Ustawą o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych wprowadzono od obecnej kadencji instytucję budżetu obywatelskiego do ustaw o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa. Jak podkreśla Maciej Nowak autor komentarza poświęconego budżetom obywatelskim, zadania wybrane w ramach budżetu obywatelskiego muszą zostać uwzględnione w uchwale budżetowej i organ stanowiąco-kontrolny w toku prac nad projektem uchwały nie będzie mógł usuwać ani w istotnym stopniu zmieniać zadań wybranych w ramach budżetu.
Obecne zapisy uniemożliwiają dzielenie dzielnic i sołectw
Do Sejmu wpłynął projekt nowelizacji autorstwa posłów Kukiz`15, który wprowadza zapis, że podział gminy na odpowiednie części w sprawach związanych z budżetem obywatelskim ustala rada gminy w drodze uchwały. Ma on zastąpić obecny przepis ustawy o samorządzie gminnym, który powoduje, że jednostki pomocnicze gmin takie jak: dzielnice, osiedla, sołectwa nie mogą być dzielone na mniejsze obszary w celu otrzymania środków w ramach budżetu obywatelskiego.
Zgodnie z uzasadnieniem projektu, taki sposób rozdziału środków eliminuje obszary o mniejszym zaludnieniu, a to one potrzebują najwięcej inwestycji. Uniemożliwia też gminom swobodę w dysponowaniu swoimi środkami w ramach części jednostek pomocniczych, w tym części dwóch lub więcej jednostek pomocniczych, które realizują wspólny projekt. Poprzednie uregulowania ustawy o samorządzie gminnym dopuszczały możliwość dzielenia jednostek pomocniczych na obszary.
Czytaj też: Migracje mają wpływ na budżety samorządów>>
Propozycja prawa dowolnego podziału terytorium
Nowela ma pozwolić gminom na dowolny podział swojego terytorium w celu przyznania puli środków w ramach budżetu obywatelskiego. Dzięki temu obszary mniejsze od jednostek pomocniczych lub znajdujące się na terenie dwóch lub więcej jednostek pomocniczych będą mogły być finansowane ze środków z budżetu obywatelskiego. Zdaniem wnioskodawców spowoduje to możliwość finansowania projektów w niedoinwestowanych częściach gmin, które rozwijają się w zbyt wolnym tempie.
Nie wylać dziecka z kąpielą
Według Grzegorza Wójkowskiego, prezesa Stowarzyszenia Aktywności Obywatelskiej Bona Fides z Katowic, ustawa powinna wskazywać istnienie budżetów obywatelskich bez określania szczegółowych zasad ich działania. - Im więcej regulacji, tym gorzej, bo jednostki samorządu są bardzo różne, odmienna jest też ich specyfika – podkreśla.
Grzegorz Wójkowski podaje przykład Pszczyny w województwie śląskim, gdzie rozdzielono środki z budżetu obywatelskiego na mniejsze obszary i nie było w związku z tym sprzeciwów mieszkańców. Jego zdaniem duża ingerencja ustawowa to „wylewanie dziecka z kąpielą”, samorządy powinny mieć więcej swobody w ustalaniu warunków rozdziału środków.
Czytaj też: Będzie więcej pieniędzy na drogi lokalne>>
- Tak jak na przykład w przypadku konsultacji społecznych, o których ustawa stanowi, że „mogą być przeprowadzane” i że ich zasady określa rady gminy – mówi. Jego zdaniem również sprawy związane z budżetem obywatelskim, który jest szczególną formą konsultacji społecznych, powinny być rozwiązywane wewnątrz jednostki samorządu, np. podczas rozmów z mieszkańcami, organizacjami pozarządowymi i radnymi.
Korporacje samorządowe są za
Według Związku Powiatów Polskich umożliwienie zmiany podziału danej jednostki na części w drodze uchwały byłoby praktyczną realizacją konstytucyjnych zasad pomocniczości i decentralizacji władzy publicznej. Pozwoliłoby też na podział środków w sposób jak najbardziej odpowiadający lokalnym potrzebom, zwłaszcza w gminach, gdzie jest niewiele jednostek pomocniczych.
Pozytywnie zaopiniował również projekt Związek Miast Polskich, którego zdaniem zmiana umożliwi radom dowolne kształtowanie obszarów realizacji budżetu obywatelskiego na poziomie lokalnym, co zwiększa autonomię JST.
Trzy filary budżetu obywatelskiego
Budżet obywatelski to inaczej budżet partycypacyjny. Jest formą decydowania o tym, w jaki sposób i na co wydać część środków budżetu jednostki samorządowej. W budżecie na konkretny rok budżetowy zabezpiecza się środki na zadania, które mają zostać zrealizowane w ramach procedury budżetu obywatelskiego.
Według Adriana Misiejki idea budżetu obywatelskiego opiera się na trzech filarach:
- zgłaszanie przez obywateli projektów do zrealizowania z pieniędzy danej gminy lub innej jednostki samorządu terytorialnego,
- głosowanie przez mieszkańców na wybrane projekty,
- realizacja zwycięskich przedsięwzięć przez organy gminy.
Zobacz też w LEX:
Budżet obywatelski jst - zagadnienia finansowe
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
