Projektowana przez rząd kolejna zmiana kodeksu cywilnego wychodzi naprzeciw formułowanym od wielu lat postulatom zmian w prawie spadkowym, którego przepisy uchwalone ponad pół wieku temu „nie przystają do potrzeb współczesnego społeczeństwa”. Dlatego też pożądane są zmiany które eliminowałyby, a co najmniej zmniejszały ryzyko fałszerstw testamentów ustnych.
Projektowana nowelizacja zakłada likwidację instytucji testamentów podróżnych, całościowe uregulowanie testamentów wojskowych i ich dostosowanie do współczesnych realiów działania Sił Zbrojnych RP oraz skrócenie terminu, po upływie którego testament szczególny (ustny i wojskowy) traci moc.
Czytaj też: Testament podróżny niestosowany - MS chce go usunąć z przepisów>>
W zakresie zaś przepisów wspólnych dla testamentów zwykłych i szczególnych projektowana nowela k.c. poszerza krąg osób, które – nie mogą być świadkami testamentu: ustnego (art. 952 k.c.), wojskowego (projektowany art. 954(1)-951(4) k.c.) jako testamentów szczególnych oraz allograficznego będącego testamentem zwykłym.
WZORY DOKUMENTÓW:
- Zawiadomienie o testamencie ustnym, którego treść nie została spisana >
- Zawiadomienie sądu o testamencie ustnym (brak dotychczasowego spisania jego treści) >
- Protokół oświadczenia ostatniej woli w trybie art. 951 k.c. >
Miesiąc na potwierdzenie
Projektowana zmiana w zakresie terminu przewiduje, że „treść testamentu ustnego powinna być stwierdzona niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu miesiąca od jego sporządzenia (…). Jest to duża różnica w porównaniu do obecnie obowiązującej regulacji przewidującej roczny termin na sporządzenie pisma stwierdzającego treść testamentu ustnego.
Natomiast w odniesieniu do terminu na stwierdzenie treści testamentu ustnego przed sądem, nowela przewiduje skrócenie obecnego sześciomiesięcznego terminu do trzech miesięcy.
Czytaj też:
- Obawa rychłej śmierci spadkodawcy w rozumieniu art. 952 par. 1 k.c. - linia orzecznicza >
- Nagłe zachorowanie spadkodawcy oraz epidemia jako podstawy uzasadniające sporządzenie testamentu ustnego - linia orzecznicza >
- Spisanie oświadczenia spadkodawcy przez osobę powołaną do dziedziczenia - linia orzecznicza >
Zdaniem dr hab. Marcina Wiórka z Uniwersytetu Wrocławskiego, członka Rady, tego typu zmiana zasługuje na aprobatę. - Należy mieć nadzieję, że po wprowadzeniu projektowanych zmian forma szczególna testamentu w postaci testamentu ustnego stanie się instytucją bardziej godną zaufania niż dotychczas, a zarazem urzeczywistnieniem przywołanej wyżej zasady, zgodnie z którą „szczególną formę testamentu powinny uzasadniać tylko szczególne (wyjątkowe) okoliczności” - uważa dr hab. Wiórek.
Krąg świadków - ograniczony
Projekt przewiduje zmianę art. 957 par. 1 k.c., zakreślając szerzej krąg osób, które nie mogą być świadkami testamentu ustnego.
Zgodnie z tym przepisem: „Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci do czwartego stopnia, osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia oraz osoba pozostająca z nią we wspólnym pożyciu. Świadkiem nie może być także osoba uprawniona do reprezentacji osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, a także wspólnik lub akcjonariusz takiej osoby lub jednostki, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść.”
- Dzięki temu w większym stopniu zostaną zrealizowane cele przepisu, jakimi są zagwarantowanie bezstronności świadka oraz zapewnienie braku zewnętrznych wątpliwości osób trzecich względem tej bezstronności. Zarazem projektowany przepis, jak podkreśla projektodawca, „ucina wątpliwości interpretacyjne i wprost wskazuje, że osoba uprawniona do reprezentacji osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną nie będzie mogła być świadkiem testamentu, w którym ta osoba prawna czy ta jednostka otrzymuje w testamencie korzyść - podkreśla dr hab. Wiórek.
Świadkami takiego testamentu nie będą mogli być także wspólnik lub akcjonariusz osoby prawnej, jako że są rzeczywistymi beneficjentami w przypadku spadkobrania przez osobę prawną, co podwyższa ryzyko ewentualnego fałszowania przez te osoby testamentu - dodaje Rada Legislacyjna i uznaje, że to jest właściwy kierunek zmian.
Omówienie orzeczeń w LEX:
- Konwersja testamentu allograficznego nieważnego z powodu zamieszczenia w nim rozrządzeń dwóch spadkodawców. Glosa do postanowienia SN z dnia 9 września 2021 r., V CSKP 117/21 >
- Forma przekazania treści testamentu ustnego świadkom. Glosa do postanowienia SN z dnia 13 czerwca 2013 r., IV CSK 688/12 >
Reforma powinna być kontynuowana
Zdaniem Rady Legislacyjnej przy premierze, na aprobatę zasługuje podjęcie się przez ustawodawcę stopniowej reformy prawa spadkowego.
Rada Legislacyjna wyraża nadzieję, że reforma ta będzie kontynuowania, ponieważ prawo spadkowe stanowi nie tylko ważny dział prawa cywilnego, lecz również dziedzinę o wysokiej doniosłości społecznej i gospodarczej, wpływając na stosunki majątkowe obywateli. Szczególnie ważna jest problematyka testamentów, a w tym zakresie pewne kwestie są jeszcze nieuregulowane, wspominając chociażby o kwestii testamentów małżeńskich, czy też szerzej – testamentów wspólnych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
