Terminy przedawnienia roszczeń nadal budzą wiele wątpliwości, gdyż trudno je ustalić, nawet sędziom. Przyczyniła się do tego m.in nowelizacja kodeksu cywilnego z 2018 roku.

Nowelizacja z 2018 roku skróciła co do zasady przedawnienie z dziesięciu do sześciu lat, a także przyjęla za koniec biegu przedawnienia ostatni dzień roku kalendarzowego, w którym upływa termin. 

Czytaj w LEX: Reforma KPC - odpowiedzi na kluczowe pytania związane z nowelizacją procedury cywilnej >>

Sąd Okręgowy w Poznaniu rozpoznając pozew o zapłatę powziął wątpliwości, czy roszczenie gminy wobec byłego najemcy o odszkodowanie tzw. uzupełniające tj. opłaty za media jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej i przedawnia się w terminie trzech lat?​

Obecnie według art. 118 kc, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W momencie wyrokowania termin przedawnienia roszczeń wynosił 10 lat.

Roszczenie uzupełniające

Roszczenie uzupełniające według art. 18 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gmin wytacza właściciel wobec osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego i są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie.
Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać od najemcy odszkodowania uzupełniającego.

Sąd Okręgowy w Krakowie stwierdził, że kwestia przedawnienia przysługujących gminie roszczeń o odszkodowanie, tzw. uzupełniających jest postrzegana niejednolicie.
W odróżnieniu od odszkodowania wskazanego w art. 18 ust. 1 tej ustawy, w odniesieniu do odszkodowania uzupełniającego ustawodawca nie przewiduje płatności periodycznych, a w konsekwencji przyjmuje ono postać świadczenia jednorazowego. Pojęcie to obejmuje opłaty niebędące składnikami czynszu lub odszkodowania, a więc opłat niezależnych, które musi uiszczać właściciel w celu realizacji ciążącego na nim obowiązku utrzymania lokalu w należytym stanie.

Tych roszczeń właściciel może domagać się na zasadach ogólnych.  Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi.

Sąd drugiej instancji przeanalizował pojęcie „działalność gospodarcza”, przypominając charakteryzujące ją cechy, tj.:

  • profesjonalny charakter,
  •  powtarzalność podejmowanych działań,
  • działanie na własny rachunek,
  •  racjonalne gospodarowanie,
  • uczestnictwa w obrocie gospodarczym oraz
  • podporządkowanie regułom gospodarki rynkowej, m.in. w celu osiągnięcia zysku, przy czym brak zamiaru jego uzyskania nie pozbawia prowadzonej działalności charakteru działalności gospodarczej.

 

Według orzecznictwa Sądu Najwyższego, roszczenie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c., jeżeli pozostaje z nią w normalnym, choćby tylko pośrednim, funkcjonalnym związku.

Za pozostające w takim związku uznaje się przede wszystkim roszczenia powstałe w ramach obrotu umownego oraz te roszczenia wynikające z innych zdarzeń niż umowy, które są ściśle związane z zawieranymi przez przedsiębiorcę umowami.

 

Podporządkowanie gospodarce rynkowej

Poważne wątpliwości Sądu Okręgowego wywołało przede wszystkim to, czy prowadzenie przez gminę działalności w zakresie gospodarowania nieruchomościami ma zawsze charakter działalności gospodarczej, zwłaszcza że użyte w art. 118 k.c. pojęcie „roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej” jest określeniem szerokim.
Gmina w zakresie zadania zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej ma obowiązek zaspokajać te potrzeby szczególnie na rzecz osób o niskich dochodach. Oznacza to, że w tym zakresie gmina nie tylko nie osiąga zysku, ale także trudno mówić o racjonalności działania, skoro przekazuje lokale, w tym lokale socjalne osobom będącym w sytuacji materialnej uniemożliwiającej regulację należności.

Trudno także mówić o podporządkowaniu regułom gospodarki rynkowej, skoro czynsze w lokalach z zasobu są ustalane uchwałą rady gminy i odbiegają od czynszów wolnorynkowych, a szczególnie te, które dotyczą lokali socjalnych. Działalność gospodarczą charakteryzuje także swoboda, o której w przypadku gminy trudno mówić, gdy ż zgodnie z art. 20–25 ustawy o ochronie praw lokatorów zakres możliwej swobodnej regulacji kwestii mieszkaniowej jest mocno ograniczony.

 

Zobowiązanie z mocy ustawy

Sąd drugiej instancji miał wobec tego wątpliwości, czy w ramy działalności gospodarczej gminy wpisuje się roszczenie o odszkodowanie uzupełniające (art. 18 ust. 2 o ochronie praw lokatorów) z tytułu niezależnych od właściciela opłat za korzystanie z lokalu mieszkalnego przez byłego najemcę. W przedstawionej sytuacji gminy nie łączy z lokatorem żaden stosunek zobowiązaniowy, a uzupełniające roszczenie odszkodowawcze powstaje nie w rezultacie zamierzonej aktywności gminy, lecz z mocy ustawy wraz z zaistnieniem po stronie gminy uszczerbku w postaci poniesienia kosztów mediów, z których korzystał były najemca - uznał sąd pytający.

Izba Cywilna SN przychyliła się do tej interpretacji i podjęła uchwałę, według której roszczenie odszkodowawcze uzupełniające (art. 18 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego), obejmujące opłaty niezależne od właściciela, dochodzone przez gminę przeciwko osobie zajmującej lokal bez tytułu prawnego za okres po ustaniu tego tytułu, nie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c.

 

Sygnatura akt III CZP 85/20, uchwała 3 sędziów SN z 9 grudnia 2021 r.