Według Grzegorza Wójkowskiego, prezesa Stowarzyszenia Aktywności Obywatelskiej Bona Fides z Katowic, eksperta akcji Masz głos Fundacji Batorego, środki w ramach funduszu sołeckiego to „niewielkie pieniądze” (średnio kilkanaście tysięcy złotych), choć bardzo ważne dla wsi. - Potrzeby są jednak dużo większe – podkreśla.
Pieniędzy zazwyczaj brakuje
Ekspert podkreśla, że rzadkie mogą być sytuacje, kiedy jakieś środki są niewykorzystane w ciągu roku, albo gdy sołectwo składa do wójta wniosek o zmianę przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach funduszu. A jest to możliwe do 31 października.
Czasem zdarzają się sugestie lub nawet naciski wójta, żeby część funduszu sołeckiego przeznaczyć na inwestycję, która niekoniecznie powinna być sfinansowana z jego środków. Zdaniem Grzegorza Wójkowskiego jest to wywieranie nieformalnych nacisków na sołtysa, żeby zgłosił jakieś przedsięwzięcie do funduszu sołeckiego, a na mieszkańców, żeby zagłosowali.
Pieniądze z funduszu sołeckiego można przeznaczyć na realizację tych zadań gminy, które będą służyły poprawie życia mieszkańców danego sołectwa, a także na usuwanie skutków klęsk żywiołowych. Jeżeli mieszkańcy uznają za stosowne, można np. zbudować lub wyremontować plac zabaw dla dzieci, naprawić chodnik, posadzić drzewa czy wyremontować wiatę przystankową.
„Wchodzenie” na niższy szczebel
- Wójt powinien korzystać z innych środków niż fundusz, a nie naciskać na mieszkańców – mówi. Jak dodaje, często sołtysi zgadzają się z obawy, że potem wójt nie zgodzi się na jakąś inwestycję w sołectwie. – Takie „wchodzenie na niższy szczebel” zniechęca ludzi do działania i przychodzenia na zebrania – podkreśla.
Wśród przykładów są drobne remonty, które i tak powinny być dokonane z budżetu gminy i są to często inwestycje wcześniej planowane. - Skoro jest fundusz sołecki to wójt uważa, żeby z niego wydać, a nie powinno tak być i ludzie czują, że tracą pieniądze, bo mogliby je przeznaczyć np. na miejsca spotkań – zaznacza.
Ocenia rada gminy, remont działki sołtysa nie przejdzie
Jednak, jak odpowiada na pytanie jednej z gmin RIO w Kielcach, to do właściwości rady gminy na etapie uchwalania budżetu, należy ocena, czy wnioski spełniają wymogi ustawy. A zgodnie z nią środki funduszu przeznacza się na realizację przedsięwzięć, które są zadaniami własnymi gminy, służą poprawie warunków życia mieszkańców i są zgodne ze strategią rozwoju gminy.
Zgodnie z interpretacją Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji rada gminy nie musi przyjąć wszystkich wniosków sołectw. Rada może odrzucić wniosek sołectwa, w przypadku gdy uzna, że zadania, które sołectwo chce realizować nie spełniają warunków, które zostały określone w ustawie o funduszu sołeckim. Chodzi na przykład o sytuacje, gdy wniosek dotyczy remontu prywatnego ogrodzenia działki sołtysa czy wymiany okien w jego budynku lub planowany jest np. remont parkingu – a grunt jest np. własnością parafii.
Wniosek o środku z funduszu sołeckiego uchwala zebranie wiejskie – czyli mieszkańcy wsi
Fundusz sołecki to pieniądze w budżecie gminy zagwarantowane dla sołectwa na wykonanie przedsięwzięć służących poprawie warunków życia mieszkańców. Ilość pieniędzy dla sołectwa jest uzależniona od zamożności gminy. W ustawie o funduszu sołeckim zawarto wzór, za pomocą którego oblicza się wysokość środków przypadających na dane sołectwo. Jeżeli jednak rada gminy uzna, że może przeznaczyć dla danego sołectwa więcej pieniędzy, może to zrobić.
Sołectwa nie będą musiały dokonywać tych obliczeń. Wójt corocznie do 31 lipca jest zobowiązany poinformować sołtysów o wysokości środków, które będą do wykorzystania przez dane sołectwo w następnym roku budżetowym.
Warunkiem przyznania środków z funduszu jest złożenie do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przez sołectwo wniosku. Wniosek uchwala zebranie wiejskie z inicjatywy sołtysa, rady sołeckiej lub co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa.
Wniosek powinien zawierać przedsięwzięcia przewidziane do realizacji na obszarze sołectwa w ramach określonych środków na podstawie wcześniejszej informacji wójta. Powinno też być oszacowanie ich kosztów i uzasadnienie. Do 30 września sołtys przekazuje wójtowi wniosek o przyznanie sołectwu środków z funduszu, aby uwzględnił go w projekcie budżetu gminy. Wójt ma 7 dni na odrzucenie wniosków niespełniających warunków ustawowych.
Trwają prace nad budżetami gmin, czekają wnioski sołectw
Jeżeli wójt oceni, że wniosek jest prawidłowo sporządzony to przekazuje go radzie gminy. Obecnie, wnioski czekają na włączenie ich do procedury budżetu gminy. Wójt nie może oceniać, czy mieszkańcy sołectwa wybrali słuszne lub popierane przez niego zadania. O tych sprawach decyduje zebranie wiejskie, a wójt może sprawdzić, czy sołectwo prawidłowo uchwaliło i sporządziło wniosek.
Czytaj też: Samorządy tworzą budżety i szacują milionowe ubytki
Fundusz sołecki, który jest formą partycypacji społecznej na terenach wiejskich wprowadzono w 2009 roku. Z danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wynika, że do 2019 roku fundusz sołecki wyodrębniono w 1593 gminach.
Maksymalny limit wydatków z budżetu państwa przewidziany ustawą wynosi w 2019 r. – 138,5 mln zł, a w 2020 r. – 142 mln zł.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
