mamy nic – mówi Maciej Augustyniak.
Zobacz także poradnik w LEX: Myślińska Katarzyna, Mapa procesów i zadań ochrony ludności i obrony cywilnej>
Prawo się tworzy, schrony mają być dostępne
MSWiA informuje nas, że obecnie obowiązujące przepisy dotyczące ostrzegania i alarmowania znajdują się w ustawie o zarządzaniu kryzysowym, ustawie o obronie Ojczyzny oraz ochronie ludności i i obronie cywilnej.
- Na podstawie delegacji zawartych w tych ustawach określono sygnały ostrzegania i alarmowania. W rozporządzeniu Rady Ministrów z 23 lutego 2024 r. w sprawie systemów wykrywania skażeń i powiadamiania o ich wystąpieniu oraz właściwości organów w tych sprawach, uwzględniono potrzeby osób z niepełnosprawnościami, ponieważ sygnały alarmowe mają zarówno formę dźwiękową, jak i wizualną. Dodatkowo przewidziano wykorzystanie alertu SMS oraz Regionalnego Systemu Ostrzegania, które przekazują komunikaty w formie tekstowej – przekazało serwisowi Prawo.pl MSWiA.
Z kolei 31 maja wejdzie w życie rozporządzenie z 14 maja 2025 r. w sprawie alarmów i komunikatów ostrzegawczych. Przygotowywane są projekty rozporządzeń, dotyczących budownictwa ochronnego, przewidujące dostosowanie schronów do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami.
- Uwzględniają one m.in. odpowiednią szerokość drzwi wejściowych, zejścia w formie pochylni oraz schody zgodne z normami budowlanymi. W przypadku budowy schronów o dużej pojemności planuje się również wyznaczenie osób do obsługi, w tym osób z niepełnosprawnościami – podaje resort.
Obecnie w uzgodnieniach międzyresortowych i konsultacjach publicznych są projekty rozporządzeń w sprawie:
- warunków organizowania oraz wymagań, jakie powinny spełniać miejsca doraźnego schronienia; warunków wyznaczania budynków użyteczności publicznej, w których zapewnia się budowle ochronne,
- o przygotowaniu obiektu zbiorowej ochrony do użycia, warunków eksploatacji i zapewnienia porządku w budowli ochronnej
- warunków technicznych, warunków technicznych użytkowania i warunków technicznych usytuowania budowli ochronnych
- Centralnej Ewidencji Obiektów Zbiorowej Ochrony.
- W projektach rozporządzeń uwzględnia się wymagania dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami. Stosownie do zgłoszonych uwag w ramach konsultacji publicznych i międzyresortowych wprowadza się do tych projektów stosowne merytoryczne poprawki, w tym co do wymagań konstrukcyjnych – mówi przedstawiciel biura prasowego MSWiA.
Czytaj także komentarz w LEX: Roszewska Katarzyna, Zadania jst związane z zapewnianiem dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami>
Konieczne procedury i systemowe działania
Wydaje się, że droga do jednolitych procedur dla poszczególnych służb zaangażowanych w niesienie pomocy w czasie zagrożenia jest daleka. A bez tego pomoc wciąż będzie niepewna i doraźna. Maciej Augustyniak zauważa, że konieczne byłoby budowanie procedur w oparciu o skuteczną i dobrze działającą w obie strony komunikację. Z jednej strony, aby odpowiednie służby wiedziały, jakie osoby ze szczególnymi potrzebami mają na swoim terenie i jakiego wsparcia potrzebują, a z drugiej strony, żeby same te osoby, wiedziały, gdzie mogą te potrzeby zgłosić i mieć pewność, że w razie potrzeby mogą liczyć na odpowiednie wsparcie.
– Moja sąsiadka, powstaniec warszawski, dobrze wie, czego potrzebuje, ale kompletnie nie wie, gdzie się udać, aby ktoś te potrzeby zarejestrował. Czasami wystarczą bardzo proste rozwiązania, trzeba o nich tylko myśleć na etapie realizacji. Wydaje się, że skoro Polska zajęła się tworzeniem przepisów w tym zakresie, to jest to dobry moment, by uwzględnić potrzeby wszystkich – mówi Maciej Augustyniak i podaje przykład zapewnienia bezpieczeństwa podczas nagłych zdarzeń na autostradach czy w tunelach. W takich sytuacjach trzeba by było zapewnić wolną od barier drogę do wyjścia ewakuacyjnego, czyli m.in obniżony krawężnik. A jeśli na dalszej drodze są przeszkody, to miejsce schronienia, gdzie można poczekać na wsparcie.
Przeczytaj także: Kto, kiedy, jak? Tak ma wyglądać ewakuacja w czasie wojny
Czytaj także poradnik w LEX: Roszewska Katarzyna, Waszkielewicz Aleksander, Informacja na temat ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami>
Poradnik bezpieczeństwa nie do końca dostępny
W opinii ekspertów nie dla wszystkich jest też dostępny poradnik bezpieczeństwa przygotowywany przez MSWiA. Choć resort podkreśla, że został przygotowany w kilku wersjach językowych oraz w wersji dla dzieci i osób słabowidzących – w formie audiodeskrypcji i w wersji wideo.
- Rządowe Centrum Bezpieczeństwa nie zajmuje się właściwie dostępnością. Właśnie opublikowano Poradnik na czas kryzysu i wojny. W dwóch wersjach - po polsku i po angielsku. Tylko dla sprawnych, sprawniejszych i najsprawniejszych. Całą pozostałą resztą w kwestiach bezpieczeństwa nie ma się co przejmować – komentuje Stefan Wajda, ekspert ds. dostępności cyfrowej z LepszyWeb.pl.
Krzysztof Kotyniewicz, prezes Polskiego Związku Głuchych zaznacza, że poradnik nie jest przetłumaczony na Polski Język Migowy (PJM). – Na nasze pytanie o tę kwestię, w ministerstwie było wielkie zdziwienie – mówi.
- W razie "W" władza ma zasadę - "ratuj się kto może", a osoby ze szczególnymi potrzebami będą im utrudniać ucieczkę... – ironizuje inny internauta. Nie ma także poradnika w tekście łatwym do czytania i zrozumienia (ETR), np. dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, ale też starszych. MSWiA zapewnia nas jednak, że w trakcie konsultacji przedstawiciele organizacji społecznych zgłosili propozycje uzupełnień. W tym dodanie informacji skierowanych bezpośrednio do osób z niepełnosprawnościami, wersji w języku ukraińskim i angielskim, danych i adresów miejsc schronienia, numerów infolinii pomocowych, danych punktów kontaktowych na poziomie województwa, powiatu i gminy.
- Postulowano również o rozszerzenie podmiotów dystrybuujących poradnik o Ochotnicze Straże Pożarne, koła gospodyń wiejskich, biblioteki i inne miejsca użyteczności publicznej – odpowiada nam resort spraw wewnętrznych.
Czytaj także w LEX: Bednarczyk-Płachta Agnieszka, Edukacja z zakresu ochrony ludności>
Cena promocyjna: 181.3 zł
|Cena regularna: 259 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 181.3 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
