Projekt rozporządzenia w sprawie ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia został przyjęty przez Komitet Stały Rady Ministrów 30 kwietnia. To kolejny akt wykonawczy do ustawy z 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej. Określa sposób realizacji działań w zakresie ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia. Projekt był kilkakrotnie modyfikowany. Ostatnia wersja z 7 kwietnia nie rozwiewa jednak wątpliwości zgłoszonych m.in. przez wojewodów i samorządowców w procesie konsultacji.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Myślińska Katarzyna, Ochrona ludności i obrona cywilna a sytuacje kryzysowe>
Na czas stanu wojennego i wojny
Przepisy rozporządzenia dotyczą procedury organizacji ewakuacji w przypadku wprowadzenia stanu wojennego lub wojny (nie uwzględniają ewakuacji na wypadek wystąpienia klęski żywiołowej). W rozporządzeniu przewidziano współdziałanie organów obrony cywilnej różnych szczebli administracyjnych, aby zapewnić sprawną i bezpieczną ewakuację osób z obszarów zagrożonych. Współpraca ta obejmować będzie m.in. bieżącą wymianę informacji dotyczących możliwości przyjęcia osób ewakuowanych oraz dostępnych zasobów do wykorzystania w procesie ewakuacji. Nowa wersja doprecyzowuje rolę poszczególnych organów ochrony ludności: wójta (burmistrza, prezydenta), starosty, wojewody, marszałka województwa i Szefa Obrony Cywilnej. Na obszarze gminy to wójt będzie tym, który informuje ludność o zarządzeniu ewakuacji. Generalnie cała procedura ewakuacji ma się odbywać na podstawie opracowanym wcześniej dokumencie planistycznym.
Czytaj także w LEX: Bednarczyk-Płachta Agnieszka, Obrona cywilna – organy obrony cywilnej w czasie stanu wojennego i w czasie wojny>
Kto pierwszy do ewakuacji
Projekt rozporządzenia określa priorytety działań ewakuacyjnych. Kładzie nacisk na ewakuację w pierwszej kolejności dzieci, kobiet ciężarnych, osób przebywających w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej zapewniających całodobową opiekę, w szpitalach, podmiotach leczniczych udzielających stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż świadczenia szpitalne, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, innych placówkach zapewniających opiekę osobom niezdolnym do samodzielnego poruszania się lub o ograniczonej zdolności poruszania się. Ewakuowane w pierwszej kolejności mają być też inne osoby z niepełnosprawnościami. Dla nich organy OC muszą zapewnić transport.
Zobacz także poradnik w LEX: Myślińska Katarzyna, Mapa procesów i zadań ochrony ludności i obrony cywilnej>
Z przyjętej przez Komitet Stały RM wersji projektu wykreślono m.in. osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej. Taką zmianę postulował m.in. Związek Powiatów Polskich (ZPP).
— Nie jest zasadne, aby pierwszeństwo ewakuacji przysługiwało klientom pomocy społecznej. Często są to osoby zdrowe, nierzadko pracujące na czarno, ukrywające swoje dochody, które z własnego wyboru nie podejmują zatrudnienia — wskazuje Patrycja Grebla-Tarasek, radca prawny ZPP.
Projekt zakłada, że pozostała część ludności będzie w większym stopniu zdolna do samoewakuacji — z wykorzystaniem własnego transportu i samodzielnym zapewnieniem sobie zakwaterowania.
W realizację zadań niezbędnych do zabezpieczenia procesu ewakuacji oraz ochrony pozostawionego mienia zaangażowane będą podmioty obrony cywilnej, a w razie potrzeby także inne służby, np. policja. MSWiA dopisało też do projektu (o co wnioskowali także samorządowcy), że ewakuacja osób przebywających w szpitalach powinna odbywać się w oparciu o siły i środki Państwowego Ratownictwa Lotniczego Pogotowia Ratunkowego, ratowników medycznych z innych podmiotów ochrony ludności i organizacji pozarządowych, przy koordynacji wojewodów, adekwatnie do potrzeb.
Ewakuacja i samoewakuacja bez ewidencji, ale pod kontrolą
Pod wpływem uwag zgłaszanych przez wojewodów resort wycofał się z regulacji, która nakładała na wójta obowiązek prowadzenia ewidencji ludności i mienia ewakuowanego przygotowanymi środkami transportu. Ewidencję zastąpi spis ludności, mienia i dóbr kultury. Podobny obowiązek został zniesiony przy samoewakuacji. Wójt lub inny organ obrony cywilnej przeprowadzi spis lub oszacuje liczbę ludności, która ewakuowała się w ten sposób.
Zobacz także wzór dokumentu w LEX: Zalecenia starosty w sprawie realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej przez wójta>
— W przypadku wystąpienia sytuacji wymagającej ewakuacji ludności z obszaru zagrożonego prowadzenie ewidencji ludności podlegającej samoewakuacji będzie w praktyce niemożliwe. Ludność, która otrzyma komunikat o rozpoczęciu ewakuacji i która samodzielnie uda się poza strefę zagrożenia, nie będzie czekała na przedstawicieli organów OC celem rejestracji — wskazywał Jacek Brzozowski, wojewoda podlaski, w procesie konsultacji.
Przepisy wskazują, że organ ochrony ludności nie będzie musiał też ewidencjonować tych, którzy odmówią ewakuacji. Wystarczająca będzie informacja dotycząca orientacyjnej liczby osób, które nie wyraziły zgody na ewakuację — przekazywana staroście.
Transport — gminy muszą sobie radzić
Wątpliwości kujawsko-pomorskiego urzędu wojewódzkiego wzbudziło sformułowanie, że przy ewakuacji wójt „ustala środki transportowe pozostające do dyspozycji”.
— Środki takie jak autobusy, trolejbusy, tramwaje są w posiadaniu samorządów miejskich. Samorządy wiejskie nie posiadają własnych środków transportu. Konieczne będzie podpisanie umów lub porozumień z firmami zewnętrznymi. Są to środki transportowe w większości zajęte przez wojsko w ramach świadczeń rzeczowych na rzecz obrony — wskazywał wojewoda Michał Sztybel.
Według MSWiA nie powinno to stanowić problemu, bo nawet w gminach wiejskich działają podmioty, głównie prywatne, które mogą zostać wykorzystane do realizacji przewozów. Resort doprecyzował jednak przepis, wskazując, że owe ustalenie ma nastąpić w oparciu o pozyskane dane od innych właściwych organów lub podmiotów zarządzających infrastrukturą lub zasobami wyznaczonymi do wykorzystania podczas ewakuacji. Wówczas wójt wezwie ich dysponentów do pomocy, zgodnie z zapotrzebowaniem, wskazując im zakres wykonywanych zadań.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Bednarczyk-Płachta Agnieszka, Infrastruktura do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej>
Drużyny porządkowe, załadunkowe i inne
Nowa wersja doprecyzowuje, że wójt (burmistrz, prezydent) nie tylko wyznacza lokalizacje potencjalnych punktów zbiórki osób do ewakuacji, ale także je organizuje, oznakowuje i zapewnia odpowiedni personel do obsługi. Wyznacza główne drogi i linie kolejowe, które mają być wykorzystane w czasie ewakuacji, zasoby obrony cywilnej przewidziane w procesie ewakuacji oraz koordynuje ich udział. To na barkach wójta spoczywa m.in. zabezpieczenie logistyczne w postaci dostępu do żywności (choć każdy obywatel powinien zabezpieczyć się tak, aby przetrwać samodzielnie 72 godziny), wody pitnej, potrzeb sanitarnych oraz organizacja punktów m.in. załadunku, pomocy medycznej (w tym psychologicznej), a także drużyn porządkowo-ochronnych, które będą zabezpieczać pozostawione mienie i pilnować bezpieczeństwa publicznego.
Czytaj w LEX: Bednarczyk-Płachta Agnieszka, Tworzenie i utrzymanie zasobów ochrony ludności>
Piotr Tarapata, dyrektor Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Wojewódzkiego w Opolu, ma wątpliwości, czy wójt, burmistrz, prezydent miasta będzie miał siły i środki, aby zabezpieczyć pozostawione mienie. Tym bardziej że jednostki OSP i straży miejskiej jako podmioty OC będą w większości zajęte innymi działaniami.
— Mogą zabezpieczyć fizycznie obiekty workami z piaskiem itp., ale już nie będą w stanie zabezpieczać trwale przed np. rabunkiem, do czego powinny zostać wyznaczone pododdziały policji lub WOT — uważa Piotr Tarapata.
Zdaniem resortu „w warunkach kryzysu zawsze zapotrzebowanie na siły i środki będzie większe od możliwości, niemniej nie może to być przesłanką do bierności lub rezygnacji z realizacji zadań wynikających także z innych ustaw”.
Ministerstwo doprecyzowuje jednocześnie, że na wójcie (burmistrzu, prezydencie miasta), staroście lub wojewodzie nie będzie spoczywał obowiązek zapewnienia dla pozostawionych zwierząt wody, paszy i schronienia — to zadanie powinno pozostać w gestii właścicieli. Na organach OC nie będzie też spoczywał obowiązek zabezpieczenia leków — zapis ten był obecny w poprzedniej wersji projektu. MSWiA zamieniło obowiązek zabezpieczenia leków na „środki lecznicze”.
— Samorządy są w stanie zapewnić jedynie podstawowe środki medyczne i leki, dlatego nie można oczekiwać, że zabezpieczą one pełny asortyment medykamentów, zwłaszcza tych dostępnych wyłącznie na receptę. W interesie osoby ewakuowanej leży więc wcześniejsze przygotowanie i zabranie ze sobą leków przyjmowanych na stałe — wskazuje Patrycja Grebla-Tarasek ze Związku Powiatów Polskich.
Przeczytaj także: Tak ma wyglądać nabór ochotników do służby w obronie cywilnej
Jakie kadry do zabezpieczenia
W procesie konsultacji zarówno wojewodowie, jak i samorządowcy wskazywali na brak przepisów, jak powoływać określone drużyny, z jakich kadr, jak je wyposażać oraz jakie mają mieć uprawnienia (szczególnie drużyny porządkowo-ochronne) wyznaczone do zabezpieczenia i zapewnienia porządku publicznego. Zapis o drużynach oparty jest o ideę dawnych formacji obrony cywilnej, które faktycznie istniały i działały do lat 90. Jest obawa, że w realnych warunkach nie znajdzie zastosowania.
Czytaj w LEX: Karciarz Mateusz, Organy i podmioty ochrony ludności w administracji samorządowej>
Zdaniem MSWiA każdy organ tworzący zespół określi jego skład indywidualnie, dobierając kryteria wyboru osób. Z przepisów wynika, że wojewoda oraz starosta powołują zespoły do spraw koordynacji ewakuacji, do których prac wyznacza się:
- personel obrony cywilnej,
- osoby zatrudnione w urzędach obsługujących organy obrony cywilnej, w jednostkach organizacyjnych lub w jednostkach stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży, które nie posiadają przydziałów mobilizacyjnych,
- przedstawicieli społecznych organizacji ratowniczych.
Jeżeli przyczyni się to do zwiększenia sprawności organizacyjnej procesu ewakuacji, organy obrony cywilnej mogą tworzyć inne zespoły. Projekt ma być wkrótce przyjęty przez rząd.
![Ochrona ludności i obrona cywilna. Komentarz [PRZEDSPRZEDAŻ]](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/82851/978-83-8390-619-5,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 220.15 zł
|Cena regularna: 259 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 194.25 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
